Dossier postnatale depressie: niet zomaar ‘kraamtranen’

POSTNATALE DEPRESSIE IS EEN ERNSTIG INVALIDERENDE STEMMINGSSTOORNIS. DE EFFECTEN ZIJN LANGDURIG, ZOWEL VOOR DE MOEDER ALS VOOR HET KIND. GELUKKIG ZIJN ER LEGIO NATUURLIJKE MANIEREN OM DIT TE VOORKOMEN.

Uit nieuw onderzoek komen aanwijzingen naar voren dat een simpel voedingssupplement de sleutel kan zijn tot het voorkomen van postnatale depressie (PND), een ernstige aandoening die 10 tot 15 procent van vrouwen na een bevalling treft. Selenium, een sporenelement dat van nature voorkomt in voeding als paranoten en vis, kan het risico van kanker, onvruchtbaarheid en tal van andere aandoeningen beperken, zo is onlangs vastgesteld. Onderzoekers zagen dat dagelijkse inname van 100 mg selenium tijdens de zwangerschap helpt om een postnatale depressie te voorkomen.

In een dubbelblind gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (wat geldt als de ‘gouden standaard’ voor wetenschappelijk onderzoek) kregen 166 vrouwen die in de eerste drie maanden van de zwangerschap waren, tot aan de bevalling dagelijks ofwel selenium, of een neppil. Na de bevalling werden ze gedurende een periode van acht weken aan de hand van de Edinburgh Postnatal Depression Scale gecontroleerd op symptomen van PND.

De onderzoekers constateerden dat vrouwen die selenium kregen een significant hoger gehalte daar- van in het bloed hadden tegen de tijd dat zij gingen bevallen en ook significant minder vaak last hadden van depressie dan in de controlegroep. ‘Hieruit zou afgeleid kunnen worden dat extra selenium tijdens de zwangerschap een effectief middel is om postnatale depressie te voorkomen’, zo concludeerden de onderzoekers.

Hoewel meer onderzoek nodig is om deze resultaten te bevestigen was dit toch niet het eerste onderzoek dat een link legde tussen voeding en PND. Bijna 20 jaar geleden stuitte men in een Engels onderzoek al op een mogelijk verband tussen een laag zinkgehalte en deze stemmingsstoornis2. Ander onderzoek bevatte aanwijzingen dat een tekort aan vitamine B12 en foliumzuur, ijzer en calcium (een gangbaar verschijnsel bij zwangeren met een typisch westers voedingspatroon) kon bijdragen aan PND3.

Het meeste onderzoek spitst zich echter toe op omega-3-vetzuren. Meerdere studies hebben een samenhang aangetoond tussen een laag gehalte van deze essentiële vetten – die voornamelijk worden aangetroffen in vette vis en lijnzaad – en een hogere incidentie van depressie bij de nieuwe moeder4. In een Belgische studie werden 10 vrouwen met PND vergeleken met 38 vrouwen zonder deze aandoening.

Daaruit bleek dat wie aan PND leed door- gaans een lage concentratie omega 3 in het lichaam had, en daarbij meer omega 6 in verhouding tot omega 34. Omega 6 zit voornamelijk in plantaardige oliën, mayonaise, amandelen, kip en kalkoen. Een andere studie onderzocht de visconsumptie tijdens de zwangerschap, waarbij bleek dat vrouwen die het minste vis aten vaker middelen tegen PND gebruikten5.

Uit deze onderzoeken valt af te leiden dat toevoeging van omega 3 aan het dieet een eenvoudige manier kan zijn om PND te voorkomen en te behandelen. Een verkennend onderzoek bevatte aanwijzingen dat PND-symptomen met de helft verminderden door acht weken lang een supplement met eicosapentaeenzuur (EPA) en docosa- hexaeenzuur (DHA) te slikken6. Dagelijks een supplement met multivitamine/mineralen nemen is ook aan te bevelen.

Behandelingen die werken. Goede voeding is niet de enige remedie tegen PND. Uit verschillende onderzoeken komen tal van manieren naar voren om met deze aandoening om te gaan, zonder dat de minder gezonde optie van antidepressiva nodig is.

  • Borstvoeding. Volgens een recent litera- tuuroverzicht zou borstvoeding een van de beste manieren zijn om PND te voorkomen en te behandelen, vooropgesteld dat het niet tot pijn of andere problemen leidt. Wanneer de borstvoeding goed verloopt beschermt het de moeder tegen stress7.

    In één studie bleek dat zogende vrouwen minder leden aan stress, depressie en woede en positiever in het leven stonden dan vrouwen die geen borstvoeding gaven8. Omgekeerd bleek in een andere studie dat vrouwen met PND significant minder vaak borstvoeding gaven en meer aan stress en angst leden.

  • Lichaamsbeweging. Het is bekend dat regelmatige lichaamsbeweging stressverminderend werkt en depressie tegengaat10. Aerobic training bleek bij ernstige depressie even effectief als het antidepressivum Sertraline, met minder risico op terugval11.

    Als ze een programma van lichaamsbeweging en gezondheidsbegeleiding volgden voelden jonge moeders zich beter na de bevalling en werd het risico van PND gehalveerd12. Omdat deze doelgroep daar moeilijk tijd voor kan vinden lijkt een programma met lopen achter de kinderwagen beter haalbaar dan een wekelijks bezoek aan de sportschool.

    Uit een onderzoek bleek dat een dergelijk programma beter werkte tegen symptomen van PND dan een sociale ondersteuningsgroep. Daar komt nog bij dat de symptomen verbeterden naarmate de vrouwen weer een betere conditie kregen.

  • Massage. Uit onderzoek blijkt dat deel- name aan een babymassagecursus PND kan verbeteren, evenals de interactie tussen moeder en kind14. Ook massage van de moeder werkt heilzaam. Moeders die aromatherapiemassage kregen gingen significant vooruit in fysieke en psychische conditie vergeleken met moeders die dit niet kregen.

    Ook zwangere vrouwen die 12 weken lang tweemaal per week massage kregen van hun partner waren minder depressief na de bevalling dan de controlepersonen. Zij bleken ook minder cortison – het stresshormoon –, in hun bloed te hebben. Hun baby’s kwamen minder vaak voortijdig of met ondergewicht ter wereld.

  • Lichttherapie. Deze therapie werd aanvankelijk alleen gebruikt bij seizoensdepressie, maar helpt ook bij postnatale depressie. Gecontroleerd onderzoek ontbreekt tot dusver maar in twee casusonderzoeken van vrouwen met PND bleek deze therapie een significante verbetering van 75 procent te geven volgens de Hamilton Rating Depression Scale. Dit effect werd al bereikt na vier weken dagelijkse blootstelling aan licht van 10.000 lux.
  • Transcraniale magnetische stimulatie (TMS). Deze niet-invasieve methode voor hersenstimulatie werd onlangs getest bij negen vrouwen met PND die geen medicijnen hiervoor gebruikten. In vier weken kregen ze 20 behandelingen. Vervolgens werden de vrouwen gecontroleerd na 30 dagen, drie maanden en zes maanden.

    Het resultaat gaf een significante verbetering van de symptomen van depressie te zien aan het eind van de tweede week van de behandeling. Na vier weken waren bij acht van de negen de symptomen geheel verdwenen. Bij de follow-up na zes maanden waren zeven van hen nog steeds geheel depressievrij.

  • Acupunctuur. Dit blijkt even goed te kunnen werken als de gangbare middelen met een bewezen werking tegen zware depressie19. Uit een onderzoek kwam naar voren dat het ook kan helpen tegen depressie tijdens de zwangerschap.
  • St. Janskruid. Dit kruid (Hypericum perforatum) is een bekend middel tegen depressie. Sommige deskundigen tekenen hierbij aan dat langetermijnstudies nodig zijn om vast te stellen of het veilig is tijdens de borstvoeding21, maar een Canadese studie met een follow-up periode van twee jaar gaf geen negatieve bijwerkingen te zien op de productie van moedermelk of de groei van de baby.
  • Cognitieve therapie. Uit verscheidene studies bleek dat ‘praat’therapieën kunnen helpen bij PND. Vrouwen die therapie kregen die gefocust was op interpersoonlijke relaties en rolverandering herstelden vaker van een depressieve periode dan vrouwen zonder deze therapie, namelijk 44 procent ten opzichte van ongeveer 14 procent.
  • Steun van omgeving en verloskundige. Praten met iemand die van PND hersteld is blijkt een goed middel om dit te voorkomen. Uit een Canadese studie kwam naar voren dat vrouwen die telefonisch contact hadden met andere moeders (vrijwilligers) minder kans hadden op een depressie na de bevalling dan wie dat contact niet had.

    Ook de verloskundige kan een doorslagevende rol spelen bij het beperken van het risico op PND. Dit blijkt uit een Brits onderzoek waarin de standaardzorg na de bevalling – bezoek van de verloskundige tijdens de eerste twee weken, gevolgd door controles van de wijkverpleegkundige en een afspraak met de huisarts binnen zes tot acht weken – werd vergeleken met drie maanden individuele zorg door de verloskundige. Bij deze laatste vorm was het psychisch welbevinden van de kraamvrouw aanzienlijk beter en daalde het risico van postnatale depressie met 40 procent.

Joanna Evans

 

  1. J Matern Fetal Neonatal Med, 8 juni 2010; online voorpublicatie
  2. J Nutr Environ Med, 1991; 3: 35-42
  3. J Am Diet Assoc, 2009; 109: 1566-1575
  4. Life Sci, 2003; 73: 3181-3187
  5. Am J Clin Nutr, 2009; 90: 149-155
  6. Acta Psychiatr Scand, 2006; 113: 31-35
  7. Int Breastfeed J, 2007; 2: 6
  8. Biol Res Nurs, 2005; 7: 106-117
  9. Psychoneuroendocrinology, 2007; 32: 133-139
  10. Prev Med, 2000; 30: 17-25
  11. Psychosom Med, 2000; 62: 633-638
  12. Phys Ther, 2010; 90: 348-355
  13. Int J Nurs Pract, 2004; 10: 177-194
  14. J Affect Disord, 2009; 109: 189-192
  15. J Midwifery Womens Health, 2006; 51: e21-e27
  16. Infant Behav Dev, 2009; 32: 454-460
  17. Am J Psychiatry, 2000; 157: 303-304
  18. Brain Stimul, 2010; 3: 36-41
  19. Complement Ther Med, 2001; 9: 216-218
  20. J Affect Disord, 2004; 83: 89-95
  21. Pharmacopsychiatry, 2002; 35: 29-30
  22. J Clin Psychiatry, 2003; 64: 966-968
  23. BMJ, 2003; 327: 1003-1004
  24. BMJ, 2009; 338: a3064
  25. Lancet, 2002; 359: 370-371, 378-385

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Joanna Evans

Alternatieven: Stress

Endometriose

Artritis genezen?

Puur en simpel

De kracht van de geest

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Joanna Evans avatar

Over de auteur

Joanna is al meer dan 20 jaar werkzaam als psychotherapeut voor volwassenen en kinderen, met een specifieke expertise in traumabehandeling. Haar werk is gepubliceerd door Parent Co. Joanna heeft altijd een liefde gehad voor schrijven, wat van jongs af aan al aanwezig was. In haar vrije tijd geniet ze ervan om samen met haar echtgenoot langs de zuidoostkust van de Verenigde Staten te reizen, in elk seizoen, zelfs tijdens de hete en vochtige zomer.
Lees meer artikelen van Joanna Evans