Dossier Gezondheidszorg: medicijnen die meer kwaad dan goed doen

Elk farmaceutisch geneesmiddel kan bijwerkingen hebben. Maar als de bijwerkingen te heftig zijn en het medicijn eigenlijk niet helpt, is het middel erger dan de kwaal. Hieronder een lijst van dergelijke medicijnen.

Medicijnen bij ADHD (aandachtstekort-stoornis met hyperactiviteit). Veel ouders halen opgelucht adem wanneer hun ADHD-kind Ritalin krijgt of een soortgelijk medicijn en ze het gedrag bijna meteen zien verbeteren. Maar de consequentie is wel dat het kind dit gedurende zijn hele kindertijd en soms ook in de vroege volwassenheid moet blijven slikken. Bovendien blijkt uit onderzoek dat het middel alleen de eerste 14 maanden werkt. Daarna is de verbetering alleen aan natuurlijke oorzaken toe te schrijven. Onderzoekers volgden twee groepen kinderen met ADHD: één groep gebruikte een medicijn zoals Ritalin, Concerta of (in de VS) Adderall, de andere groep had nooit iets geslikt. Na 14 maanden was in die laatste groep ineens een duidelijke verbetering te zien, terwijl de mate van hyperactiviteit en aandachtsproblemen in de groep die wel medicijnen gebruikte hetzelfde bleef1.
Alzheimermedicijnen. Een familie van medicijnen met de naam ‘cholinesteraseremmers’ wordt algemeen voorgeschreven bij dementie en de ziekte van Alzheimer. Ze hebben als doel de acetylcholinetekorten in de hersenen te compenseren. In meerdere studies wordt hun werkzaamheid om het ziekteproces te vertragen echter betwijfeld. Een latere studie van het Institute for Clinical Evaluative Sciences in Toronto kwam tot de conclusie dat ze ook ernstige bijwerkingen hebben. De middelen − Aricept (donepezil), Exelon (rivastigmine) en Razadyne (galantamine, in Nederland Reminyl) − verhogen het risico op flauwvallen, bradycardie (gevaarlijk langzame hartslag) en heupfractuur. Als gevolg hiervan heeft de patiënt soms een pacemaker nodig2.
Antibiotica. Hoewel antibiotica aanvankelijk levensreddend waren zijn ze inmiddels te vaak en ook ten onrechte (bij virussen) voorgeschreven. Inmiddels worden ze beschouwd als een van de meest riskante soorten geneesmiddelen. Bijna 20 procent van alle bezoeken aan de Eerste hulp zijn toe te schrijven aan antibiotica. Deze middelen waren in een periode van twee jaar bij 142.000 Amerikanen de aanleiding voor ziekenhuisopname.
Antidepressiva. Deze medicijnen helpen niet bij een klinische depressie. De nieuwe generatie antidepressiva grijpt niet aan op de oorzaak van de meeste depressies: een herseneiwit met de naam monoamino-oxidase A (MAO-A). De tijd blijkt nog altijd de beste genezer, zo concluderen onderzoekers van het Centre for Addiction and Mental Health in Toronto4. Niet alleen zijn de middelen niet effectief, maar ze geven ook een enorme verhoging van het risico op zelfmoord. Het ergste is Efexor (venlafaxine), zo bleek uit een onderzoek5. Verder verhogen antidepressiva het risico op een beroerte en bij vrouwen na de menopauze de sterftekans in het algemeen6.
Aspirine. Jaarlijks gaan er 100 miljard aspirines over de toonbank. Ze worden meestal geslikt als preventie van hartziekte. Hoewel al langer bekend is dat NSAID’s (niet-steroïdale ontstekingsremmers) maag-darmbloedingen kunnen veroorzaken, is de omvang en ernst van dat probleem pas sinds kort bekend. Deskundigen in Amerika noemen cijfers van 20.000 sterfgevallen en 100.000 ziekenhuisopnames per jaar. Wereldwijd zou aspirine jaarlijks verantwoordelijk zijn voor 100.000 sterfgevallen door maag-darmbloedingen. Verder verhoogt het de kans op een beroerte bij mensen van 75 jaar en ouder, zo bleek uit een onderzoek dat leeftijdsgroepen volgde in de jaren 1981-1986 en 2002-20068.
Protonpompremmers. Jaarlijks wordt wereldwijd een bedrag van 2 miljard pond (2,20 miljard euro) uitgegeven aan deze spijsverteringsmiddelen. Uit onderzoek blijkt dat ze niet effectief zijn en bovendien vooral geslikt worden door mensen die ze niet nodig hebben. Het middel remt de terugvloed van maagzuur naar de slokdarm, waardoor zogenaamd zuurbranden verdwijnt. ‘Baat het niet dan schaadt het niet’ wordt vaak gedacht als het middel niet helpt, maar dat klopt niet. Het kan de oorzaak zijn van een maaginfectie; het risico op een infectie met de Clostridium difficile kan zelfs verdubbelen9. Dat komt doordat dit middel de productie van maagzuur remt, terwijl dat de natuurlijke afweer van het lichaam is tegen schadelijke bacteriën. Ook het risico op longontsteking10 en op een heupfractuur11 kan hierdoor toenemen.
Statinen. Deze cholesterolverlagende middelen behoren tot de meest populaire medicijnen die op de markt zijn. Ze worden elke dag door 36 miljoen Amerikanen geslikt en de inkomsten uit de jaarlijkse verkoop liggen rond de 15,5 miljard dollar (ruim 12 miljard euro). In Nederland wordt voor zo’n 370 miljoen euro jaarlijks geslikt, in België voor 200 miljoen. Twee statinen − Lipitor (atorvastatine) en Zocor (simvastatine) − behoren tot de best verkochte geneesmiddelen ter wereld. In Nederland wordt Lipitor nog maar beperkt vergoed omdat het te duur zou zijn. Er bestaat bewijs dat hartpatiënten hier baat bij hebben, maar dat geldt slechts voor 8 procent van de gebruikers. De rest neemt de pil ‘voor alle zekerheid’, al is bij gezonde mensen nooit enig effect aangetoond. Onderzoekers van Harvard analyseerden acht studies en kwamen tot de conclusie dat statinen geen levens redden en dat de voordelen, zelfs bij hartpatiënten, minimaal zijn. Integendeel, het middel kan een tegengesteld effect hebben en juist de oorzaak zijn van de hartproblemen waar ze tegen zouden moeten beschermen. Ook worden statinen als een mogelijke oorzaak van de ziekte van Parkinson genoemd12.
Bronnen:
1:J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 2009; 48: 240-248
2:Arch Intern Med, 2009; 169: 867-873
3:Clin Infect Dis, 2008; 47: 735-743
4:Arch Gen Psychiatry, 2009; 66: 1304-1312
5:BMJ, 2007; 334: 242
6:Arch Intern Med, 2009; 169: 2128-2139
7:Proceedings of the Annual Scientific Meeting of the American College of Gastroenterology, 15 oktober 2007
8:Lancet Neurol, 2007; 6: 487-493
9:JAMA, 2005; 294: 2989-2995
10:Arch Intern Med, 2007; 167: 950-955
11:JAMA, 2006; 296: 2947-2953
12:Lancet, 2007; 369: 268-269

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Een echte allrounder; Magnesium

Pijnstillers: winst op korte termijn, problemen op lange termijn

Een pil voor de geest

Interview: oud, ouder, oudste

Barbara Havenith over menopauzale hormoontherapie in Nederland

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier