Kankervrij- Pak leefstijl aan

Medicus William Cortvriendt schreef het boek Kankervrij. Over ons gevecht tegen kanker en wat je zelf kunt doen. De bestsellerauteur neemt, waar onderzoeken nog niet volledig zijn, een duidelijk standpunt in. Medisch Dossier ondervroeg hem over zijn stelligheid. ‘Veel mensen durven hun nek niet uit te steken. Ik doe dat wel.’

In 2019 stierf bijna een derde van de overledenen in Nederland aan kanker.1 Cortvriendt (64) verloor in zijn leven de helft van zijn familieleden aan deze ziekte. Zeven ooms en tantes bezweken achtereenvolgens aan leukemie, leverkanker, dikkedarmkanker, hersenkanker, prostaatkanker, multiple myeloom en borstkanker.

Zijn vrouw Stacey, aan wie het boek is opgedragen, overleefde een kwaadaardige hersentumor even groot als een golfbal. Het zogenaamde astrocytoom werd op haar vijfde geconstateerd, na een lange periode van hoofdpijn, gevolgd door braken en een epileptische aanval.

Kanker kan in veel gevallen worden voorkomen door een aantal aanpassingen in onze leefstijl, stelt Cortvriendt. Maar leefstijlaanpassingen kunnen ook de overlevingskans vergroten, de overlevingsduur verlengen en/of de kwaliteit van het leven verbeteren.

Hij adviseert ter preventie en voor het verbeteren van de prognose onder meer een ketogeen dieet en/of periodiek vasten, het terugdringen van stress, lichaamsbeweging en het nemen van bepaalde voedingsmiddelen en supplementen. Dit als toevoeging aan reguliere behandelingen als chemotherapie, bestraling en chirurgie.

Cortvriendt verbindt zijn conclusies aan bijna negenhonderd onderzoeken, gepubliceerd in medische tijdschriften zoals The Lancet, JAMA en Nutrition and Cancer. De referenties staan achterin het boek vermeld. De onderzoeken zijn volgens Cortvriendt te veelzeggend om te negeren.

‘Ook al zijn onderzoeken nog niet volledig, als iets zeer waarschijnlijk werkt en nagenoeg nul risico heeft, dan vind ik dat deze resultaten niet genegeerd mogen worden. Ik vind ook niet dat je aan een kankerpatiënt kunt vragen om nog maar even tien jaar te wachten tot alle onderzoeken zijn afgerond.’

Als kanker ontstaat, zijn lichaamscellen meestal beschadigd, door bijvoorbeeld een chronische ontsteking. De laatste decennia blijkt in toenemende mate dat onze leefstijl een rol speelt. Al jaren vragen wetenschappers zich af, wat kanker doet tussen het rijtje welvaartsziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, overgewicht en obesitas.

In 5 tot 10 procent van de gevallen gaat het om een genetisch defect, maar kanker kan ook worden veroorzaakt door schadelijke invloeden van chemische stoffen, straling en bepaalde infecties, zoals het humaan papillomavirus (HPV) bij baarmoederhalskanker.

Veel oorzaken van kanker kunnen worden vermeden. Cortvriendt pleit daarom voor een integrale aanpak. ‘Slechts één behandelplan is goed en dat is het plan waarmee kansen om kanker te verslaan zo groot mogelijk worden en waarmee een zo groot mogelijke kwaliteit van leven ontstaat en kanker wellicht voorkomen wordt’, aldus Cortvriendt.

Het gaat in zijn boek Kankervrij ook niet om wat de best geadviseerde klassieke therapieën als chemotherapie, bestraling of chirurgie zijn, want dat is aan de oncoloog om te bepalen.

Toename ziekte

Naarmate mensen ouder worden, wordt de kans op kanker groter, maar de kans neemt ook toe onafhankelijk van de vergrijzing en ongeacht of het nu om kinderen of ouderen gaat, concludeert de schrijver. In de periode van 1990 tot 2018 is het risico op kanker bij zestigplussers in Nederland met 28 procent toegenomen.

Als we de daling van het aantal longkankerpatiënten niet meetellen, doordat minder mensen roken, blijken de overige typen kanker zelfs met 35 procent toegenomen. Daar staat wel tegenover dat de overlevingsduur van 3, 5 of 10 jaar bij kanker gestaag is toegenomen.

De eerste aanwijzingen van de oorzaken van kanker gaan terug tot 1712. Bij nonnen werd minder vaak baarmoederhalskanker geconstateerd doordat zij niet seksueel actief waren en kwam vaker borstkanker voor, schrijft Cortvriendt. Gesteld werd dat vrouwen die al dan niet zwanger waren geweest, een verschil hadden in de hormoonhuishouding.

Maar tegenwoordig weten we dat ook het geven van borstvoeding kan beschermen tegen borstkanker. Voor ieder jaar dat een vrouw borstvoeding geeft, vermindert het risico met ruim 4 procent.2

Gedrag

Om kanker als welvaartsziekte te begrijpen, moeten we vooral kijken naar het gedrag van kankercellen. Het ontstaan van kanker is een proces van jaren, soms decennia, maar vindt zijn oorsprong in slechts een relatief klein aantal genmutaties.

Ofwel één tot tien veranderingen in het DNA binnen een gen. Een gezond lichaam kan beginnende schade vaak herstellen, maar door genetische gevoeligheid, omgevingsfactoren zoals langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen of straling, ongezonde voeding, stress en diabetes type 2 kunnen chronische ontstekingen ontstaan.

Ter plaatse kan dit leiden tot mutaties, waardoor schade aan het DNA ontstaat en cellen ontaarden in kankercellen. De aangetaste lichaamscellen worden vervolgens ontremd, blijven delen en gaan ongecontroleerd groeien.

Deze cellen onttrekken zich vervolgens ook aan het normale proces om af te sterven zodra deze oud, overbodig of schadelijk zijn. Dit is een proces dat apoptose heet. Bij de preventie van kanker speelt het gezond houden van de zogeheten mitochondriën een grote rol.

Cortvriendt valt hiervoor terug op kennis van de latere Nobelprijswinnaar Otto Heinrich Walburg (1883-1970), omschreven als het Walburg-effect. Een mitochondrium is een micromillimeter groot en is een door twee membranen omsloten celorganel.

Mitochondriën zorgen voor de energievoorziening van onze cellen waarbij via de celademhaling de voedingstoffen reageren met zuurstof en er zo energie vrijkomt. Bij beschadigde mitochondriën is dit proces verstoord, waarna cellen energie gaan opwekken met behulp van fermentatie zonder zuurstof.

Door dit proces ontstaan er steeds meer zuurstofradicalen die nog meer mutaties veroorzaken en uiteindelijk ontstaan er kankercellen. Door de fermentatie wordt bovendien melkzuur gevormd. Ter plaatste ontstaat verzuring, waardoor ons lichaam denkt dat er zuurstoftekort is.

Hierdoor maakt ons lichaam nieuwe bloedvaten aan waardoor er meer voedingstoffen worden aangevoerd en de kankercellen nog sneller kunnen groeien.

Boosdoener

Kankercellen groeien zelfs nog agressiever als deze worden gevoed door glucose. ‘Bij een hoge bloedsuikerspiegel ofwel de hoogte van glucose in het bloed, heeft het lichaam niet alleen de neiging dikker te worden, de kans om kanker te krijgen met diabetes type 2 is 40 tot 60 procent hoger’, zegt Cortvriendt, die daarom durft te stellen dat suiker een veelzijdige kankerverwekker is.

Hij vindt de stof en afgeleide producten als frisdrank en snoepgoed zelfs net zo schadelijk als roken. Suiker heeft ons geen goede dienst bewezen, aldus de medicus. Suiker zorgt voor chronische ontstekingen en een verzwakt immuunsysteem.

Bovendien wordt suiker gesplitst in fructose en glucose, het voorkeursvoedsel voor kankercellen. Kankercellen hebben vanwege de inefficiënte fermentatie ook 32 keer zoveel glucose nodig als gezonde lichaamscellen.

Met een ketogeen dieet kan het bloedsuikergehalte zo laag mogelijk worden gehouden. Daarom staat ter afsluiting in het boek een weekmenu met twintig ketogene recepten van Pascale Naessens. Kankercellen kunnen bijna niet zonder glucose, terwijl gezonde lichaamscellen geheel of gedeeltelijk overschakelen op vetzuren en ketonen voor hun energiebehoefte.

Die situatie wordt ketose genoemd. Normaliter duurt het enkele dagen tot twee weken totdat mensen met een ketogeen dieet in ketose raken. Om snel in ketose te komen, adviseert Cortvriendt te beginnen met twee dagen vasten.

Bij patiënten met kanker zijn de – nog beperkte klinische – ervaringen positief, juist in combinatie met chemotherapie. Daarnaast lijkt een ketogeen dieet zelfs effectief om cachexie ofwel extreem gewichtsverlies bij kanker te bestrijden.

Bij een ketogeen dieet wordt de hoeveelheid koolhydraten sterk beperkt. Dit betekent het zoveel mogelijk schrappen van industrieel bewerkte producten, zoals melk en jonge kaas, zetmeelrijke producten en een aantal fruitsoorten zoals bananen en verse vruchtensappen.

Het oorspronkelijke Moermandieet vindt Cortvriendt bovendien wetenschappelijk achterhaald. Cornelis Moerman (1893-1988) had gelijk dat voeding in relatie tot kanker kan staan, maar voor een betere kans om de ziekte te overleven, zou Cortvriendt alle suikerhoudende en zetmeelrijke producten van het menu schrappen.

Voorbeelden zijn sinaasappelsap door het hoge fruitsuikergehalte, honing, zilvervliesrijst, aardappelen en volkorenpasta’s. Dit zorgt voor te veel brandstof voor de kankercellen. Bepaalde fruitsoorten zoals aardbeien en blauwe bessen, bladgroente en thee kunnen juist wel, onder meer door aanwezige anti-oxidanten.

Zelf vast de schrijver eens per vijf weken een periode van drie dagen voor een gezonde leefstijl. En hij eet koolhydraatarm. Suiker bant hij vrijwel structureel, hoewel hij zich heus wel eens laat verleiden. ‘Ik ben wel eens betrapt met een raisin oatmeal cookie na een presentatie.

Ook Amerikaanse chocolatechip cookies zijn heel verleidelijk en mijn moeder van 101 heeft een pot drop naast haar stoel staan. Het is moeilijk om daar volledig van af te blijven. Wij mensen houden nu eenmaal van zoet. In de oertijd was dit goed.

Door onder meer schaarse zoete vruchten te eten, bouwden we reserves op, zodat we in tijden van schaarste hierop konden interen. Alleen nu eten we doorlopend zoet, terwijl we nooit meer hoeven in te teren op de opgebouwde reserves.’

Het boek is van voor tot achter gebaseerd op gepubliceerde wetenschappelijke artikelen

Voorzichtig

In sommige kringen roept het boek weerstand op en wordt de titel door een enkeling weggezet in de hoek van de kwakzalverij. Cortvriendt, geboren in Nederland maar woonachtig in de Verenigde Staten, moet lachen om de zogenaamde rookgordijnen.

‘Mijn boek is van voor tot achter gebaseerd op gepubliceerde wetenschappelijke artikelen. Dit betekent niet dat onderzoeken niet beter kunnen of dat er niet meer bewijs nodig is. Zelfs als dit complementaire methoden zijn. Ik noem die liever niet alternatieve of holistische geneeswijzen’, benadrukt Cortvriendt.

Veelal zijn er gewoon belangen mee gemoeid en vaak hebben mensen het hele boek niet eens gelezen. In de tabaksindustrie werd ook jaren ontkend dat roken schadelijk is. Hetzelfde gebeurt nu met suiker en frisdrank.

Ik heb in ieder geval met niemand financiële banden’, zegt hij. ‘Bovendien is het soms een dichotomie. Dan kunnen mensen vanuit wetenschappelijk oogpunt geen uitspraken doen of durven hoogleraren hun nek niet uit te steken.

Ik heb mezelf in ieder geval gedwongen om aan de hand van bestaande onderzoeken altijd conclusies en adviezen te geven, zodat kankerpatiënten iets met deze informatie kunnen doen.’
En mochten zijn onafhankelijke analyses niet kloppen, dan gaat de schrijver graag de discussie aan.

