Wanneer je bewust stilstaat bij al het goeds in je leven, dan heeft dat gevoel van rijkdom een positief effect op onze gezondheid, aldus nieuw onderzoek

Recent is een studie verschenen waaruit blijkt dat het voelen van dankbaarheid zeer gunstig is voor de gezondheid.1 Toen ik dieper hierin dook, kwam ik erachter dat er honderden studies zijn gedaan naar het effect van dankbaarheid op onze gezondheid. Omdat de uitkomsten telkens erg veelbelovend zijn, deel ik graag mijn bevindingen. Deze keer dus geen bijdrage over voeding en gezondheid, maar over de invloed van onze geest op onze gezondheid.

Door regelmatig bewust stil te staan bij waarvoor je allemaal dankbaar bent, kan je tevredenheid over je leven flink toenemen.2 Onderzoek van hoge kwaliteit toont dan ook aan dat mensen die dankbaar zijn veel minder vatbaar zijn voor een depressie.3

Lichaam en geest zijn volgens een onderzoek uit 2021 nauw met elkaar verbonden; zo kan het voelen van meer dankbaarheid de amygdala in de hersenen kalmeren.4 De amygdala is een amandelvormig gebied in de hersenen dat de noodklok kan luiden, waardoor we in de overlevingstand komen. Opvallend is dat wanneer de activiteit van de amygdala vermindert, ontstekingsprocessen in ons lichaam afnemen. Eerder werd ook al een duidelijke link vastgesteld tussen het ervaren van dankbaarheid en een afname van vele ontstekingsmarkers in het bloed.5,6,7

Het beoefenen van dankbaarheid wordt dan ook in verband gebracht met een lagere kans op hartproblemen.7 Dankbaar zijn wordt daarnaast in verband gebracht met een betere slaap, krachtiger immuunsysteem en een sterker cardiovasculair stelsel.8, 9,10,11

Wat is dankbaarheid?

Het is misschien een vaag begrip, maar volgens onderzoekers zouden we dankbaarheid kunnen classificeren als een gevoel van waardering voor hetgeen belangrijk voor je is en betekenis heeft.12 Door ons bewust te worden van wat we allemaal hebben en welke rijkdom er al aanwezig is in ons leven, verschuift de aandacht van wat we missen naar wat we hebben.13

De nadruk komt dan niet langer op het negatieve te liggen, maar juist op het positieve. Volgens onderzoek hebben optimistische mensen een 24 procent grotere kans om gezond oud te worden in vergelijking met pessimisten.14

Daarbij kan het regelmatig opzoeken van dankbaarheid je emotioneel veerkrachtiger en weerbaarder maken.15,16,17 Ook kan het stress en een burn-out tegengaan.18

Hedonistische adaptatie

Een gezond mens heeft duizend wensen, een ziek mens slechts één. Het doel van dit Indiaanse spreekwoord is om je te laten beseffen dat gezondheid helemaal niet voor iedereen vanzelfsprekend is en om daarmee de vele wensen en verlangens van gezonde mensen in perspectief te zetten. Wij mensen wennen ontzettend snel aan nieuwe omstandigheden. Zo zijn mensen die de loterij hebben gewonnen binnen zes maanden alweer terug op hun oude geluksniveau.19 Opvallend is ook een oude studie waaruit blijkt dat zowel mensen die de loterij winnen als mensen die door een ongeluk een dwarslaesie krijgen, na verloop van tijd weer terugkeren richting het geluksgevoel van voor de gebeurtenis.20 De winnaars blijken in deze studie uiteindelijk amper gelukkiger.

De mensen met blijvende invaliditeit zijn maar een klein beetje ongelukkiger in vergelijking met de controlegroep. De groep invaliden is naderhand zelfs gelukkiger met kleine dagelijkse pleziertjes dan de winnaars van een loterij. Ook nieuwer onderzoek toont aan dat mensen die plots invalide worden, na de eerste klap toch weer langzaam richting hun oude geluksniveau kruipen.21 Dit verschijnsel komt in omgekeerde vorm ook voor bij getrouwde mensen: de zogenaamde honeymoonfase blijkt relatief kort, want in de meeste gevallen is na twee jaar alweer het oude geluksniveau teruggekeerd.22,23,24

Zowel bij positieve als negatieve levensgebeurtenissen, keert ons geluksgevoel na maanden of jaren meestal weer richting het beginpunt.25 Dit wennen aan een nieuwe situatie, waarbij het geluksniveau terugkeert naar het basisniveau, noemen we ook wel hedonistische adaptatie.26

Het is onze neiging om snel terug te keren naar een relatief stabiel geluksniveau, ondanks grote recente positieve of negatieve gebeurtenissen of veranderingen in het leven.27 Hedonistische adaptatie betekent letterlijk het ‘wennen aan genot’. Een passende analogie is het nemen van een warme douche: deze is aanvankelijk warm en ontspannend, maar je moet de douche steeds warmer zetten om het ontspannende effect te blijven ervaren. Veel mensen waarbij het verlangen naar een nieuwe auto, telefoon of baan is vervuld, wennen er heel snel aan, waardoor het nieuwtje er snel af is. Vaak zoeken mensen dan weer nieuwe wensen en doelen om zich op te richten, waarna de cyclus zich weer herhaalt. Er komt geen eind aan. Dit verschijnsel noemen we ook wel de hedonistische tredmolen.28

Hoe kunnen we geluk vasthouden?

Een belangrijk antigif tegen hedonistische adaptatie is regelmatig dankbaarheidsoefeningen doen.29,30 Door dit soort oefeningen te doen, kun je negatieve houding veranderen in een positieve.31 Daarbij werkt de oefening ook zeer goed om romantische relaties te verbeteren.32 De onderzoekers noemen een dankbaarheidsoefening zelfs een ‘booster shot’ voor je relatie. Enkele manieren waarop je je dankbaarheid kan laten toenemen zijn:

Dankbaarheidsdagboek: schrijf dagelijks in een schriftje waarvoor je allemaal dankbaar bent. Dit kunnen grote zaken in je leven zijn, maar ook kleine dagelijkse gebeurtenissen die je zijn overkomen. Om het toegankelijker te maken, kun je dit ook in je telefoon doen.

Visueel moodboard: voor mensen die visueel zijn ingesteld is dit ideaal. Deze manier houdt in dat je foto’s of knipsels van alles waarvoor je dankbaar bent op een bord plakt. Dit bord kun je dan ergens in huis ophangen om je eraan te herinneren waarvoor je allemaal dankbaar bent.

Dankbaarheidspot: schrijf positieve gebeurtenissen of zaken waarvoor je dankbaar bent op een briefje en doe dit in een pot. Als je dan een keer neerslachtig of down bent, kun je de pot schudden, een briefje eruit halen en lezen. Dit helpt je om je het positieve te herinneren, wat je vrolijker kan maken.

Terugblikken: blik ’s avonds als je net in bed ligt even terug op de dag en stel jezelf de vraag wat er allemaal goed is gegaan en waarvoor je dankbaar bent. Dit is vaak meer dan je denkt! Je kunt deze oefening ook aan het einde van de week doen en terugblikken op de afgelopen week.

Delen van dankbaarheid: met één of meerdere personen kun je om de beurt aan elkaar vertellen waarvoor je dankbaar bent in het leven. Dit kan een korte zin zijn, maar je kunt het ook uitgebreid toelichten. Wat je fijn vindt. Het leuke is dat anderen je laten zien dat je voor meer dingen dankbaar kunt zijn dan je in eerste instantie denkt.

Dankbaarheidsmeditatie: mediteren en een gevoel van dankbaarheid gaan goed samen en kunnen elkaar versterken. Onderzoekers zijn er in ieder geval erg positief over.33 Hoe je het beste kunt mediteren, is een heel artikel op zich, maar online zijn enkele geleide dankbaarheidsmeditaties te vinden. Zo heeft psychotherapeut en zenstudent Hende Bauer een meditatie ingesproken die te beluisteren is via insighttimer.com (zoek op Hende Bauer, dankbaarheidsmeditatie) en de meditatie van Ernestine Numan is te beluisteren via soundcloud.com (zoek op Ernestine Numan, Gift of Gratitude).

Slotwoord

Het beoefenen van dankbaarheid kan je gezondheid, geluksgevoel en relaties sterk ten goede komen. Het effect wordt sterker als je er dagelijks wat tijd voor vrij maakt. We wennen ontzettend snel aan nieuwe mensen, spullen of situaties in ons leven, waardoor het ‘normaal’ wordt. Door er regelmatig bewust bij stil te staan dat je gezegend bent met vele rijkdommen in je leven, kan je geluksniveau stijgen en je gezondheid meetbaar vooruitgaan.

Bronnen
1 J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2022 Apr 1;77(4):e36-e45
2 J Sch Psychol. 2008 Apr;46(2):213-33
3 Int J Depress Anxiety 4:024
4 Brain, Behavior, and Immunity. 2021; 95:444-453
5 Psychosom Med. 2016 Jul-Aug; 78(6): 667–676
6 Emotion. 2019;19(6), 939–949
7 Psychosom Med. 2016 Jul-Aug;78(6):667-76
8 J Psychosom Res. 2020; 135:110165
9 Psychol Well Being. 2016;6:9
10 J Psychosom Res. 2009 Jan;66(1):43-8
11 J Positive Psych.2021;16(3), 348–355
12 Psychiatry (Edgmont). 2010 Nov; 7(11): 18–22
13 Clin Orthop Relat Res. 2016 Dec; 474(12): 2594–2597
14 Am J Epidemiol. 2019; 188(6): 1084–1091
15 Asia-Pacific Edu Res. 2019;28:303–312
16 J Pos Psych; 2020;15(6):783-794
17 Basic and Applied Social Psychology, 39:4, 193-208
18 Personality and Individual Differences. 2018; 123:205-208
19 https://escholarship.org/uc/item/07k895v4
20 J Pers Soc Psychol. 1978;36(8):917-927
21 J Pers Soc Psychol. 2007;92(4):717-30
22 J Pers Soc Psychol. 2012;102(3):592–615
23 J Pers Soc Psychol. 2003;84(3):527-39
24 J Pos Psychol.2022;17(2):233-249
25 SSM Popul Health. 2020;10:100533
26 http://sonjalyubomirsky.com/files/2012/09/Lyubomirsky-2011.pdf
27 https://www.coglode.com/research/hedonic-adaptation
28 https://en.wikipedia.org/wiki/Hedonic_treadmill
29 Emotion. 2011 Apr; 11(2): 391–402
30 Pers Soc Psychol Bul. 2012;38(5):670-680
31 Aging & Mental Health.2019;23(8):1017-1024
32 Personal Relationships. 2010;17(2):217–233
33 Sci Rep. 2017 Jul 11;7(1):5058