Otitis media (OM), ontsteking van het middenoor, is een kinderziekte die wereldwijd veel voorkomt. Elk jaar krijgt een op de vijf kinderen er last van en 80 procent van de kinderen heeft voor de leeftijd van vier jaar minstens één keer een middenoorontsteking. Ze wordt veroorzaakt door een bacteriële of virale infectie die zich vanuit de neus, keel of bijholten naar het oor verspreidt. Symptomen zijn onder andere oorpijn, roodheid en zwelling, met bolling van het trommelvlies. In een later stadium, als het trommelvlies knapt door de opeenhoping van pus, kan er afscheiding (effusie) zijn.

Wanneer er niet wordt ingegrepen, kan OM een chronische aandoening worden. Als de afscheiding kleverig en aanhoudend is, wordt de aandoening ook wel ‘lijmoor’ genoemd. Als er geen verbetering optreedt, kan de opeenhoping van vocht gehoorverlies veroorzaken doordat de gehoorgangen verstopt raken en de gehoorbeentjes, die geluid naar het middenoor geleiden, niet meer kunnen trillen. In de loop der tijd kunnen de spraak- en gedragsontwikkeling van het kind hieronder lijden. Tot slot kan de dikke ontstekingslaag een broedplaats worden voor bacteriën en schimmels, waardoor het kind vatbaarder wordt voor nieuwe infecties.

Het gehoor herstelt zich weer als er trommelvliesbuisjes in het oor worden ingezet. Zo kan er namelijk weer lucht in het middenoor komen. De buisjes verlichten daarnaast de symptomen doordat de druk in het middenoor er weer gelijk door wordt met die buiten het oor. Veel artsen gebruiken echter alleen de chirurgische ingreep (‘myringotomie’) om OM te behandelen, ook al mislukt die herhaaldelijk. In 1992 waarschuwde de Engelse overheid de artsen in een brochure dat de ingreep ondoelmatig was.

Vier jaar later bleken 90.000 minder buisjes geplaatst te zijn1. In het verleden schreven artsen als eerste antibiotica voor, maar omdat er steeds meer resistente stammen van bacteriën zijn, wordt dat tegenwoordig steeds minder vaak gedaan. Het is echter verontrustend dat er in de Verenigde Staten juist voor gepleit wordt buisjes te plaatsen nu antibiotica minder effectief worden.

Zo werd in een onderzoek aangeraden bij OM operatief in te grijpen en tegelijkertijd de neusamandelen te verwijderen in plaats van herhaalde behandelingen met antibiotica te gven, ten dele omdat een operatie goedkoper kan zijn dan een langdurige medicijnenkuur2.

Hoe wordt de operatie uitgevoerd?
Het kind wordt onder algehele narcose gebracht en het trommelvliesbuisje (een klein plastic buisje) wordt aangebracht in een kleine inkeping die in het trommelvlies is gemaakt. De operatie duurt tien tot vijftien minuten en het kind mag na ongeveer een uur naar huis. De buisjes blijven zes tot vijftien maanden op hun plaats, afhankelijk van het type buisje en het kind.

Is de operatie veilig?
Het inbrengen van buisjes is een relatief veilige operatie; er zijn de normale complicaties van algemene narcose en er is een klein risico van permanent gehoorverlies (0,7 procent). Andere complicaties zijn:
• risico van perforatie van het trommelvlies (2 tot 3 procent);
• 4,8 procent risico van schade aan het trommelvlies3 ;
• verschuiving van het buisje naar het middenoor4;
• blijvende littekens of schade aan het trommelvlies, of een cholesteatoom (goedaardige tumor): deze komen vaker voor bij oren waarin buisjes geplaatst zijn5;
• tympanosclerose (gehoorverlies door littekenvorming van het trommelvlies): dit kan bij wel 48 procent van de oren waarin buisjes zijn ingebracht, ontstaan6.

Wat artsen u niet vertellen
• Het doel van buisjes is het middenoor te draineren, waardoor lucht naar binnen kan, zodat de druk tussen middenoor en daarbuiten gelijk wordt, pijn te verminderen en het gehoor te herstellen. Buisjes doen niets tegen de bacteriële/virale infectie – behalve dat ze het kleverige ontstekingsvocht helpen afvloeien dat anders infectie zou veroorzaken – en zijn slechts effectief gedurende de tijd dat ze in het oor zitten7.
• Buisjes voorkomen niet dat er weer OM optreedt8.
• Hoe jonger kind voor het eerst buisjes krijgt, des te waarschijnlijker is het dat de ingreep herhaald moet worden9.
• Middenoorvocht kan voorkomen zonder dat er een infectie aanwezig is. De buizen van Eustachius hebben bij een jong kind een andere hoek, waardoor er in het oor vocht kan ophopen. Ook al wordt er niet ingegrepen, toch zal het oor zich in de loop der tijd normaal ontwikkelen en zelf het vocht opruimen.
• Zonder medisch ingrijpen geneest jaarlijks 80 procent van de gevallen van lijmoor spontaan binnen een jaar10.
• Gehoorverlies van zes maanden of korter zal weinig effect hebben op de ontwikkeling van taalvaardigheden. Een onderzoek onder meer dan 6000 kinderen vond ‘geen significante correlaties’ tussen middenooreffusie (MEE) en scores voor allerlei metingen van spontane expressieve taal, spraakklankproductie en andere ijkpunten van mentaal functioneren.
Als belangrijkste factor van invloed vond men de sociaal-economische achtergrond van het kind. De scores waren consistent hoger bij kinderen met een hogere sociale afkomst en lager bij die uit de lagere milieus. De onderzoekers concludeerden dat MEE misschien enig effect heeft, maar waarschijnlijk is er een samenspel van ‘nog ongeïdentificeerde’ factoren die een kind vatbaar maken voor zowel OM als bepaalde vormen van slecht gedrag11.
• Een aanhoudend lijmoor kan veroorzaakt worden door allergieën, die de functie van de trilhaartjes in de buis van Eustachius aantasten. Deze trilhaartjes zorgen voor de afvoer van slijm naar de keelholte. Als die niet goed werken kan er een verstopping ontstaan die tot onderventilatie van het middenoor leidt en de effusie (afvloeiing) van vocht12.
Ook bij andere onderzoeken is er een significant verband gevonden tussen voedselallergie en ernstige, terugkerende oorontstekingen. In één onderzoek met 104 kinderen met OM bleek bij 78 procent voedselallergie een factor te zijn. Toen deze allergische kinderen op een eliminatiedieet werden gezet, verbeterde in 86 procent van de gevallen hun gezondheid aanzienlijk. Nadat het levensmiddel dat mogelijk de boosdoener was, weer werd gegeten door de kinderen die een verbetering hadden laten zien, keerde bij 94 procent de aandoening terug13.
• Bij ontstoken, maar ‘droge’ oren zijn waarschijnlijk geen buisjes nodig. Als een kind aan een aanval van OM lijdt, maar de oren blijven droog, is er slechts 5,5 procent kans dat er later ooit buisjes nodig zullen zijn14.
Michelle Clare

BRONNEN:

1 BMJ, 2001; 2001: 323: 1096-7
2 Pediatr Infect Dis J, 1998; 17: 1090-8
3 Acta Otorinolaringol Esp, 1996; 47: 349-53
4 J Laryngol Otol, 2000; 114: 448-9
5 HNO, 1987; 35: 55-60
6 J Layrngol Otol, 1983; 97: 489-96
7 Am J Otol, 1985;6: 455-60
8 HNO, 1987; 35: 61-6
9 Clin Otolarungol, 1987; 12: 371-5
10 HNO, 1987; 35: 55-60
11 Pediatrics, 2000; 105: 1119-30
12 Curr Allergy Asthma Rep, 2002; 2: 309-15
13 Ann Allergy, 1994; 73: 215-9
14 J Laryngol Otol, 1980; 94: 1117-24

