Tieners blijken volgens nieuw onderzoek in hoge mate bloot te staan aan gifstoffen uit make-up. Dit kan leiden tot een vervroegde puberteit of nog ernstiger aandoeningen later in het leven.

Vanaf het eerste setje speelgoedcosmetica weet elk meisje dat make-up bij het leven van een vrouw hoort. Een nieuw onderzoek naar cosmeticagebruik bij tieners heeft echter laten zien dat vandaag de dag zelfs heel jonge meisjes vergiftigd worden door de chemische stoffen die daarin zitten.

Die kunnen het natuurlijke rijpingsproces van het lichaam beïnvloeden en uiteindelijk zelfs kanker veroorzaken. Volgens de overzichtsstudie van de non-profit milieuwerkgroep EWG (Environmental Working Group) uit Washington DC zijn zelfs bij heel jonge tieners meerdere kankerverwekkende en ernstig hormoonverstorende stoffen gemeten die afkomstig waren uit make-up. En bovendien in concentraties die veel hoger lagen dan wat in eerder onderzoek van regeringsinstanties zoals de CDC (US Center for disease control and prevention) werd gevonden.

In het EWG-onderzoek uit 2007 werden twintig meisjes in de leeftijd van veertien tot negentien jaar gedurende zes maanden gevolgd. Ze waren afkomstig uit achttien plaatsen verspreid over acht staten en het district Columbia.

De onderzoekers vonden in hun bloed en urine zestien verschillende chemische stoffen die een hormoonverstorende werking kunnen hebben. Jongeren uit deze leeftijdsgroep worden aan meer giftige stoffen blootgesteld dan volwassenen, waarschijnlijk doordat dit de groep is die veel met make-up experimenteert.

Zo gebruikten ze ten minste zeventien producten, 30 procent meer dan volwassenen. Daardoor staan ze elke dag bloot aan 174 soorten chemische stoffen, tegenover de 168 in de twaalf producten die volwassen vrouwen gemiddeld gebruiken.

Van de 25 stoffen waarnaar specifiek werd gezocht, werden er zestien (64 procent) aangetroffen in de bloed- en urinemonsters van de deelnemers. Elke deelneemster had tien tot vijftien gifstoffen in haar monsters en negen gifstoffen werden gevonden bij elke tiener.

Hormoonhuishouding

De zestien stoffen die bij de jonge vrouwen werden aangetroffen, kunnen we onderverdelen in verschillende klassen: ftalaten, triclosan, muskus en parabenen. Van deze vier soorten is bekend dat zij de werking van hormonen nabootsen.

In studies die in het laboratorium werden uitgevoerd met celculturen en dieren naar het effect van deze vier soorten stoffen, bleken ze alle vier in staat het hormonaal systeem te ontregelen1,2,3. Muskus bijvoorbeeld bleek in te grijpen in het hormoongestuurde communicatiesysteem van waterdieren4 en parabenen hadden een oestrogene werking bij ratten5.

Triclosan is schadelijk voor de schildklier6. De onderzoekers waren gealarmeerd door de hoge doses parabenen die als conserveringsmiddel in make-up werden gebruikt. In het bloed van elk onderzocht meisje vonden ze ten minste twee parabenen, methylparabeen en propylparabeen (die het hormonaal systeem enigszins verstoren), terwijl twee meisjes alle zes onderzochte parabenen in het bloed hadden.

Dit is het eerste onderzoek waarin het gehalte parabenen bij meisjes gemeten is. De resultaten doen vermoeden dat parabenen bij alle jonge vrouwen een groot deel van de chemische belasting in het lichaam uitmaken. Verwonderlijk is dat niet omdat ze als conserveringsmiddel in 90 procent van alle cosmeticaproducten worden gebruikt.

Van de door de EWG onderzochte elf soorten muskus werden met name twee typen aangetroffen, nitromuskus en polycyclische muskus. Deze kunstmatige parfums worden gebruikt in alle producten met een geurtje, van zeep tot lippenstift. Ook vonden de onderzoekers triclosan in veel hogere concentraties dan door de CDC was vastgesteld.

Alle deelnemers hadden trouwens een meetbare hoeveelheid triclosan in het lichaam, terwijl de CDC die bij 78 procent van de meisjes had gevonden. Hoewel alle meisjes een meetbare hoeveelheid chemicaliën in het bloed hadden, waren er grote verschillen in de hoeveelheden.

Bij sommigen was de chemische lichaamsbelasting meer dan 1000 maal hoger dan bij anderen. Van bepaalde aangetroffen stoffen waren de gemeten waarden bovendien niet te verklaren uit de vermelde ingrediënten op het etiket van de make-up.

Daaruit maakten de onderzoekers op dat deze stoffen, ook de muskus, gebruikt worden in letterlijk alle toiletartikelen – van zeep en shampoo tot nagellak – en dat iedereen die inmiddels in zijn of haar lichaam heeft. Uit onderzoek in Duitsland bijvoorbeeld bleek dat 90 procent van de bloedmonsters een significante hoeveelheid synthetische muskus bevatte7.

Invloed op de groei

Zorgwekkend is de hormoonverstorende werking die deze stoffen op een lichaam in de groei hebben. Tijdens de adolescentie verandert een aantal lichamelijke systemen (zoals dat voor voortplanting, immuniteit, bloed en adrenaline) in hoog tempo, ter voorbereiding op de lichamelijke volwassenheid.

Dit geldt ook voor het beendergestel en de hersenen. Deze snelle veranderingen komen tot stand via allerlei hormonen in uiterst minieme hoeveelheden, niet meer dan 1 ppb (part per billion – deeltje per miljard = 106) of zelfs 1 ppt (part per trillion – deeltje per biljoen = 1012), die werken door middel van een ingewikkeld signaleringssysteem.

Iedere stof die deze hormonale werking nabootst, kan grote schade aanrichten in een lichaam dat in ontwikkeling is, zoals in dierstudies al is gebleken8. Wetenschappers vrezen dat deze namaakhormonen verantwoordelijk zijn voor het grote aantal meisjes dat vroegtijdig in de puberteit komt.

In de VS begint de eerste borstvorming nu al een à twee jaar vroeger dan veertig jaar geleden, bij bijna 15 procent zelfs al tussen het achtste en negende levensjaar9. De eerste voorlopige onderzoeksresultaten wijzen al in de richting van een verband tussen ftalaten en vroege puberteit10.

Wanneer meisjes in de puberteit aan zoveel giftige stoffen worden blootgesteld, moeten we ook bedacht zijn op de werking op langere termijn. Wellicht zijn de stoffen een soort tijdbom, omdat ze gezondheidseffecten veroorzaken die we zelfs bij volwassenen niet tegenkomen.

Uit verscheidene studies onder ratten blijkt namelijk dat opgroeiende ratten die blootgesteld zijn aan ftalaten, eerder testis (teelbal) aandoeningen ontwikkelen dan volwassen ratten11. Tot een vergelijkbare conclusie kwamen de EWG-wetenschappers voor borstkanker.

Uit dierstudies bleek dat blootstelling aan chemicaliën tijdens de borstontwikkeling een risicofactor is voor borstkanker later in het leven. Bij dieren is al een verband aangetoond tussen parabenen en borstkanker, al hoeven die uitslagen niet van toepassing te zijn op de mens12. Wel werd opgemerkt dat de verschillende bestanddelen van synthetische nitromuskus in celculturen een stimulerende werking op borstkankercellen hadden13.

Ftalaten die in cosmetica zoals nagellak zitten – meestal worden ze daarin als oplosmiddel gebruikt – zijn schadelijk voor het voortplantingssysteem van ongeboren mannelijke ratten, zo bleek uit een Schots onderzoek14.

Ook uit studies bij mensen bleek dat blootstelling aan ftalaten vóór de geboorte en daarna (bijvoorbeeld via moedermelk) incomplete geslachtsrijping bij jongens kan veroorzaken15.

Wijdverbreid

Dat jonge meisjes aan zoveel giftige stoffen worden blootgesteld, komt niet alleen door de make-up die ze gebruiken, maar ook doordat de stoffen veelvuldig worden toegepast in verzorgingsproducten en huishoudmiddelen in het algemeen.

Meisjes lopen al op heel jonge leeftijd het risico van blootstelling, omdat zij speelgoedmake-up en kinderparfum gebruiken, die grote hoeveelheden chemische stoffen bevatten16. Momenteel slippen deze stoffen nog door de mazen van het net vanwege de ruime regelgeving.

Het is niet te geloven dat de gezondheidsvoorschriften in de VS fabrikanten niet verplichten hun producten te testen op veiligheid voordat ze op de markt gebracht worden. Vrijwel alle cosmetica bevatten niet geteste stoffen en voldoen dus niet aan welke standaard dan ook.

Over zeven van de twintig meest gebruikte geurstoffen bestaat geen enkele veiligheidsinformatie. In de meeste Europese landen bestaan op dit terrein meer regels, maar die zijn nog steeds minder streng dan die voor voedsel of vitaminen.

Ook volgens het Nederlandse Warenwetbesluit cosmetische producten, dat gebaseerd is op de Europese regelgeving, hoeven cosmetica niet getest, maar enkel beoordeeld te worden op hun veiligheid op basis van de gegevens die bekend zijn over de ingrediënten.

In Groot-Brittannië zijn meer dan honderd kunstmatige kleurstoffen toegestaan in lippenstift, waaronder een stof als koolteer. Terwijl die verboden is in voedsel, omdat in 1980 het eerste jaarlijkse rapport over kankerverwekkende stoffen van de Amerikaanse nationale gezondheidsinstituten een verband met DNA-schade en kanker bij vissen aantoonde17.

Reden te meer voor ouders om hun dochters niet alleen dit soort ‘volwassen’ speelgoed te geven, maar ook informatie te verstrekken over de risico’s die erbij horen. Wie mooi wil zijn, moet toch maar liever geen pijn lijden.

Lynne McTaggert

BRONNEN:

1 Environ Health Perspect, 1986; 65: 229-235
2 Environ Sci Technol, 2004; 38: 997-1002
3 J Toxicol Environ Health, 2005; 68: 239-251
4 Environ Sci Technol, 2004; 38: 997-1002
5 Toxicol Appl Pharmacol, 1998; 153:12-19
6 Aquatic Toxicol, 2006; 80: 217-227
7 J Chromatogr B Biomed Sci Appl, 1997; 693: 71-78
8 Toxicol Sci, 2004; 82: 598-607
9 Pediatrics, 1997; 99: 505-512
10 Environ Health Perspect, 2000; 108: 895-900
11 Environ Health Perspect, 1986; 65: 229-235
12 Best Pract Res Clin Endocrinol Metab, 2006; 20: 121-143
13 Arch Environ Contam Toxicol, 2002; 43: 257-264
14 The Daily Telegraph, 31 August 2008
15 Environ Health Perspect, 2006; 114: 270-276
16 Contact Derm, 1999; 41: 84-88
17 J Toxicol Sci, 1979; 4: 211-219

Veilige alternatieven

Wat te doen als u de kans op blootstelling aan chemische stoffen zoveel mogelijk wilt vermijden? Hierna volgen enkele adviezen.
– Kies natuurcosmetica met het BDIH-keurmerk of Nordic Swan ecolabel (gecontroleerde natuurcosmetica). Bijvoorbeeld van de merken: Dr. Hauschka, E-line, Harmonie, Living Nature en Urtekram.
– Kies natuurcosmetica gebaseerd op het BDIH-keurmerk (deze merken dragen het keurmerk niet officieel, maar voldoen wel aan vrijwel alle vereisten) van Dr. Baumann, DT Bodycosmetics, Heel natuurlijk, Henna Plus, Herbelle, Lavera, Sante en Weleda.
– Kies cosmetica waarvan u weet dat ze gifvrij zijn: volgens een onderzoek van de Stichting Natuur en Milieu en Milieudefensie1 bleek dat te gelden voor Dove normaal haar shampoo en Guhl Man shampoo.
Drogisterijketen De Tuinen ontving in 2005 de aanmoedigingsprijs voor gifvrije cosmetica van Natuur en Milieu en Milieudefensie.

1http://www.milieudefensie.nl/doemee/cosmetica