Ik ben een 75-jarige vrouw bij wie tien jaar geleden de diagnose boezemfibrilleren werd gesteld (een abnormaal hartritme). Ik kreeg digoxine voorgeschreven. In die tijd deed ik nog aan sport en leidde ik een redelijk actief leven. Vijf jaar geleden bezocht ik een andere cardioloog die me aan een ECG en een stress-test onderwierp. Hij wilde dat ik met de digoxine stopte en schreef een recept voor van flecaïnide acetaat (Tambocor) – ’s ochtends 50 mg en ’s avonds 100 mg – in combinatie met 3,5 mg/dag warfarine (een bloedverdunner).
Die problemen die ik nu heb, lijken vanaf dat moment te zijn begonnen. Mijn huid is heel droog en ik heb snel huiduitslag. Ik had een vreselijke schimmelinfectie aan mijn voeten en het duurde eindeloos voordat die verdwenen was. Mijn huid en zenuwen zijn uiterst gevoelig voor warmte en kou en zelfs voor aanraking.

Ook krijg ik witte kringen rond mijn irissen; mijn haar is in slechte conditie en mijn hoofdhuid jeukt. Mijn gewrichten en spieren voelen zo pijnlijk dat zelfs de kortste wandeling me te veel is. Ik ben 25 kg aangekomen en het is me onmogelijk die gewichtstoename in de hand te houden, laat staan dat het me lukt af te vallen. Ik ben de hele tijd verschrikkelijk moe en moet overdag steeds korte dutjes doen, terwijl ik ’s nachts geen oog dicht doe. Al met al vind ik dat de kwaliteit van mijn leven sterk achteruit is gegaan. De hematoloog die ik regelmatig bezoek voor bloedonderzoek, denkt dat mijn problemen niets met de medicijnen te maken hebben die ik slik; hij is dan ook geneigd mijn woorden af te doen als ‘neurotisch’. Mijn arts heeft me ook naar een reumatoloog doorverwezen voor bloedtesten, röntgenonderzoek en een botscan, maar er is nog niets uitgekomen. Ik heb het gevoel dat niemand naar mijn problemen luistert.
– DW, Ruislip, Middlesex

Een medicijn dat weinigen bekomt

Flecaïnide acetaat (Tambocor) is een membraanstabiliserend (verhindert de te vroege influx van natriumionen door de celwand), antiarrhythmicum (middel tegen hartritmestoornissen), dat vooral wordt voorgeschreven voor levensbedreigende gevallen van tachycardie (te snelle hartwerking). Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas is het een tweedekeustherapie voor patiënten met invaliderende symptomen die hun huidige medicijnen niet verdragen, hoewel de Amerikaanse Physician’s Desk Reference duidelijk aangeeft dat het medicijn niet voorgeschreven mag worden bij chronisch boezemfibrilleren.

Het medicijn mag pas na zeer zorgvuldige afwegingen worden gegeven en dient door een specialist te worden gedoseerd. Tot de ernstige bijwerkingen behoren attaques, bronchospasmen, nieuwe of verergerende ventriculaire hartritmestoornissen (ritmestoornissen uitgaand van een hartkamer) en een verhoogd risico op de dood onder patiënten met hartritmestoornissen die voorheen niet levensbedreigend waren.

Maar het medicijn kent ook een hele serie minder ernstige bijwerkingen, waarvan u er enkele heeft. Zo komen vermoeidheid en slapeloosheid veelvuldig voor, wat uw verstoorde slaappatroon verklaart, maar ook uitslag en andere huidaandoeningen, die de schimmelinfectie, en de opgezwollen voeten, enkels en benen kunnen verklaren waarover u zich zorgen maakt.
Op de website http://www.wholehealthmd.com/ staat de waarschuwing dat bijwerkingen als opgezwollen voeten of bevende en trillende onderste ledematen ernstig genoeg zijn om onmiddellijk uw huisarts te raadplegen.

Hoewel Tambocor duidelijk de oorzaak lijkt te zijn van de meeste invaliderende symptomen (dus niet de plotselinge gewichtstoename), kunt u beter niet met het medicijn stoppen zonder uw huisarts te raadplegen. Niettemin is uw verhaal toch weer een voorbeeld waaruit blijkt dat artsen hun naslagwerken over geneesmiddelen niet lezen, of de waarschuwingen in de wind slaan.

Klasse I-killers

Tambocor (flecaïnide) behoort tot een groep antiaritmische medicijnen, de membraanstabiliserende middelen, die klasse I-agentia worden genoemd. Tot de klasse II-agentia behoren de bètablokkers en tot de klasse IV-agentia de calciumantagonisten. Klasse III-agentia worden meestal bij boezemfibrilleren voorgeschreven. De klasse I-agentia zijn bedoeld om een onregelmatige hartslag te stabiliseren (ritmestoornis) door de zenuwimpulsen in het hart te vertragen en het hartweefsel te verdoven, zodat het hart minder gevoelig wordt voor zenuwimpulsen.

Klasse I-agentia worden aan patiënten voorgeschreven voor wie ze nooit bedoeld waren. Zo luidde een conclusie uit een rapport dat deze medicijnen meer kwaad dan goed doen bij patiënten die van een hartaanval herstellen.1

De Cardiac Arrhythmia Suppression Trial (CAST) kwam in 1998 tot een soortgelijke conclusie toen hun onderzoek werd stopgezet na overtuigend bewijs dat flecaïnide en encaïnide, nog een voorbeeld van een klasse I-agens, de sterftekans door ritmestoornissen en de incidentie van een hartstilstand meer dan drie keer verhogen in vergelijking met een placebo.2

Na de CAST-resultaten zouden artsen voor hartafwijkingen radicaal andere geneesmiddelen moeten voorschrijven, maar hoewel er inmiddels nieuwere en veiligere agentia op de markt zijn, worden klasse I-agentia nog even vaak voorgeschreven als voorheen.

1 Ann Rev Med, 1994; 45: 119-38
2 N Engl J Med, 1989; 321: 406-12