ADHD: kijk eerst eens naar het eten!

Scholen verwachten een ware hausse aan ADHD-gevallen. En nog steeds kijkt niemand naar de meest voor de hand liggende oorzaak: ons voedingspatroon.
Scholen zijn niet voorbereid op de stortvloed aan kinderen met ADHD (aandachtsstoornis met hyperactiviteit), zo waarschuwt een Britse deskundige. Uit nieuw onderzoek blijkt dat dit meestal voortkomt uit overgevoeligheid voor bepaald voedsel, wat met succes kan worden bestreden met een strikt dieet.
Volgens professor Barry Carpenter, leider van een onderzoek van de Britse regering naar de behoefte aan speciale voorzieningen op scholen, is tussen 2004 en 2009 het aantal scholieren met leerproblemen met 29 procent toegenomen. Hij voorspelt dat binnenkort in elke klas twee kinderen met ADHD zullen zitten, en dat scholen absoluut niet zijn voorbereid op de eisen die dat stelt aan het onderwijs.
Deze groei wijt hij aan de toename van vroeg geboren kinderen1. Deze kinderen zullen moeite hebben met rekenen en lezen en gedragsproblemen vertonen. In elke lagereschoolklas zitten gemiddeld vier te vroeg geboren kinderen, waarvan de helft ADHD zal ontwikkelen, zegt hij. Eerder schreef hij de toename hiervan vooral toe aan een van de volgende oorzaken:
binge-drinken door jonge, zwangere vrouwen, oftewel het in korte tijd grote hoeveelheden alcohol drinken, wat kan leiden tot het foetaal alcoholsyndroom (FAS) bij het kind2;
• de explosie van twee- en drielinggeboorten door IVF (in-vitrofertilisatie);
• de dalende conjunctuur en toename van de werkloosheid3.
Zijn meest omstreden uitspraak in een rede die hij hield voor het Royal College of Nursing luidt: ‘Dronken jonge vrouwen vergiftigen hun baby − het is kindermisbruik via de navelstreng.’
Nieuw onderzoek laat echter zien dat het niet zo simpel ligt. Onderzoekers van de Northwestern University Feinberg School of Medicine stelden vast dat drinken tijdens de zwangerschap niet bij alle vrouwen leidt tot gedragsafwijkingen bij het kind. Alleen degenen met een bepaalde genetische variatie − die de hoeveelheid schildklierhormoon in de hersenen van de foetus reguleert − zullen in zo’n geval een kind met FAS krijgen. Op den duur zou het mogelijk moeten zijn om vast te stellen wie zo’n variant heeft en kan het probleem met voedingssupplementen gecorrigeerd worden, zo denken de onderzoekers4.

Gedachtenvoer
Een nieuwe Nederlandse studie oppert de gedachte dat de toename van ADHD niet ligt aan een van de door Carpenter genoemde oorzaken, maar aan voedselovergevoeligheid. Volgens dr. Lidy Pelsser van het ADHD Onderzoekscentrum in Eindhoven is rond 64 procent van de ADHD-gevallen te wijten aan overgevoeligheid voor voedingsmiddelen.
Zij testte deze theorie uit op honderd kinderen met ADHD in de leeftijd van vier tot acht jaar. Deze werden willekeurig ingedeeld in twee groepen. De ene groep kreeg vijf weken lang een streng eliminatiedieet, de andere gewone gezonde voeding. Aan het eind van de test gaf 63 procent van de kinderen met het strenge dieet een volledige afname of ommekeer van ADHD-symptomen te zien, terwijl in de andere groep geen verandering waarneembaar was5.
Na publicatie zei dr. Pelsser tegen journalisten: ‘ADHD is alleen een verzameling symptomen − geen ziekte.’ Ze merkte ook op dat de leerkrachten die aan haar onderzoek hadden meegewerkt ‘verbijsterd’ waren door dit succes. ‘Het was heel vreemd dat voeding het gedrag van kinderen zo compleet kon veranderen als wij voor onze ogen zagen gebeuren. Het was een wonder’, zei een van hen. ‘Na het dieet waren ze gewone kinderen, die normaal gedrag vertoonden.’
Junkfood en voedseladditieven staan al jarenlang onder verdenking als oorzaak van hyperactiviteit. Dr. Benjamin Franklin was in 1973 een van de eersten die de link hiermee legde, ook al werden zijn ontdekkingen door de voedingsindustrie aangevochten. Zijn overtuiging werd pas in 1985 van onafhankelijke zijde bevestigd, toen onderzoekers van het Great Ormond Street Hospital in Londen 76 hyperactieve kinderen op een dieet zonder additieven zetten en zagen dat hun gedrag binnen een paar weken significant verbeterde6.
In een onderzoek van de UK Food Standards Agency (het Engelse Voedingscentrum) in 2003 werd dit resultaat bevestigd. Daarin kreeg een groep kinderen zonder ADHD een cocktail van additieven te drinken, en een andere groep kreeg een gezond drankje. Het gedrag van de kinderen die de cocktail kregen, ging snel achteruit7.
Zelfs voeding zonder additieven kan ADHD-achtig gedrag veroorzaken. Kinderen kunnen allergisch zijn voor producten als tarwe, zuivel, chocola en sinaasappelen. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat dit hun concentratie en leervermogen kan verstoren.
Milieuvervuilende stoffen als lood, kwik en PCB’s (polychloorbifenylen) zijn giftig voor kinderen en hebben invloed op hersenen in ontwikkeling8.

