Acupunctuur en histamine-arm tegen hoofdpijn en migraine

Stress, slaapproblemen en heftige emoties komen steeds vaker voor. Dat kan allemaal een trigger zijn voor een hoofdpijnaanval.

Ook voeding speelt een belangrijke rol. Met name de relatie tussen histamine en migraine is al lange tijd bekend, maar krijgt vaak (te) weinig aandacht. Acupunctuur laat een goed effect zien bij mensen die onvoldoende reageren op medicatie. Er zijn veel mogelijkheden om chronische hoofdpijn te verminderen. Wat werkt voor jou?

Veel mensen hebben last van hoofdpijn. Maar liefst 60 procent van de Nederlanders geeft aan regelmatig last te hebben van spanningshoofdpijn en 15 procent heeft last van migraine. Beide soorten hoofdpijn komen vaker voor bij vrouwen. Dertigers en veertigers hebben het vaakst last van hoofdpijn, bij ouderen komt het minder vaak voor. Er bestaan verschillende soorten hoofdpijn, zoals spanningshoofdpijn, migraine, clusterhoofdpijn en hoofdpijn door medicijngebruik, zoals overmatig gebruik van paracetamol of andere pijnstillers.1 Dit artikel richt zich op de twee meest voorkomende soorten hoofdpijn bij volwassenen, namelijk spanningshoofdpijn en migraine.

Spanningshoofdpijn geeft een drukkende pijn en komt tweezijdig voor, dus aan beide zijden van het hoofd. De pijn wordt meestal niet erger bij lichamelijke activiteiten.

Spanningshoofdpijn kan een half uur duren, maar ook de hele dag. Het kan een dag in de maand voorkomen tot bijna dagelijks. Migraine is meestal eenzijdig en geeft een bonzende pijn die ernstiger is dan spanningshoofdpijn en het dagelijkse leven meer belemmert, omdat de pijn toeneemt bij lichamelijke of geestelijke inspanning. Bij migraine is er daarnaast sprake van overgevoeligheid voor licht of geluid en misselijkheid. Een migraineaanval duurt tussen de 4 en 72 uur en bij een kwart van de mensen gaat een ‘aura’ vooraf aan de aanval; dat is bijvoorbeeld het tijdelijk minder goed zien met een vlek in het gezichtsveld of het zien van flitsen. Vrouwen kunnen last hebben van menstruele migraine. Deze vorm van migraine treedt uitsluitend op rond de eerste dag van de menstruatie.1

Hoofdpijn kan uiteenlopende oorzaken hebben, zoals stress, slaapgebrek of een verkeerde houding waardoor er spierspanningen ontstaan. Bij migraine speelt ook het bloedvatstelsel een rol. Door prikkels vanuit het zenuwstelsel verwijden de bloedvaten in de hersenen en dit geeft pijn en verdere activatie van het zenuwstelsel waardoor een vicieuze cirkel ontstaat. Factoren die hoofdpijn uitlokken, of triggers, kunnen bij iedereen anders zijn. Het kan daarom zinvol zijn om een paar weken een hoofdpijndagboek bij te houden.1 Hierin geef je aan wat je gegeten hebt, of je hoofdpijn had, hoelang die duurde, hoe erg de pijn was, welke pijn je ervaarde en of je medicatie hebt gebruikt. Daarnaast is het goed om in het dagboek ook bij te houden of je andere lichamelijke klachten had, of je goed geslapen hebt, of dat je je zorgen maakte om bijvoorbeeld werk of gezin. Op deze manier kun je duidelijk in kaart brengen of er een relatie bestaat tussen de hoofdpijn en factoren in je dagelijkse leven.2

Omdat de oorzaken van hoofdpijn zo uiteenlopend kunnen zijn, is de behandeling van hoofdpijn dat ook. Verschillende (complementaire) behandelingen zijn effectief gebleken, zoals cognitieve gedragstherapie, die kan helpen om beter met stress om te gaan, of het gebruik van magnesium en de toepassing van kruiden zoals moederkruid (Tanacetum parthenium) en hoefblad (Petasitis hybridus) die invloed hebben op het stresssysteem en de doorbloeding.1,3-4

Therapieën die minder vaak genoemd worden, maar die wel positieve effecten in wetenschappelijk onderzoek laten zien, zijn behande-lingen die invloed hebben op de histamine-reactie bij migraine en acupunctuur bij alle typen hoofdpijn.

De histaminereactie

Histamine is een stof die met name voorkomt in de longen, luchtwegen en het spijsverteringsstelsel. De stof zit daar opgeslagen in een type afweercellen, de ‘mestcellen’. Als de mestcellen geactiveerd worden, scheiden ze histamine uit en komt er een ontstekingsreactie op gang. Dit is dezelfde reactie die ook plaatsvindt bij allergieën, zoals hooikoorts. Histamine speelt niet alleen een rol in onze afweer, maar is ook betrokken bij de aanmaak van maagzuur, het samentrekken van gladde spieren, het openzetten van de bloedvaten (vasodilatatie) én het heeft een rol als neurotransmitter (een signaalstofje in het zenuwstelsel). Door de invloed op de bloedvaten en het zenuwstelsel, lijkt het dan ook voor de hand te liggen dat histamine een rol speelt bij migraine (zie ook het augustusnummer van Medisch Dossier voor meer informatie over histamine-intolerantie).5

De relatie tussen histamine en hoofdpijn, en in het bijzonder migraine, is al meer dan honderd jaar bekend. In 1926 werd beschreven dat de toediening van histamine leidt tot een vasculaire hoofdpijn, oftewel hoofdpijn door een reactie van de bloedvaten. Ook werd duidelijk dat mensen met migraine veel gevoeliger zijn voor histamine dan gezonde volwassenen zonder hoofdpijn. Ondanks dat heeft onderzoek met antihistaminica (medicijnen die de histamineafgifte remmen, zoals antihooikoortsmiddelen) de afgelopen jaren wisselende effecten laten zien. Er lijken te hoge doseringen nodig te zijn voor een positief effect, waardoor de kans op bijwerkingen te groot wordt. Recent hebben wetenschappers daarvoor een verklaring gevonden. Er bestaan verschillende receptoren in het lichaam waaraan histamine zich kan binden. De meest gebruikte antihistaminica binden niet goed aan de histaminereceptoren in de hersenen. Er zijn indicaties dat ongeveer de helft van de mensen met migraine een positief effect kan ondervinden van de beïnvloeding van de histaminestofwisseling. Bij de andere helft lijkt histamine geen rol te spelen bij de hoofdpijnklachten.5

De histamine-afgifte kan niet alleen door het gebruik van antihistaminica worden beïnvloed. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen het vrijkomen van histamine stimuleren of bevatten van zichzelf histamine of stoffen die nodig zijn voor de bouw van histamine. Door de inname van deze voedingsmiddelen te beperken, wordt de histaminebelasting in het lichaam verlaagd.6 Daarnaast kan het lichaam geholpen worden met de afbraak van histamine door gebruik van een specifiek supplement.

Triggers vermijden, een gezonde leefstijl

Voor het bestaan van hoofdpijn wordt niet altijd een oorzaak gevonden. Er zijn vaak wel persoonlijke factoren die een hoofdpijnaanval kunnen uitlokken. Recent hebben onderzoekers een groot aantal factoren op een rijtje gezet. Het bestaan van overgewicht blijkt een belangrijke rol te spelen, evenals het bestaan van een hoge bloeddruk. Mensen met overgewicht hebben vaker last van spanningshoofdpijn of migraine. Overgewicht zorgt voor een hogere ontstekingsgraad in het lichaam, wat een relatie kan hebben met het ontstaan van hoofdpijn. Uit klinisch onderzoek blijkt dat afvallen de hoofdpijn bij mensen met overgewicht significant kan verminderen.

Ook psychologische factoren kunnen een rol spelen bij het ontstaan van hoofdpijn, zoals sterke emoties en stress. Tot slot zijn er nog andere voedingstriggers te benoemen dan het histamine dat uitgebreid in dit artikel is besproken, zoals gluten, aspartaam, tyramine in oude kaas en wijn, cafeïne en alcohol. Hieronder worden nog een aantal triggers en mogelijke oplossingen benoemd:

  • Zorg voor een gezond lichaamsgewicht.
  • Probeer zo regelmatig mogelijk te leven. Ga op tijd naar bed en zorg voor voldoende slaap.
  • Kijk of je sterke emoties zo veel mogelijk kan beperken of beheersen, dit kan bijvoorbeeld door middel van cognitieve gedragstherapie.
  • Mensen met een hoge bloeddruk doen er goed aan om in overleg met een arts de bloeddruk te verlagen. Dit kan door middel van medicatie, voeding (zoals het DASH-dieet) en magnesium. Sommige mensen met hoofdpijn en een hoge bloeddruk reageren daarnaast goed op een natriumarm voedingspatroon.
  • Laat je homocysteïnegehalte in het bloed controleren. Een hoog homocysteïnegehalte kan worden veroorzaakt door een tekort aan vitamine B6, folaat en/of vitamine B12. Onderzoek heeft laten zien dat een voedingspatroon rijk aan folaat of suppletie met B-vitaminen hoofdpijn kan verminderen.
  • Zorg voor een goede omega 3/6-balans in de voeding. Voldoende inname van de omega 3-vetzuren EPA en DHA werkt ontstekingsremmend en kan hoofdpijn helpen voorkomen. Een hoge inname van omega 6-vetzuren kan hoofdpijn juist verergeren.
  • Mensen met migraine kunnen baat hebben bij het volgen van een koolhydraatarm voedingspatroon of een ketogeen dieet. Dergelijke voedingspatronen kunnen bijvoorbeeld worden uitgeprobeerd als een histamine-arm voedingspatroon onvoldoende effect sorteert.
  • Drink voldoende, ongeveer 1,5-2 liter per dag.
  • Een relatief vochttekort kan hoofdpijn in de hand werken.

Bronnen
1 Obesity, Weight Loss, and Nutrition in Headache Disorders. In: Natbony L.R., Green M.W. (eds) Integrative Headache Medicine, p. 67-87

Histamine-arme voeding en DAO

Al in de jaren 90 van de vorige eeuw werd een onderzoek uitgevoerd naar de toepassing van een histamine-arm voedingspatroon bij mensen met migraine.6 De resultaten waren indrukwekkend. Maar liefst driekwart van de mensen merkte een vermindering van de frequentie, ernst en duur van de migraineaanvallen. Toch is het onderzoek naar histamine-arme voeding tot op heden niet grootschalig opgepakt. Je kunt het echter relatief eenvoudig zelf uitproberen.

Histamine behoort tot de biogene aminen, een groep stoffen die van nature voorkomt in voedingsmiddelen. Voedingsmiddelen worden rijker in biogene aminen, waaronder histamine, als ze worden bewerkt of gerijpt door middel van fermentatie, zoals zuurkool of worst, of als producten langer worden bewaard. Sommige stoffen in voedingsmiddelen kunnen daarnaast het vrijmaken van histamine stimuleren, zoals kaneel en bepaalde E-nummers. Bij een histamine-arm voedingspatroon worden zo veel mogelijk van deze voedingsmiddelen uit de voeding gelaten. De belangrijkste voedingsmiddelen die niet gegeten of gedronken moeten worden, zijn: gerijpte vleeswaren, zoals worst, salami en ham, varkensvlees, vis, schaal- en schelpdieren, kaas (met uitzondering van cottage cheese, mozzarella en ricotta), eiwit, zuurkool, aubergine, spinazie, tomaat, rode bieten, paddenstoelen, kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, aardbeien, ananas, avocado, citrusfruit, noten, pinda’s, chocolade en alcoholische dranken (met name bier en wijn). En de additieven mononatriumglutamaat en andere glutamaten (E 620 t/m E 625), sulfiet, benzoëzuur en benzoaten (E 211 t/m E 219).

Daarnaast is het belangrijk om zo vers mogelijk te eten en zo min mogelijk gebruik te maken van kant-en-klaarmaaltijden. Bij het volgen van een dergelijk voedingspatroon zouden mensen met een histamine-overgevoeligheid binnen twee tot vier weken effect moeten merken op de migraineklachten.7,8

In de darmen breekt het enzym DAO (diamine oxidase) histamine af. Als dit enzym onvoldoende aanwezig is of niet goed functioneert, dan kan het gebruik van een DAO-supplement ondersteunen bij de afbraak van histamine in de voeding. Een DAO-supplement kan bijvoorbeeld worden ingezet als het eens niet mogelijk is om histamine-arm te eten, zoals tijdens een etentje met vrienden. Een recent onderzoek laat echter zien dat preventief gebruik van DAO mogelijk ook zinvol is. Door gebruik van DAO nam de duur van een migraineaanval met meer dan 1,5 uur af en bovendien hadden de mensen die DAO gebruikt hadden ook minder vaak migrainemedicatie nodig.9

Acupunctuur voor een balans in Chi

In China wordt acupunctuur al lange tijd ingezet bij hoofdpijnklachten en ook in westerse landen wordt de therapie steeds vaker naar tevredenheid ingezet. Met name hoofdpijnpatiënten die onvoldoende reageren op medicatie reageren goed op acupunctuur. De basis van de traditionele Chinese geneeskunde ligt in het bestaan van ‘Chi’ (levensenergie) dat door energiebanen, meridianen, door het lichaam stroomt. Als er verstoringen of blokkades optreden in de doorstroming, kunnen er  gezondheidsklachten ontstaan. Door op specifieke punten in de energiebanen een acupunctuurnaaldje te steken, kan de doorstroming van Chi worden hersteld. Acupunctuur kan bij hoofdpijn worden ingezet om pijn gedurende een hoofdpijnepisode te verminderen of ter preventie van een hoofdpijnaanval. Ook kan acupunctuur werken bij zowel spanningshoofdpijn als migraine.10-12

Verschillende studies laten effect zien bij de preventie van migraine. Om de langetermijneffecten van acupunctuur te onderzoeken, keken wetenschappers naar 249 patiënten met migraine zonder aura.10 Gedurende vier weken kreeg een derde van de deelnemers twintig acupunctuurbehandelingen. Een derde kreeg nepacupunctuur waarbij de naaldjes op willekeurige plekken in het lichaam werden gestoken. De laatste groep vormde de controlegroep. Na de vier weken behandeling werden de deelnemers nog twintig weken gevolgd in de tijd. Na vierentwintig weken hadden de mensen in de acupunctuurgroep significant minder vaak migraine dan de deelnemers in de andere twee groepen. De effecten van de acupunctuurbehandeling werkten dus door nadat de acupunctuursessies gestopt waren.

Soortgelijke effecten werden eerder ook al gevonden tijdens een studie met 401 mensen met hoofdpijn, waaronder migraine en spanningshoofdpijn.11 Deze deelnemers kregen twaalf behandelingen gedurende drie maanden en werden nog een jaar gevolgd. De mensen in de acupunctuurgroep hadden gedurende dat jaar 22 dagen minder last van hoofdpijn dan de controlegroep en hun kwaliteit van leven verbeterde dan ook aanzienlijk. Ook het medicijngebruik nam af en de deelnemers hoefden zich minder vaak ziek te melden op het werk.

Conclusie

Hoofdpijn heeft een grote impact op de kwaliteit van leven. Bonken, kloppen, licht- of geluidschuwheid kunnen de dagelijkse activiteiten ernstig beperken. Pijnstillers kunnen kortstondig werken, maar regelmatig gebruik kan juist hoofdpijn veroorzaken. Voeding lijkt een belangrijke rol te spelen in het ontstaan van hoofdpijn en met name histamine kan migraine veroorzaken. Ook acupunctuur kan de rust in het hoofd doen wederkeren. Er bestaan echter veel verschillende hoofdpijntriggers. Geef dus niet op en start je persoonlijke zoektocht.

Bronnen
1 Hoofdpijn, via richtlijnen.nhg.org
2 Hoofdpijndagboek, via www.thuisarts.nl
3 Headache. 2021 Feb;61(2):276-286.
4 Phytother Res. 2020 Oct;34(10):2493-2517.
5 J Headache Pain. 2019 Mar 25;20(1):30.
6 Clin Exp Allergy. 1993 Dec;23(12):982-5.
7 Biogene aminen en histaminevrijmakers in voedingsmiddelen, via www.rivas.nl
8 Obesity, Weight Loss, and Nutrition in Headache Disorders. In: Natbony L.R., Green M.W. (eds) Integrative Headache Medicine, p. 67-87
9 Clin Nutr. 2019 Feb;38(1):152-158.
10 JAMA Intern Med. 2017 Apr 1;177(4):508-515.
11 BMJ 2004;328:744.
12 Cephalalgia. 2011 Nov;31(15):1510-21.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cindy de Waard

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

Luister (niet) altijd naar je gevoel; Deel 1

Wat leren traditionele voeding en leefpatronen ons?

Aderverkalking: Een Stille Bedreiging voor de Gezondheid

Breekbare botten: Kun je osteoporose tegengaan?

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cindy de Waard avatar

Over de auteur

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en richt zich op dit moment op het behandelen van mensen met darm gerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij gezondheidsvoorlichting met als doel het belang van een gezonde darm onder de aandacht te brengen.
Lees meer artikelen van Cindy de Waard