Alles over ALS

[VRAAG & ANTWOORD]

Kunt u mij meer vertellen over ALS?

Ik heb gemerkt dat de ziekte ALS – dankzij de Ice Bucket Challenge – de laatste tijd veel in het nieuws is. Kunt u iets meer over deze ziekte vertellen en weet u misschien of er veelbelovende alternatieve behandelingen voor bestaan? Ook zou ik graag willen weten of er een verband bestaat tussen ALS en een tekort aan bepaalde voedingsstoffen. – D.B.

Amyotrofe laterale sclerose (ALS) is een motorneuronziekte – in het Engels Motor (beweging) Neuron (zenuwcel) Disease (ziekte). Het is, met andere woorden, een ziekte van de zenuwcellen die de spieren aansturen. Bij de meest karakteristieke vorm van ALS vallen de motorische zenuwcellen in zowel de hersenen als het ruggenmerg uit. Er bestaan ook varianten van ALS, bijvoorbeeld progressieve bulbaire paralyse en progressieve spinale spieratrofie (PSMA). Patiënten met deze aandoeningen hebben andere verschijnselen, omdat hun motorische zenuwcellen in mindere mate of op minder plaatsen uitvallen dan bij ALS. Vaak worden deze varianten echter ook onder de noemer ‘ALS’ geschaard.1

Spieren die niet meer werken
Mannen krijgen de ziekte vaker dan vrouwen, en de eerste verschijnselen openbaren zich meestal tussen het veertigste en zeventigste levensjaar. Wat ALS veroorzaakt, is nog niet precies bekend. Wat we wel weten, is dat de motorische zenuwcellen – die de spieren aansturen – worden vernietigd. Daardoor komen de signalen uit de hersenen die de spierbewegingen in gang moeten zetten, niet meer aan bij de spieren. Het gevolg is dat de spieren in de handen, armen en benen steeds dunner en zwakker worden, en uiteindelijk stoppen met functioneren. Ook in andere delen van het lichaam kan de ziekte tot uiting komen, waardoor bijvoorbeeld het spreken, ademen en slikken ernstig kan worden bemoeilijkt. Artsen gaan er over het algemeen van uit dat een patiënt met ALS na een tot vijf jaar zal overlijden. Er zijn echter patiënten – zoals kosmoloog Stephen Hawking – die veel langer overleven.
Op dit moment bestaat er slechts één goedgekeurd geneesmiddel dat het leven van een ALS-patiënt kan verlengen, namelijk riluzol. Dit medicijn remt de werking van glutamaat, een belangrijke chemische boodschapper (neurotransmitter) in het zenuwstelsel. Riluzol kan het leven van een ALS-patiënt echter maar met twee tot drie maanden verlengen, en heeft bovendien onaangename bijwerkingen, zoals misselijkheid, vermoeidheid en algehele zwakte.2
Een andere behandeling die enigszins kan helpen, is niet-invasieve beademing. Daarbij krijgt de patiënt een beademingssysteem met een mondmasker, dat hij of zij meestal ’s nachts draagt. Uit één onderzoek is gebleken dat deze behandelmethode de kwaliteit van leven kan verbeteren en het leven kan verlengen, al is dat maar maximaal met ongeveer zes weken. Het gunstige effect op de levensduur bleek het grootst te zijn bij ALS-patiënten van wie de spieren voor het spreken, kauwen en slikken het minst waren aangetast.3

Tekort aan voedingsstoffen
Zoals u al vermoedde, zijn er inderdaad aanwijzingen dat een tekort aan bepaalde voedingsstoffen een rol kan spelen bij ALS. Patiënten met de ziekte zijn vaak ondervoed, en inmiddels wordt onderkend dat voeding en de juiste voedingssupplementen belangrijk zijn om de symptomen te beheersen en de levensverwachting te verbeteren.4
In diverse observationele onderzoeken (waarin patiëntgegevens worden verzameld maar niet wordt ingegrepen) is een verband gevonden tussen calciumtekort en ALS. Een tekort aan calcium en magnesium kan leiden tot een abnormale minerale stofwisseling en het neerslaan van calcium en aluminium in zenuwcellen, zo denken sommige onderzoekers.5
Van recentere datum is een onderzoek van het Linus Pauling Instituut in de Amerikaanse staat Oregon, dat wijst op een mogelijk verband tussen een tekort aan zink en ALS. De onderzoekers vermoedden op basis van muizenproeven dat het innemen van extra zink in sommige gevallen kan helpen de ziekte te voorkomen.6
Ook koper in de voeding kan belangrijk zijn. Dat bleek uit een onderzoek waarin twee patiënten met een kopertekort werden beschreven die vermoedelijk ALS hadden. Nadat deze patiënten extra koper hadden geslikt, nam hun spierkracht niet verder af, of verbeterde zelfs licht.7
Verder blijken ALS-patiënten een afwijkende stofwisseling te hebben voor bepaalde aminozuren. Patiënten die een jaar lang extra aminozuren slikten – dagelijks 12 gram L-leucine, 8 gram L-isoleucine en 6,4 gram L-valine – behielden hun spierkracht en hun vermogen om te lopen langer dan patiënten die een placebo slikten.8

Schadelijke stoffen uit de omgeving
Schade door zware metalen, bestrijdingsmiddelen en andere chemicaliën uit de omgeving lijkt ook een rol te spelen bij ALS. Australische onderzoekers vermoeden dat sommige patiënten bepaalde veranderingen hebben in genen die essentieel zijn voor de ontgifting van schadelijke stoffen. Daardoor kunnen zij schadelijke stoffen minder goed afbreken, wat in sommige gevallen zou kunnen verklaren waarom iemand de ziekte krijgt.9
In een latere studie vond hetzelfde Australische onderzoeksteam bij ALS-patiënten veel vaker zware metalen in de zenuwcellen dan bij controlepersonen. Vooral kwik wordt in verband gebracht met ALS.10
Deze bevindingen doen vermoeden dat er bij de behandeling van ALS een rol is weggelegd voor ontslakkingsmethodes en het vermijden van blootstelling aan zware metalen.

Alternatieve behandelingen
Hoewel veel van het onderzoek tot nu toe alleen bij dieren is gedaan – en dus mogelijk niet van toepassing is op mensen – zijn er diverse natuurlijke behandelingen die veelbelovend lijken voor ALS.

Vitamine E. Vermoedelijk speelt oxidatieve stress een rol bij ALS. En omdat vitamine E een sterke antioxidant is en daarom oxidatieve stress kan helpen voorkomen, wordt hier veel onderzoek naar gedaan. Uit proefdieronderzoek is gebleken dat vitamine E-supplementen een gunstige werking kunnen hebben op ALS, zoals het uitstellen van de eerste ziekteverschijnselen en het vertragen van het ziektebeloop. Helaas heeft onderzoek bij mensen nog geen doorslaggevende resultaten opgeleverd.11
Toch liet één onderzoek zien dat lichte ALS zich minder snel tot een ernstigere vorm ontwikkelde als patiënten naast hun behandeling met riluzol, extra vitamine E slikten.12 Ander onderzoek wijst erop dat vitamine E-supplementen zelfs de kans op het krijgen van de ziekte kunnen verkleinen.11 Verder is ontdekt dat mensen die veel vitamine E en meervoudig onverzadigde vetten eten, 50 tot 60 procent minder kans hebben om ALS te krijgen.13 Ten slotte zijn ook voedingsmiddelen met veel carotenoïden, in het bijzonder luteïne en bètacaroteen, in verband gebracht met een kleinere kans op ALS.14

Ketogeen dieet. Een ketogeen dieet bestaat uit vetrijke voeding met voldoende eiwitten en weinig koolhydraten, en wordt vaak voorgeschreven aan kinderen met epilepsie. In een onderzoek bij muizen met ALS bleek een ketogeen dieet de ontwikkeling van de ziekte te vertragen.15

Methylcobalamine. In verkennend onderzoek kregen patiënten injecties met zeer hoge doses van deze vorm van vitamine B12, waarna hun spieren minder snel achteruitgingen en hun levensverwachting verbeterde.16

Ginkgo biloba. Een onderzoek bij muizen met ALS wijst erop dat het innemen van een gestandaardiseerd extract van Ginkgo biloba de zenuwcellen kan beschermen. Dit effect werd echter alleen gevonden bij mannelijke dieren.17

Rode wijn. Omdat rode wijn veel antioxidanten bevat, wordt onderzocht welk effect het drinken ervan heeft op ALS. Muizen met ALS die gevriesdroogde rode wijn in hun drinkwater kregen, leefden langer dan muizen die geen wijn dronken.18

Beweging. Als ALS-patiënten twee keer per dag 15 minuten een matige duurtraining doen van de armen, benen en romp, kan dat spierkrampen verlichten, blijkt uit onderzoek. Ook krachttraining kan een gunstig effect hebben.19

Magneettherapie. Repetitieve transcraniële magnetische stimulatie (rTMS) is een niet-invasieve behandelmethode waarbij magneten worden gebruikt om de hersenen te stimuleren. Eerste verkennende studies wijzen erop dat rTMS de spierfunctie en kwaliteit van leven van ALS-patiënten kan verbeteren, en er misschien zelfs voor zorgt dat hun toestand minder snel achteruitgaat.20

[STREAMERS]
ALS is een ziekte van de zenuwcellen die de spieren aansturen.
De signalen uit de hersenen die de spierbewegingen in gang moeten zetten, komen niet meer aan.
Het spreken, ademen en slikken kan ernstig worden bemoeilijkt.
ALS-patiënten hadden veel vaker zware metalen in hun zenuwcellen dan controlepersonen.
Muizen met ALS die gevriesdroogde rode wijn in hun drinkwater kregen, leefden langer.

1 N Engl J Med, 2001; 344: 1688-700
2 Evid Based Complement Alternat Med, 2013; 2013: 613596; N Engl J Med, 1994; 330: 585-91
3 Cochrane Database Syst Rev, 2013; 3: CD004427
4 Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 2002; 5: 631-43
5 Neurology, 1985; 35: 193-8
6 Neurosci Lett, 2005; 379: 42-6
7 Muscle Nerve, 2006; 34: 789-93
8 Lancet, 1988; 1: 1015-8
9 Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet, 2007; 144B: 885-90
10 Acta Neuropathol Commun, 2013; 1:81; J Occup Med Toxicol, 2011; 6: 2
11 Amyotroph Lateral Scler Frontotemporal Degener, 2013; 14: 246-51
12 Amyotroph Lateral Scler Other Motor Neuron Disord, 2001; 2: 9-18
13 J Neurol Neurosurg Psychiatry, 2007; 78: 367-71
14 Ann Neurol, 2013; 73: 236-45
15 BMC Neurosci, 2006; 7: 29
16 Muscle Nerve, 1998; 21: 1775-8; Brain Nerve, 2007; 59: 1141-7
17 J Mol Neurosci, 2001; 17: 89-96
18 Phys Med Rehabil Clin N Am, 2008; 19: 573-89
19 Cochrane Database Syst Rev, 2012; 2: CD004156; Neurology, 2007; 68: 2003-7
20 J Neurol Sci, 2008; 270: 18-22; Neurosci Lett, 2006; 408: 135-40

 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Harald Gaier

Een fijne boel

Een opknapbeurt voor uw botten

Kruid met superkracht

Geen pijn meer

Medicinale kruiden tegen migraine

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Harald Gaier avatar

Over de auteur

Harald Gaier is iemand naar wie anderen vaak verwijzen als het gaat om complementaire en alternatieve medische en diagnostische technieken. Zes jaar lang was hij als natuurgeneeskundig arts lid van de onderzoekscommissie van de Prince of Wales' Foundation for Integrated Health. Meest recentelijk was hij directeur van medisch onderzoek bij twee grote klinieken in Londen (The Hale Clinic en The Diagnostic Clinic). Zijn gepubliceerde werk omvat de Encyclopaedic Dictionary of Homeopathy en collegiaal getoetste artikelen over darmgerelateerd medisch onderzoek en medische economie.
Lees meer artikelen van Harald Gaier