Kinderen aan de drugs
Dr. Pelser doet een beroep op artsen om het probleem eens vanuit een oogpunt van voeding te benaderen alvorens naar medicijnen als amfetaminen te grijpen. Deze bekende ADHD-medicijnen zijn bijvoorbeeld Ritalin, Strattera en Dexedrine. Maar wie naar de enorme groei in deze markt kijkt, moet constateren dat haar oproep weinig gehoor heeft gevonden. In 1993 werden in Groot Brittannië slechts 3500 recepten voor deze medicijnen uitgeschreven. In 2009 was dit gestegen tot 61.000, en de stijging zet door. Een deel daarvan wordt voorgeschreven aan kinderen onder de vijf jaar, wat strijdig is met de best-practice behandelrichtlijnen. In Nederland verdubbelde het aantal door huisartsen voorgeschreven recepten ruimschoots, van 360.000 in 2005 tot 764.000 in 2008.
Deze medicijnen helpen alleen voor de korte termijn. Ze hebben het meeste effect in de eerste drie maanden en slechts veertien maanden lang nog enig uiterlijk waarneembaar effect. Daarna zou volgens onderzoekers van de MTA Cooperative Group’s Multimodal Treatment Study of Children with ADHD de behandeling gestopt moeten worden. Zij observeerden acht jaar lang 485 kinderen, en degenen die nog steeds amfetaminen slikten, vertoonden aan het eind van die periode hetzelfde aandachtstekort- en hyperactiviteitsniveau als degenen die nooit medicijnen hadden genomen9.
Sommige artsen zeggen dat de toename van het medicijngebruik bij ADHD wordt veroorzaakt door uitgeputte ouders, die een snelle oplossing willen voor het problematische gedrag van hun kind. Een jongetje van vijf jaar kreeg een dubbele dosis Ritalin ‘om zijn moeder thuis te ontlasten’, zoals een leerkracht het formuleerde10.
Zelfs professor Carpenter zegt dat steeds meer medicatie voorschrijven niet het antwoord op de aangekondigde ADHD-stortvloed is. ‘Kunnen we niets beters bieden dan dit farmaceutische kanon?’, zo vraagt hij zich af.
Maar zolang ouders geen andere uitweg zien, zullen ze hun toevlucht blijven nemen tot medicijnen.

Bryan Hubbard

1The Times, March 25, 2011
2www.bma.org.uk/health_promotion_ethics/alcohol/Fetalalcohol.jsp
3Daily Telegraph, January 10, 2009
4FASEB J, 2011; doi: 10.1096/fj10-179234
5Lancet, 2011; 377: 494-503
6Lancet, 1985; i: 540-545
7Food Standards Agency Library (Project T07004), 4 November 2002
8Environ Health Perspect, 2001; 109 (Suppl 6): 813-816
9J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 2009; 48: 240-248
10The Sunday Times, March 27, 2011

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Eten als medicijn

Kruiden en voedingsstoffen

Spoorelementen; belangrijk in kleine hoeveelheden

Recepten voor een gezond hart

Welmoeds wilde keuken

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier