De verhouding tussen zuur en basisch in het lichaam is belangrijk voor de gezondheid.

Het krijgt langzaam wat meer publieke belangstelling: de verhouding tussen zuren en basen in iemands voedingspatroon. Ik geef er al meer dan 25 jaar les over. Het gaat hier over de pH-waarde, want dat is de maat die bij benadering aangeeft of een stof, met name vloeistof, zuur of basisch is. De grens ligt op een pH van 7. Deze wordt aangemerkt als neutraal, dus noch basisch noch zuur. De zuren en basen − die laatste heten ook wel alkali’s − in het lichaam moeten in balans zijn om te kunnen spreken van zuur-basenhomeostase. Wijkt de pH te veel af in een van beide richtingen, dan kan dat fataal zijn. Het bloed in het lichaam mag er bijvoorbeeld een tussen de 7,35 en 7,45 hebben. Daalt hij tot 6,9, dan kan de patiënt aan een diabetisch coma overlijden. Stijgt hij tot 7,9, dan kan dood door spierverstijving (tetanie) of kaakklem intreden.

Houd dat in gedachten als u weer eens leest dat we altijd meer naar een basisch dan een zuur milieu zouden moeten streven. Van allebei kan een overmaat gevaarlijk zijn. Het lichaam streeft naar homeostase, ofwel balans. Het lijkt op het rijden op een fiets.

Kijken we naar de pH van het lichaam, dan zien we dat verschillende lichaamsvloeistoffen elk een eigen optimale pH hebben.

Een kleine opsomming:

• Maagzuur: 0,7 tot 1,9
• Bloed in de slagaderen: 7,35 tot 7,45
• Alvleeskliersappen: 8,1
• Speeksel: 5 tot 8.

Beïnvloeding
De grote variatie in pH van ons speeksel hangt af van het voedsel dat we eten. Uw eigen speeksel kunt u testen met een lakmoespapiertje (verkrijgbaar bij de apotheek). Dan ziet u dat uw speeksel na een maaltijd met veel bloem en suiker zuurder is (dus een lage pH heeft) en na soep en salade, zonder brood of suiker, juist basischer (dus met een hoge pH).

De pH-waarden in de rest van het lichaam worden ook door verschillende factoren beïnvloed.

Beweging
Door spieractiviteit ontstaat melkzuur.

Ademhaling
Een goede balans tussen in- en uitademen houdt de pH stabiel. Door meer inademen daalt de pH van het bloed (dus stijgt de zuurgraad); door meer uitademen stijgt hij (dus wordt het bloed basischer). Dan wordt er namelijk meer koolzuur verwijderd via de kooldioxide die we uitademen. Bij hyperventilatie is vooral de uitademing verhoogd en worden we te basisch. De gevolgen lijken op die van andere balansverstoringen (soms doof gevoel of tintelen van handen en voeten; duizeligheid en flauwvallen). Door een zakje over de mond te houden, ademen we de uitgeademde lucht weer in en die bevat meer kooldioxide en minder zuurstof dan de buitenlucht. We ademen als het ware het verwijderde koolzuur weer terug in en herstellen zo de balans in het bloed.

De nieren
Deze scheiden naar behoefte stoffen met een bepaalde zuurgraad uit of houden ze juist vast, afhankelijk van de pH-waarde van het bloed.

Voeding
Behalve op speeksel heeft onze voeding ook enige invloed op de pH-balans in de rest van het lichaam, vooral na verwerking in het stofwisselingssysteem (metabolisme). Van sommige voedingsmiddelen blijven immers reststoffen over die zurend of juist alkaliserend zijn. Zelf heb ik ondervonden dat eiwithoudende voedingsmiddelen (vlees, vis, bonen) evenals koolhydraten (meel, granen, suikers) voor een zuur milieu in het lichaam zorgen, doordat ze koolzuur, zwavelzuur en fosfor achterlaten. Fruit en groenten, evenals zout, laten mineralen achter, zoals kalium, magnesium, ijzer, calcium en natrium. Deze vormen een buffer voor zuren en werken daardoor alkaliserend.

