ZIJN ER ALTERNATIEVEN VOOR HET LEVENSLANG SLIKKEN VAN MEDICIJNEN TEGEN EEN VERHOOGD CHOLESTEROLGEHALTE? Ik ben 71 jaar en mijn hele leven gezond en fit geweest. Twee jaar geleden kreeg ik plotseling ontzettende pijn in mijn voeten, zodat ik het wandelen heb moeten opgeven. Mijn huisarts kan het niet verklaren, maar hij heeft mijn cholesterolgehalte gecontroleerd en vond het hoog: 9,1. Hij heeft me simvastatine voorgeschreven en gezegd dat ik zonder dit medicijn een beroerte riskeer. Ik slik liever geen medicijnen, maar wat is het alternatief?
-AJB, Kent

Simvastatine behoort tot een reeks cholesterolverlagende middelen die onder de verzamelnaam ‘statines’ (cholesterolsyntheseremmers) zo’n twintig jaar geleden op de markt werden gebracht. Inmiddels zijn het de lucratiefste medicijnen in de farmaceutische geschiedenis geworden en veel fabrikanten hebben ten minste één cholesterolsyntheseremmer in hun arsenaal.
Cholesterolsyntheseremmers zijn de droom van elke geneesmiddelenfabrikant omdat ze niet voor een duidelijk omschreven aandoening worden voorgeschreven, maar voor een aandoening die de aanleiding kan zijn tot een ziekte. Dit betekent dat ze bijna voor de rest van het leven van de vermeende ‘patiënt’ kunnen worden voorgeschreven.
Van cholesterolsyntheseremmers wordt beweerd dat ze het cholesterolgehalte in het bloed verlagen en daarmee het risico op atherosclerose (aderverkalking) verminderen en een beroerte of hartaanval voorkomen.
Nadelen
Hoewel uit onderzoek blijkt dat cholesterolsyntheseremmers heel nuttig zijn voor sommige mensen, wegen de voordelen niet op tegen de nadelen. Toen de medicijnen op de markt werden gebracht, beweerde men dat de bijwerkingen minimaal waren, maar in de loop der jaren is gebleken dat ze mogelijk heel riskant zijn.
Simvastatin is een van de grootste boosdoeners in zijn soort. Uit onderzoek blijkt dat cholesterolsyntheseremmers juist het vaakst rhabdomyolysis veroorzaken, ernstige spierzwakte waarbij giftige spiercelcomponenten in de bloedbaan kunnen komen en levensbedreigende aandoeningen als nierinsufficiëntie kunnen ontstaan.1
Andere ernstige problemen waarvan inmiddels bekend is dat ze door simvastatine worden veroorzaakt, zijn onder andere longontsteking, levertoxiciteit, pancreatitis (alvleesklierontsteking), polyneuropathie (zenuwbeschadiging) en fatale colitis ulcerosa.
De fabrikant (MSD) zegt dat simvastatine voornamelijk op de lever werkt waar de natuurlijke productie (cholesterolsynthese) wordt verlaagd. Onafhankelijke onderzoekers hebben echter ontdekt dat het medicijn ook via de bloedbaan in de hersenen komt, waardoor het een direct effect heeft op het perfect uitgebalanceerde (en noodzakelijke) cholesterolgehalte van de hersencellen. Dit verklaart de psychische bijwerkingen van het geneesmiddel, zoals depressie, slaapproblemen en geheugenverlies.
In de Verenigde Staten zijn de autoriteiten zo bezorgd over simvastatine dat de National Institutes of Health een onafhankelijke taakgroep hebben ingesteld die het geneesmiddel aan ‘nauwkeurig onderzoek’ zal onderwerpen en uitsluitsel moet geven of de risico’s ervan opwegen tegen de mogelijke voordelen.
De wetenschapper die het onderzoek leidt, dr. Beatrice Golomb, heeft een interessante visie ontwikkeld op de huidige populariteit van cholesterolverlagende medicijnen die voor uw situatie van belang kan zijn. Ze is vooral afkerig van het idee cholesterolsyntheseremmers aan ouderen voor te schrijven vanwege de mogelijke fatale bijwerkingen. ‘Bij ouderen is een mogelijke afname van de spierfunctie of het denkvermogen niet alleen bedreigend voor de kwaliteit van leven, maar ook voor het overleven in het algemeen,’ aldus Golomb.
‘Goede en slechte’ cholesterol
Bovendien trekt dr. Golomb de veronderstelling in twijfel dat cholesterol per definitie slecht is voor ons. ‘Juist bij ouderen zijn er factoren die kunnen bijdragen aan een gunstig effect van een hoger cholesterolgehalte,’ vervolgt ze. ‘Onder oudere bejaarden, zoals mensen van 75 of 80 jaar en ouder, blijkt een hoger cholesterolgehalte juist samen te hangen met een langer leven in plaats van eerder overlijden.’