Alternatieven voor buisjes

• Let op tekenen van acute infectie van de oren. Behalve van vochtafscheiding heeft de patiënt onder andere last van koorts, pijn, geïrriteerdheid en slechte eetlust. Het oor zal erg rood en warm zijn en heeft een bolstaand trommelvlies; het kind trekt misschien vaak aan het ontstoken oor. De infectie kan zich verspreiden als hij niet behandeld wordt, dus in zo’n geval kunnen antibiotica gerechtvaardigd zijn.
• Blijf uw kind zo lang mogelijk de borst geven. Wanneer u uw kind lang de borst geeft, verlaagt u het risico dat uw kind OM krijgt1.
• Overweeg uw kind thuis te houden tot het leerplichtig is. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die naar een kinderdagverblijf gaan – of dat nu vier of veertig uur per week is – 50 procent meer kans hebben op steeds terugkomende oorontstekingen dan kinderen voor wie thuis wordt gezorgd, vooral na een eerste ontsteking. Als dit niet praktisch is, overweeg dan uw kind de eerste drie maanden na een acute aanval thuis te houden, omdat dit het risico dat OM chronisch wordt, aanzienlijk vermindert2.
• Ga mogelijke voedselallergieën na met behulp van bioresonantie en/of bloedonderzoeken. Zo kunt u vast (laten) stellen of voedselallergieën of -intolerantie de aandoening veroorzaken.
• Laat het kind geen voedsel eten dat allergie veroorzaakt. Bij een onderzoek met zeven kinderen die een eliminatiedieet kregen in plaats van buisjes, ging in alle gevallen de OM vanzelf over zonder enig verlies van gehoor of terugkeer van de infectie. De immunotherapie die bij de veertien andere kinderen in de proef werd gegeven, had een succespercentage van 653. Let er speciaal op dat u al het voedsel weglaat waarvan een verband bekend is met slijmvorming, zoals melk en witte suiker.
• Zorg dat uw kind veel water drinkt: ongeveer 1,5 liter per meter lengte van uw kind per dag. Door uitdroging kan een lijmoor verergeren omdat het slijm daardoor dikker wordt.
• Stop met roken en houd uw kind weg uit rokerige ruimtes. Een kind dat in een huis woont waar een ouder rookt, heeft 50 procent meer kans op een lijmoor.
• Probeer essentiële oliën. Wanneer u in een vroeg stadium kamille- en lavendelolie masseert in het gebied rond het oor, kunt u de pijn verlichten. Inademen van lavendelolie helpt om de buis van Eustachius te openen (de doorgang die het middenoor verbindt met neus en keel) en om het vocht af te voeren.
• Probeer homeopathie. Middelen zoals Silicea en Belladonna kunnen effectief zijn bij oorontstekingen, terwijl Allium sativa de vochtophoping bij een lijmoor kan verlichten.
• Osteopathie kan een langetermijnoplossing zijn bij acute middenoorontsteking. Bij een onderzoek kregen kinderen die met osteopathie werden behandeld, minder aanvallen van acute middenoorontsteking dan diegenen die de standaardbehandeling kregen. 4

BRONNEN:

1 Scand J Plast Reconstr Surg Hand Surg, 2002; 36: 9-15
2 Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 1993; 119: 444-9
3 Otolaryngol Head Neck Surg, 1990; 102: 664-9
4 Arch Pediatr Adolesc Med., 2003; 157: 861-6

Als de operatie toch nodig is

• Doe dit alleen in gevallen van langdurig gehoorverlies waardoor de spraakontwikkeling te lijden heeft. Bij sommige onderzoeken wordt ervoor gepleit drie maanden te wachten, terwijl uit eentje zelfs naar voren komt dat er bij een uitstel van zes maanden nog weinig effect zal zijn op de taalontwikkeling1.
• Laat geen buisjes plaatsen in ‘droge’ oren. Zelfs al is het een infectie ’met afscheiding’, dan nog kan slechts één oor vocht afscheiden en heeft het waarschijnlijk geen enkel nut een buisje in het droge oor te zetten. De kans dat voor dat oor op een later moment een buisje nodig is ligt tussen 0 en 12 procent2.

1 N Engl J Med, 2001; 344: 1241-2
2 J Laryngol Otol, 1980; 94: 1117-24