Ziekten
Een aantal ziekten kunnen ontstaan door onevenwichtige pH-waarden in het bloed. Maar omdat die onevenwichtigheid zo vluchtig is komt hij niet altijd in bloedonderzoek naar voren. Bloedwaarden veranderen gedurende de dag veel en snel, onder invloed van alle hierboven besproken factoren. Voor zover ik tot nu toe geleerd heb, zijn er drie veelvoorkomende aandoeningen die vanuit dit oogpunt aandacht verdienen.

Osteoporose
Door een voedingspatroon met veel zuurvormende voeding, zoals meel, suiker en vlees, stijgt de zuurgraad van het bloed. Tenzij ook alkaliserende voeding wordt gegeten (zoals groenten), zullen door het zuur mineralen worden onttrokken aan tanden en botten, om de zuren te bufferen. Worden deze mineralen niet aangevuld, dan ontstaan gebitsgaatjes en ‘broze botten’.

Hartproblemen
Als het bloed te zuur is, dus met te weinig elektrolyten (waaronder mineralen, zoals calcium), dan kan dat ten koste gaan van vele functies. Voorbeelden daarvan zijn de hartslag en de werking van enzymen (stoffen die chemische processen in het lichaam sturen), van spieren en van zenuwen. Uit recente onderzoeken is gebleken dat middelen tegen osteoporose dezelfde problemen veroorzaken: in 2007 verscheen er een publicatie in het New England Journal of Medicine waarin het erger worden van een hartritmestoornis (ernstig atriumfibrilleren) werd beschreven als gevolg van het gebruik van osteoporosemiddelen uit de groep van bisfosfonaten 1. Deze voorkomen dat er calcium vrijkomt in het bloed. Ze sparen de botten dus, maar beschadigen daardoor het hart.

Hoge bloeddruk
Volgens Herb Jacobs, lid van de raad van bestuur van de American Holistic Health Association, is het raadzaam om dagelijks een kwartiertje tijd uit te trekken om langzaam adem te halen, als eenvoudige techniek om de bloeddruk te verlagen. Hartfrequentie en bloeddruk veranderen namelijk op geleide van de behoefte van het lichaam. Het lichaam kan licht zuurstof tekort komen door een oppervlakkige ademhaling; het hart compenseert dat door de bloeddruk te verhogen, zodat er relatief meer zuurstof naar de weefsels kan.
Bij chronische stress hebben mensen de neiging hun adem wat in te houden, waardoor hun bloed zuurder wordt (er wordt te weinig koolzuur uitgeademd). Door langzaam en diep ademhalen is deze situatie te keren en daalt de bloeddruk.

Uit ervaring met mijn studenten heb ik gemerkt dat hoe basischer (ofwel alkalischer) het speeksel, hoe beter men zich voelt. In het kader ziet u een snel alkaliserend recept. Dit compenseert vooral als u te veel snoept!

Annemarie Colbin is wetenschapper en pionier op het gebied van natuurlijke gezondheid. Ze is oprichter van het Natural Gourmet Institute for Health and Culinary Arts in New York en heeft meerdere bestsellers geschreven, waaronder Food and Healing en The Whole-Food Guide to Strong Bones.

1 N Engl J Med, 2007; 356: 1895-1896

Makkelijke misosoep

1 portie:
250 ml water
½ vel nori, in kleine stukjes gescheurd
1-2 tl barley-miso (in de natuurwinkel)

1. Giet het water in een steelpan, voeg de nori toe en breng aan de kook. Laat zachtjes pruttelen onder af en toe roeren, totdat de nori is opgelost.
2. Giet de soep in een bord of kom en roer er een theelepel miso door, proef en voeg eventueel nog een theelepel miso toe.