Kan een goed hoofdkussen nekpijn bestrijden?

Nekpijn komt verrassend veel voor. Op een willekeurige ogenblik gemeten loopt 13 procent van de bevolking rond met pijn in de nek; met chronische nekpijn krijgt ongeveer 50 procent van de bevolking in zijn leven te maken. Meestal gaat de pijn vanzelf over; gelukkig maar, want de dokter heeft tegen de kwaal niet veel meer te bieden dan pijnstillers en spierontspannende middelen. Maar als de symptomen niet verdwijnen, kan men erg onder nekpijn lijden.

Twee soorten

Er zijn verschillende oorzaken van nekpijn, maar meestal vallen ze in twee categorieën in te delen: de mechanische oorzaken en de degeneratieve (slijtage). Andere, ernstigere oorzaken zijn reumatoïde artritis, botafwijkingen en ernstige traumata die de nekwervels of het ruggenmerg beschadigen.

‘Mechanische’ nekpijn komt zeer veel voor. Deze kan het gevolg zijn van minieme letsels of verrekte spieren of gewrichtsbanden (zoals bij een verstuikte enkel) in de nek, maar ook van een slechte houding (bijvoorbeeld bij mensen die bijna de hele dag gebogen achter hun bureau zitten). Meestal is de precieze oorzaak of de herkomst van de pijn niet bekend. Pijn als gevolg van slijtage van de wervels en de tussenwervelschijven komt vooral voor bij ouderen. Men gebruikt hiervoor wel de term ‘cervicale spondylose’.

Pijn reist

Iemand kan nekproblemen hebben zonder dat hij dit in de gaten heeft. Bij mechanische overbelasting van de nek voel je de pijn namelijk niet altijd op de plaats waar het probleem zit.
In de chiropraxie bijvoorbeeld denkt men dat chronische hoofdpijn het gevolg kan zijn van overbelasting of letsel in de nek (dat kan hebben plaatsgevonden zonder dat de patiënt het heeft gemerkt).

In Australië werd een onderzoek verricht onder 105 patiënten met klachten van chronische hoofdpijn: ze werden in negen sessies met chiropraktische manipulatie behandeld. Tachtig procent van hen was twee jaar later nog steeds klachtenvrij1.Uit ander onderzoek bleek dat ook pijn aan de elleboog effectief kan worden bestreden door manipulatie van de nek2.

Comfortabel slapen?

Nektrauma kan letterlijk ontstaan in de slaap: het probleem kan het hoofdkussen zijn. De meeste mensen gaan in hun slaap wel eens verliggen, maar er zijn ook mensen die gedurende lange tijd in dezelfde houding liggen. Als nek en schouders dan niet goed worden ondersteund door het hoofdkussen, kan dit de spieren, de banden en de wervelkolom ernstig overbelasten.

Er zijn verschillende typen kussens op de markt. Een schuimrubberen kussen is tamelijk compact en veerkrachtig, het geeft weinig mee. Dit type kussen zal gespannen en vermoeide spieren weinig kans geven te ontspannen en het zal niet meevallen vlug een comfortabele houding te vinden. Bij het wakker worden zal de nek stijf zijn, doordat de slaper alsmaar in dezelfde houding is blijven liggen.

Een veren kussen is het duurst. Het is meestal veel zachter en minder ondersteunend dan een schuimrubberen kussen. Gedurende de slaap zal het hoofd steeds dieper zinken waardoor de nek steeds meer wordt uitgerekt met als gevolg pijn en stijfheid bij het ontwaken.

Een kussen gevuld met holle vezels of polyester/wol wordt waarschijnlijk het meest gebruikt. Mensen die allergisch zijn geven er vaak de voorkeur aan, omdat het materiaal hypoallergeen is. De vezels kunnen echter in enkele maanden tijd gecomprimeerd raken en hun veerkracht verliezen.

De meeste kussens zijn aan alle kanten even dik, zodat bij het omdraaien de ligging van het hoofd in verhouding tot de nek verslechtert. Daarbij komt dat iedereen weer een andere nekomvang en schouderwijdte heeft. Tot slot zou het ideaal zijn wanneer de dikte van een kussen in rugligging anders is dan bij zijligging. Vanwege deze vele praktische bezwaren hebben de fabrikanten een compromis bedacht: het semi- op maat gemaakte orthopedische kussen.

Deze kussens zijn er in verschillende uitvoeringen. Vele ervan hebben een centrale kuil voor het hoofd. Het bezwaar daarvan is dat je de hele nacht op dezelfde manier moet blijven liggen; de meeste mensen veranderen in hun slaap echter voortdurend van houding. Daarom zijn zulke kussens vaak onderaan, ter hoogte van de nek, weer wat dikker gemaakt zodat de nek altijd steun krijgt, ongeacht de slaaphouding

Werken ze?

De term ‘orthopedisch’ suggereert een gunstig effect op de gezondheid. Helaas biedt dat woord echter geen garantie. Wel is er gelukkig genoeg onderzoek gedaan naar het nut van deze speciaal gevormde kussens.

In een onderzoek werd met behulp van radiografie de nekwervels vergeleken van slapers op een gewoon kussen met slapers die een ‘rolvormig’ kussen gebruikten. Hierbij bleek dat de rolvormige kussens de optimale halscurve herstelden en tevens leidden tot een afname van nekpijn en ongemak in de slaap3.

Bij een ander onderzoek, met 91 patiënten met fibromyalgie en 60 patiënten die onlangs die diagnose hadden gekregen, allemaal met nekpijn, bleek dat na anderhalf jaar gebruik van een speciaal halsondersteunend kussen respectievelijk 63 en 84 procent significant minder pijn had4.

Ten slotte is er een klein onderzoek geweest waarin drie soorten kussens werden vergeleken op intensiteit van de pijn, verlichting van de pijn, kwaliteit van de slaap, belemmering van dagelijkse activiteiten (vanwege nekpijn) en algehele tevredenheid van mensen met lichte nekklachten. De conclusie luidde dat de pijn significant kan afnemen en de slaap kan verbeteren als iemand een goed kussen voor zichzelf vindt, maar dat eventuele handicaps/invaliditeit niet verwijnen5.

Maar kan een speciaal kussen ook kwaad aanrichten? Er is maar weinig onderzoek gedaan naar de vraag of een orthopedisch kussen ook nekpijn kan veroorzaken bij mensen die daar nog geen last van hadden. Bij één onderzoek van een week bleek het gebruik van een speciaal gevormd kussen geen negatief effect te hebben (zoals nek- of rugpijn) bij mensen die vóór de trial ook niet dergelijke pijn hadden. Het was zelfs zo dat 83 procent van de deelnemers meldde dat ze beter sliepen met het ondersteunende kussen6.

Zelf testen

Het is duidelijk dat niet voor ieder mens hetzelfde kussen het beste is. Overweegt u een orthopedisch kussen aan te schaffen, dan doet u er goed aan dit in de winkel een halfuur of langer uit te testen, ook al voelt dat misschien wat belachelijk. Een orthopedisch kussen kan behoorlijk duur zijn: reden genoeg om er serieus werk van te maken. Het best kunt u een kussen kopen met geld-teruggarantie, zodat u het thuis kunt uitproberen om te zien of het werkelijk doet wat u wilt. Zorg dat het kussen steun biedt op een manier die past bij uw slaaphouding. Koop bijvoorbeeld niet een te dik kussen wanneer u op uw rug slaapt. Slaapt u op uw zij, dan is het vooral van belang dat het kussen achter uw nek veel steun geeft.

Vaak is er een verband tussen nekpijn en rugpijn. Een geweldig kussen met een slecht matras zal dus niet veel resultaat geven. Het klinkt misschien als een ‘verkoopverhaaltje’, maar het best kunt u kussen en matras samen beschouwen als een ‘slaapsysteem’. Samen moeten ze het hele lichaam ondersteunen. Door een slecht matras wordt het lichaam niet goed ondersteund en daardoor kunnen de spieren pijn gaan doen en kan er rugpijn ontstaan.

1J Manip Physiol Ther,1994; 167: 369-375
2Pain, 1996; 68: 69-74
3Jackson R, The Cervical Syndrome, 4e ed, Charles C. Thomas, 1987
4J Rheumatol, 1994; 21: 8
5Arch Phys Med Rehab, 1997; 78: 193-198
6J Can Chiropr Assoc, 1998; 42: 156-162


Ondersteunende therapie

Tegen bepaalde klachten van pijn en immobiliteit van de nek worden vaak aanvullende en alternatieve behandelingen toegepast. Onderstaand enkele voorbeelden.
• Acupunctuur wordt ingezet ter verlichting van pijn en behandeling van veel aandoeningen. De pijn neemt af doordat het lichaam wordt gestimuleerd meer eigen pijnstillers te produceren. In 1997 is door de Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) een overzicht gemaakt van 67 gecontroleerde trials met acupunctuur ter behandeling van pijn. De conclusie luidde dat deze vorm van behandeling nuttig is bij spier-, skelet- en gegeneraliseerde en postoperatieve pijn, alsmede voor anesthetische doeleinden1.
• Manipulatie, zoals chiropraxie en osteopathie, wordt uitgevoerd door een opgeleide behandelaar die draaiende, trekkende of duwende bewegingen maakt om de gewrichten en botten weer goed te zetten. Bij nekpijn kan ook voorzichtige manipulatie helpen2,3.
• Yoga: een programma om de spieren soepel te houden, de ademhaling te verbeteren, stress te verminderen en gezond te blijven. De basiscomponenten van yoga zijn een goede ademhaling en houding.
• Massage kan spanning en pijn verminderen, de bloedsomloop verbeteren en voor ontspanning zorgen. Het effect is echter niet blijvend. Daarom dient u telkens opnieuw naar een therapeut of masseur te gaan.
1US Department of Health and Social Services, Acupuncture. NIH Consensus Statement, 1997; 15: 1-34
2Spine, 1996; 21: 1746-1760
3J Manip Physol Ther, 1990; 13: 13-16

 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

De invloed van klanken op je lichaam

Van ziekte en zorg naar gezond gedrag

Het celgeheugen

Hersenen onder hoogspanning

Mediteren tegen dementie

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier