Allemaal weten we dat auto’s niet goed zijn voor onze planeet en dat dieselmotoren vaak worden gepromoot als de milieuvriendelijkere optie. Maar steeds meer onderzoek wijst uit dat er belangrijke negatieve gezondheidsconsequenties kleven aan de uitlaatgassen van diesel.
Nu de benzineprijzen wereldwijd omhoogschieten, lijkt het al helemaal verstandig om een auto op diesel te kiezen. In de reclame wordt zelfs beweerd dat dieselmotoren 20 tot 25 procent minder brandstof verbruiken, wat niet alleen gezond is voor uw portemonnee maar ook voor het milieu. Minder brandstofverbruik wordt immers algemeen gezien als de belangrijkste manier waarop we de uitstoot van koolstofdioxide kunnen reduceren.
Maar hoewel dieselmotoren minder CO2 uitstoten dan benzinemotoren, stoten ze meer uit van een andere stof: vluchtige organische stoffen (VOS) en stikstofoxiden (NOx). Dat zijn milieuvervuilende stoffen die tevens ernstige gezondheidsschade voor de mens kunnen opleveren. Volgens sommige instanties in de algemene gezondheidszorg vormen de uitlaatgassen van diesel de bron van minimaal 70 procent van het totale toxische risico waaraan we blootstaan in de vorm van luchtvervuiling1.
Nu er steeds meer voertuigen op diesel lopen, worden steeds meer arbeiders, zoals vrachtwagenchauffeurs, onderhoudsmonteurs en mijnwerkers, blootgesteld aan dieselemissie (uitstoot) en de bijbehorende gevaren voor de gezondheid. Daarbij worden de negatieve gezondheidseffecten tevens aangetroffen onder de gewone bevolking, dus bij emissieniveaus die ver onder die in de genoemde beroepsgroepen liggen.
Gezondheidseffecten
De uitstoot door dieselverbranding is een complexe mengeling van duizenden verschillende chemische stoffen, waaronder koolstofmonoxide, zwaveloxiden, stikstofoxiden, VOS, alkenen, aromatische waterstofcarbonaten en aldehyden. Van al die stoffen op zichzelf zijn de gezondheidseffecten niet goed bekend, evenmin van de chemische reacties die na de uitstoot optreden. Van meer dan veertig stoffen die in de uitlaatgassen worden aangetroffen, is echter wel bekend dat ze kankerverwekkend zijn en dat het gevaarlijke luchtvervuilers zijn1. Bovendien kunnen de afzonderlijke gassen en vaste partikels (fijnstof) elkaar versterken en zo ernstigere vormen mutaties en kanker veroorzaken2.
Het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) heeft de uitstoot door diesel beoordeeld als luchtvervuilend en als iets wat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen’. In september 2002 bracht dit bureau eindelijk de langverwachte bepalingen uit over de gezondheidseffecten van emissie uit dieselmotoren. Het rapport was wel vijf keer herschreven en was gebaseerd op tien jaar onderzoek, literatuuronderzoek en hoorzittingen.
De belangrijkste bevinding in het rapport was dat mede door inhalering van dieseluitlaatgassen van grote voertuigen, zoals vrachtwagens en bussen, het risico van longkanker aanzienlijk groter wordt. Ook kunnen door blootstelling aan die gassen in het milieu immunologische reacties opgeroepen worden en kan een chronische ademhalingsaandoening ontstaan, zoals astma of andere longziekten2.
De bevindingen van de EPA lijken op die van andere onderzoeken naar de uitlaatgassen van dieselmotoren. Met name zorgwekkend was een Amerikaans onderzoek door een samenwerkingsverband van staatsinstellingen en plaatselijke instellingen voor de beheersing van milieuvervuiling, waarin berekend werd dat er in de toekomst een extra 125.
110 mensen longkanker zouden krijgen als gevolg van blootstelling aan de toxische stoffen in dieseluitlaatgassen2. Ook blijkt er een verband te bestaan tussen een hoger aantal gevallen van longkanker en dieseluitstoot, maar niet met benzineuitstoot3.
De belangrijkste zorg rond diesel is dat het een hoog percentage fijnstof bevat, waaronder ultrakleine ‘nanopartikels’, die makkelijk te inhaleren zijn. Naar schatting is de hoeveelheid uitgestoten fijnstof uit dieselmotoren per afgelegde afstand tien keer zo groot als die van een motor op loodvrije benzine van vergelijkbare grootte, en meer dan honderd keer zo groot als die van benzinemotoren met katalysator4. Erger is dat de partikels in dieseluitstoot, doordat ze zo klein zijn, tot ver in de longen doordringen, zodat ze hun toxische bagage overal in de ademhalingswegen kunnen afzetten.
Steeds meer komen onderzoekers er verder achter dat fijnstofdeeltjes uit diesel niet alleen de longen beschadigen. Uit meer en meer onderzoek blijkt dat ze een scala aan effecten kunnen uitlokken verspreid door het lichaam, met name in het hart-vaatstelsel en in de voortplantingsorganen1. In een van de recentste onderzoeken bleek dat uitlaatgassen van diesel een interactie vertonen met de vetzuren in LDL (het ‘slechte’) cholesterol, waarmee het risico van hartziekten wordt verhoogd5.
Hoewel dat aangetoond werd bij muizen en dus niet perse hoeft te gelden bij mensen, blijkt uit onderzoek met mensen evenzeer dat diesel negatieve effecten heeft op het hart. Bij een van zo’n onderzoek werd aangetoond dat zelfs een korte blootstelling aan verdunde uitstoot door dieselverbranding, bij een concentratie die lijkt op die van stadsverkeer, negatieve effecten op het hart-vaatsysteem kunnen veroorzaken bij mensen met een bestaande, maar stabiele aandoening van de kransslagaders alsmede bij gezonde vrijwilligers6.
Verder is aangetoond, zij het bij onderzoek met dieren, dat fijnstof uit de uitstoot door diesel de spermaproductie kan aantasten7. Tevens is de hypothese gesteld dat de toxische componenten van uitlaatgassen van diesel oxidatieve en DNA-schade kan geven, wat significante effecten kan hebben op de voortplantingsorganen en het hart-vaatstelsel8.
Andere gezondheidsrisico’s waarmee dieseluitlaatgassen mogelijk verband houden, zijn diabetes, neurologische problemen en vele vormen van kanker naast longkanker1,9.
Schonere diesel?
Om de negatieve gezondheidseffecten van dieselemissies in te perken dringen de regulerende instanties in Engeland en Amerika, en ook de Nederlandse rijksoverheid, al decennialang aan op schonere dieselmotoren. Ook worden de normen steeds strenger. Daardoor is de totale massa aan fijnstofemissie uit nieuwe of nieuw ingebouwde motoren veel lager geworden.
Uit recent onderzoek naar dieselmotoren met een lage uitstoot en met roetfilters met katalysator blijkt dat het uitstootpercentage van verschillende gevaarlijke stoffen lager ligt dan die door vergelijkbare motoren op vloeibaar aardgas (CNG)10. Feit blijft echter dat miljoenen oudere dieselmotoren nog in gebruik zijn en dat we nog steeds niet precies weten welke minuscule vervuilers de nieuwe brandstoffen en emissiebeheersende methodes wellicht opleveren1.
In een rapport van het Zweedse landelijke bureau voor milieubescherming wordt gewaarschuwd dat nieuwe dieselauto’s schadelijker zijn voor het milieu en voor onze gezondheid dan nieuwe benzineauto’s. Volgens Reino Abrahamsson, een woordvoerder van dat bureau, is het ‘in het belang van het milieu beter als de consument een zuinige benzineauto uit een hoge milieuklasse kiest in plaats van een diesel’.
BRONNEN:
1 Environ Health Perspect, 2002; 101: A458-464
2 Lancet Oncology, 2002; 3: 581
3 Am J Epidemiol, 2007; 165: 53-62
4 Eur Respir J, 2001 ; 17 : 733-746
5 Genome Biol, 2007; 8: R149; doi:10.1186/gb-2007-8-7-r149
6 N Engl J Med, 2007; 357: 1075-1082
7 J Reprod Dev, 4 sep 2007; online pub voorafgaand aan druk
8 Mutat Res, 2007; 636: 95-133
9 Int J Cancer, 2004; 111: 286-292
10 Inhal Toxicol, 2004; 16: 889-900
Andere alternatieve brandstoffen
Biodiesel wordt gemaakt uit bronnen als sojabonen, siergras (Panicum virgatum), graan en vele andere gewassen. Het kan de fijnstofuitstoot verlagen met 55 procent ten opzichte van gewone diesel1. Bovendien kan het de uitstoot van broeikasgassen significant verlagen. Zelfs wanneer een gemengde brandstof met maar 20 procent biodiesel, wat meestal de verhouding is, wordt gebruikt, daalt de fijnstofuitstoot net als de uitstoot van koolstofmonoxide, waterstofcarbonaten en andere giftige onderdelen met ongeveer 15 procent2. De keerzijde is echter dat de uitstoot van stikstofoxiden, die smog veroorzaken, licht kan stijgen. Ook brengen mengbrandstoffen met een hoger gehalte aan biodiesel mogelijk schade toe aan onderdelen van de motor.
Ethanol was een van de eerste brandstoffen in de wereld die voor voertuigen werd gebruikt, en tegenwoordig is hij het meest gebruikte alternatief voor benzine. De belangrijkste bron is koren. Hoewel men tegenwoordig schat dat de gemiddelde korenethanol van vandaag de dag de vervuiling waardoor de aarde opwarmt, met ongeveer 20 procent kan verlagen ten opzichte van benzine, gaan sommige onderzoekers er daarentegen vanuit dat ethanol juist de opwarming van de aarde versnelt3.
Vloeibaar petroleumgas (LPG) wordt meestal ingebouwd in een auto met benzinemotor waardoor een hybride auto ontstaat. Deze auto’s zijn milieuvriendelijker en zuiniger dan benzineauto’s. Ze leveren minder uitstoot van koolstofdioxide, waterstofcarbonaten, koolstofmonoxide en stikstofoxiden dan benzine- of dieselauto’s. Het is echter wel een fossiele brandstof en dus worden er nog steeds broeikasgassen mee in de atmosfeer uitgestoten.
Vloeibaar aardgas (CNG): voertuigen op CNG zijn stiller, zuiniger en minder toxisch dan conventionele auto’s. De brandstof wordt echter gemaakt uit een niet aan te vullen energiebron van fossiele brandstof en de actieradius is in het algemeen kleiner dan die van vergelijkbare voertuigen op benzine of diesel.
Waterstof drijft brandstofcellen aan en momenteel worden wereldwijd door autofabrikanten voertuigen ontwikkeld die daarop lopen. Het voordeel is dat waterstof overal ter wereld beschikbaar is en het enige dat uit de uitlaat komt, waterdamp is.
1Environ Health Perspect, 2002; 110: A458-464
2Inhal Toxicol, 2007; 19: 1033-1039
3Natural Resources Res, 2006; 15: 255-270
De rit naar zuiniger rijden
Rijstijl en motoronderhoud zijn belangrijk voor de zuinigheid en uitstoot van een voertuig, aldus de Union of Concerned Scientists, een non-profit onderzoeksgroep (www.ucsusa.org). Zij bieden de volgende tips om uw auto vandaag nog minder belastend te maken voor het milieu.
Rijd minder. Zo min mogelijk rijden is de beste manier om de milieubelasting door transportbehoeften te verminderen. Combineer uw boodschappen en afspraken, carpool, gebruik het openbaar vervoer, of fiets en loop wanneer dat mogelijk is. Kies een woonplaats waardoor u minder hoeft te rijden. Heeft uw gezin reeds één auto, ga dan na hoe u aan verdere reisbehoeften kunt voldoen zonder een tweede.
Rijd rustig. Door hoge snelheid en snel optrekken stijgen zowel het brandstofgebruik als de emissie.
Houd uw voertuig goed afgestemd. Door standaardonderhoud zoals regelmatige verversing van de olie, vervanging van filters en van de bougies zal uw auto langer leven, zuiniger rijden en minder uitstoten.
Controleer geregeld uw banden. Door de banden voldoende hard te houden spaart u brandstof uit doordat de motor minder hard hoeft te werken om vooruit te komen.
Houd de brandstofprestaties van uw auto bij. Als de auto plotseling meer benzine gebruikt, kan dat een teken zijn dat er iets mis is. Door het brandstofverbruik bij te houden merkt u op tijd dat er iets niet goed werkt. Controleer steeds uw kilometers per liter door de kilometerteller te lezen en het aantal getankte liters bij te houden. Deel het aantal kilometers dat u gereden hebt sinds de laatste volledige tankbeurt, door het aantal liter dat u nodig hebt om de tank opnieuw te vullen.
Laat uw auto niet langer dan een minuut met draaiende motor stilstaan. Bij het starten verbrandt de motor extra benzine. Een motor die langer dan een minuut stationair draait, verbrandt echter meer benzine dan een motor die u uitzet en dan opnieuw start.
Parkeer in de schaduw. Minimaliseer de verdamping van brandstof en houd uw auto koeler in de zomer door hem in de schaduw te parkeren.