Deze verbazingwekkende ontdekking werd gedaan door Nederlandse wetenschappers, die de medische gegevens van meer dan 700 ouderen met een gemiddeld cholesterolgehalte controleerden en ontdekten dat degenen met het hoogste cholesterolgehalte langer leefden – voornamelijk doordat ze minder kanker en infectieziekten kregen.2
Het is dus heel goed mogelijk dat een hoog cholesterolgehalte op uw leeftijd, 71, niet eens zo slecht is.
Een andere vraag aangaande uw hoge cholesterolgehalte is wat de HDL-ratio is (de ‘goede’ cholesterol die het lichaam helpt de ‘slechte’ LDL’s op te nemen) in uw totale gehalte van 9,1. Uw huisarts zou uw HDL-concentratie moeten opvragen, want het is inmiddels bekend dat die informatie van cruciaal belang is. Uit onderzoek is gebleken dat, ook al is het totale cholesterolgehalte hoog, er geen verhoogd risico op vasculaire problemen bestaat zolang het bloed voldoende HDL’s bevat.3
De cijfers zijn als volgt: een HDL-gehalte van meer dan 30 procent maakt het zeer onwaarschijnlijk dat u cardiovasculaire klachten krijgt; zelfs met 20-30 procent bent u nog redelijk goed in vorm; minder dan 20 procent houdt een risicofactor in en minder dan 10 procent betekent dat een beroerte of hartaanval welhaast onvermijdelijk is.
Therapie
Als uw HDL-concentratie dus onder de 20 procent is, hoe kunt u dit percentage dan verhogen zonder uw toevlucht tot medicijnen te hoeven nemen?
Een paar eenvoudige veranderingen in uw eetgewoonten kunnen helpen; het is vooral goed volkoren graanproducten (vezel- en vitaminerijk) te eten. Epidemiologisch onderzoek heeft uitgewezen dat het risico van hart- en vaatziekten bij een gemiddelde consumptie van volkoren producten met 30 procent afneemt. Slechts drie ‘porties’ per dag doet het LDL-gehalte al afnemen – en dat van HDL toenemen.4
Ook vervanging van verzadigde vetzuren door plantaardige vetten vermindert het aantal LDL’s5 en verder blijkt het belangrijk voldoende vitamine C te nemen.
In de jaren negentig introduceerde dr. Mathias Rath van het Linus Pauling Institute (LPI) de radicaal nieuwe theorie dat atherosclerose wordt veroorzaakt door een gebrek aan vitamine C. Hij beweerde dat het lichaam vitamine C gebruikt om de wanden van slagaders sterk te houden en dat het lichaam bij een gebrek aan vitamine C hiervoor cholesterol gebruikt – een visie die vervolgens bevestigd werd na dierproeven aan het LPI.6 Sindsdien is bij Fins onderzoek onder ruim 2400 mannen gebleken dat vitamine C een hartaanval – een van de belangrijkste gevolgen van een hoog cholesterolgehalte – kan voorkomen.7
Ook vitamine E is nuttig gebleken om LDL te verminderen en hart- en vaatziekten te voorkomen, voornamelijk doordat ze het risico op bloedstolsels vermindert. Ze werkt echter alleen bij vrij hoge doses van 100-400 IE (internationale eenheden) per dag.8 Het belangrijkste bestanddeel van vitamine E is alfa-tocoferol. Recent onderzoek heeft aangetoond dat het vooral een mix van tocoferolen is die op de eerste plaats verantwoordelijk is voor het bloedverdunnende effect.9
Een alternatief voor cholesterolsyntheseremmers is kruidengeneeskunde. Gugulipid (gugulesteronen), een extract van de Indiase boom Commiphora mukul, is een Ayurvedische remedie waarvan het krachtige cholesteroloplossende vermogen is aangetoond.10
In de westerse kruidengeneeskunde is knoflook de traditionele bloedverdunner (Allium sativum). Knoflook kan het totale cholesterolgehalte naar beneden brengen, met name LDL. In een onderzoek kregen twintig mannen en vrouwen knoflookpoedertabletten (900 mg/dag). Na twaalf weken was het LDL-gehalte van de knoflooketers met 11 procent gedaald, vergeleken bij 3 procent bij degenen die een placebo hadden gekregen.11

1 Ann Pharmacother, 2002; 36: 288-95.
2 Lancet, 1997; 350: 1119-23.
3 N Engl J Med, 1999; 341: 410-8.
4 Proc Nutr Soc, 2003; 62: 135-42.
5 Am J Med, 2002; 113 [Suppl 9B]: 13S-24S.
6 Proc Natl Acad Sci USA, 1990; 87: 6204-7.
7 Stroke, 2002; 33: 1568-73.
8 Clin Excell Nurse Pract, 1998; 2: 10-22.
9 Am J Clin Nutr, 2003; 77: 700-6.
10 Science, 2002; 296: 1703-6.
11 Am J Med, 1994; 94: 632-5.