Over vasten en meer dan alleen niet eten

Het grootste deel van mijn leven woon ik in Brabant en carnaval is hier een jaarlijks terugkerend feest. Na de carnavalsdagen gaat de vastenperiode in, die duurt tot Pasen. Het carnavalsfeest is aan mij niet besteed, de vastenperiode echter wel. Zowel persoonlijk als in mijn praktijk zet ik vasten regelmatig in.

Van heidens naar religieus ritueel

Zoals met vele feestdagen, is het ook met carnaval gegaan. Voor onze jaartelling bestonden al rituelen, zoals het reinigingsritueel. De katholieke kerk heeft zich regelmatig afgevraagd of ze die (heidense) rituelen moest verbieden. De heidense feesten werden vervolgens omgebouwd naar christelijke feesten. Zo werd het midwinterfeest kerstmis en het reinigingsfeest werd carnaval.

In veel religies is vasten en het eraan voorafgaande feest opgenomen in de rituelen; kijk naar de islam met het Suikerfeest en de ramadan. Maar ook in het jodendom, boeddhisme of hindoeïsme kent men dit fenomeen. Door de eeuwen heen wist men het al: een reiniging in het voorjaar geeft het hele jaar voordelen in weerstand en vitaliteit.

Carnaval komt van het woord ‘carne vale’, wat letterlijk betekent: afscheid van het vlees. Voordat de vastenperiode van start ging, mochten mensen zich nog vol eten ofwel drie dagen eten en drinken (wat op de meeste feesten gebeurt). Van zaterdagavond tot dinsdagavond, en daarna begint op woensdag de vastenperiode van veertig dagen.

Energie voor bezinning

Vasten is oorspronkelijk het zich geheel of gedeeltelijk onthouden van eten of drinken voor een bepaalde periode. Maar in meerdere religies gaat men verder. Vasten houdt dan in: het zich onthouden van alle zinnelijke lusten. De gedachte erachter is dat het lichaam dan geen energie hoeft te besteden aan de spijsvertering of lusten. Die energie kan dan gebruikt worden voor mentale processen met als doel: bezinning of verlichting.

Verschillende manieren

We kunnen dus op verschillende manieren vasten. Ook de kerk heeft door de jaren heen haar visie hierop veranderd. In eerste instantie was het de bedoeling om ‘echt’ te vasten. Geen eten en drinken, alleen water. Dit is later versoepeld naar alles wat vloeibaar is: sap of soep (vloeibaar is water, was de redenatie). Daarna werd het reinigingsritueel nogmaals aangepast waarbij men ook voeding uit het water mocht eten, zoals vis. Zo is uiteindelijk vrijdag als visdag ontstaan.

Leef ik vanuit mijn hart?

Maar er zijn nog andere manieren om te vasten, anders dan je te onthouden van eten of drinken. Bijvoorbeeld veertig dagen zonder computer, zonder auto, zonder roken of vul zelf maar in. Een zeer matig gebruik van digitale toepassingen is mijn persoonlijke manier van langdurig vasten. Het gaat hierbij om een bewustwordingsproces. Je aandacht herverdelen en weer bij jezelf gaan nadenken over waar je het allemaal voor doet, en wat je passie is. Met aandacht voor vragen als: leef ik vanuit mijn hart, of laat ik me leven? Laat ik me leven door mijn eigen vastgeroeste gewoonten, mijn omgeving, andere mensen of wat dan ook?

Eten en vasten afwisselen

Ergens is ooit het idee ontstaan dat we zes tot acht keer per dag moeten eten. Drie maaltijden en daarnaast de nodige tussendoortjes. Je moet je motortje draaiende houden, wordt dan gezegd. Maar is dit wel zo goed voor ons? Onze oeroude genen zijn geprogrammeerd in tijden van schaarste. In onze huidige tijd is er eten in overvloed; eigenlijk zijn we in staat om langere tijd (dagen) zonder eten te kunnen. Sommige mensen krijgen al de kriebels bij het idee. Maar het kan echt, iedereen kan het. Voor onze gezondheid zou het ook goed zijn om af en toe te vasten.

Volledig vasten is langere tijd niet eten. Intermitterend vasten is het eten en vasten afwisselen. Dit kan op verschillende manieren: zoals in de ramadan alleen binnen bepaalde uren eten (of juist niet eten). Je kunt ook een dag in de week maar één maaltijd per dag gebruiken. Of om de dag een ‘echte’ vastendag nemen. Intermitterend vasten is voor veel mensen makkelijker vol te houden dan volledig vasten.

Samen sterk

Ik vind het zelf prettig om het vasten samen te doen met mijn gezinsleden, zodat je elkaar kunt ondersteunen als het wat moeilijker gaat. Want ja, de eerste dag gaat het nog wel en is de motivatie nog in hoge mate aanwezig. Maar dan komt het. De tweede dag wordt het al veel lastiger. Bij mijn laatste vastenperiode heb ik op de tweede dag enorme spierpijn gehad. Waar het vandaan kwam, geen idee. Gelukkig was die spierpijn de derde dag weer over en kon ik weer normaal functioneren. Ook voor mij geldt: als je eenmaal over de grootste drempel heen bent, dan lukt het verder ook. En dat gaat makkelijker samen, met z’n allen.

Tijdens de feestdagen doen wij ons ook tegoed aan allerlei lekkernijen. Voor ons betekent vasten je ontdoen van de ‘tevelen’ van de achterliggende feestdagen, weer terug naar ons basisvoedingsprogramma. Ons basisprogramma is met name oervoeding, daar voelen we ons allemaal goed bij. Als deze column verschijnt, hebben wij als gezin onze jaarlijkse driedaagse-vastenkuur (alleen water en thee) er inmiddels weer opzitten. En ik weet zeker dat ik en mijn gezin ons dan weer kiplekker voelen.

Trudy Vlot is leefstijlarts en arts voor natuurgeneeskunde. Zij is opgeleid tot arts aan de Universiteit Utrecht. Door haar jarenlange ervaring weet ze dat leefstijlaanpassingen tot een gezonder en gelukkiger leven leiden. Over leefstijlinterventies schreef zij een boek: Het Gezond-heidsfundament. Haar visie op gezondheid is gebaseerd op haar overtuiging en de ervaring dat lichaam en geest een eigen helende kracht hebben, die ze graag helpt aan te boren. www.sequana.nl