Tevens benadrukt Cortvriendt zich niet alleen te baseren op de gepubliceerde onderzoeken; naar eigen zeggen zaagt hij hoofdonderzoekers soms door over publicaties bij belangrijke studies. En ondanks zijn stelligheid is Cortvriendt steeds voorzichtig in het boek en benadrukt hij wanneer er meer onderzoek nodig is.

Ook is zijn devies nooit op eigen houtje te handelen, maar suggesties te overleggen met de oncoloog. Zeker omdat bij bijvoorbeeld het ketogeen dieet en vasten contra-indicaties bekend zijn. Daar is hij zonder meer duidelijk over.

Ik heb mezelf gedwongen vanuit aanwezig onderzoeken altijd conclusies en adviezen te geven

Middelen

In het boek haalt Cortvriendt veel natuurlijke stoffen aan die actief kunnen werken tegen kanker. Als voorbeeld binnen de complementaire geneeswijzen neemt hij de werking van kurkuma ofwel Indiase Geelwortel. Kurkuma heeft een krachtig antikankereffect.

Hij vertelt over de Britse vrouw Dieneke Fergusin (1950-2020), bij wie bloedkanker ofwel multiple myeloma driemaal terugkeerde. Nadat ze door haar oncologen was opgegeven, startte ze in 2012 met 8 gram curcumine in combinatie met zwarte peper per dag gedurende vier maanden.

Ten tijde van de publicatie van haar verhaal in 2017 in het British Medical Journal bleek zij als 67-jarige vrouw inmiddels vijf jaar in remissie.3 Afgelopen 21 september stierf zij desalniettemin aan eierstokkanker, maar ondanks dat ze was opgegeven heeft Fergusin nog bijna acht jaar kunnen leven.

Zelf zou Cortvriendt op basis van de huidige resultaten zeker kurkuma innemen als hij kanker zou krijgen. In een reageerbuis met cellen zijn er veelbelovende resultaten bij proefdieren gevonden. Bij mensen met kanker zijn nog heel weinig gegevens bekend.

Wat onderzoekers wel weten bij mensen is dat kurkuma niet heel goed wordt opgenomen, zonder de aanwezigheid van peper. De slechte opneembaarheid heeft daarentegen wel als voordeel dat het lokaal goed kan inwerken op de darmwand zoals bij darmpoliepen, een voorstadium van dikke darmkanker.

Ook blijkt kurkuma bij een aantal patiënten te werken tegen dikke darmkanker. Alleen, hoeveel we moeten innemen – een druppel, theelepel of eetlepel – daar hebben we nog geen weet van. Andere onderzoeken zijn weer niet uitgevoerd met een placebo, waardoor het lastig is vergelijkingen te treffen.

De effecten in combinatie met medicijnen zijn ook nog niet duidelijk. Cortvriendt: ‘Eigenlijk moet heel veel nog worden onderzocht. Het probleem is dat aan de werkzame stof curcumine in geelwortel geen verdienmodel zit, omdat er geen patent valt te behalen.

Dit betekent dat er nauwelijks geld beschikbaar is om dergelijk duur onderzoek te financieren. Het moet dus bij goedwillende partijen vandaan komen’, stelt hij. Daarnaast adviseert Cortvriendt het drinken van groene thee of het nemen van een groene theesupplement vanwege het aanwezige EGCG (Epigallocatechine-gallaat) en de verwante antioxidant catechine.

Kankercellen zijn naast glucose afhankelijk van glutamine. EGCG gaat het gebruik van glutamine tegen. Cortvriendt: ‘Het helpt kanker de wereld niet uit, maar vaak is juist de combinatie van therapieën goud waard.’

In zijn boek passeren tevens de vitaminen C en D, de omega 3-vetzuren, het Boswellia-extract, het anti-oxidant glutathion, gefermenteerde tarwekiemen en cannabis de revue ter preventie en voor de aanpak van de ziekte.

Cortvriendt wil verder absoluut niet te hoopgevend overkomen. De titel Kankervrij wekt wellicht deze suggestie. ‘Ik ben mij als geen ander bewust dat kankercellen alles doen om te overleven. Ook bij een ketogeen dieet.

Het kan in zeldzame gevallen zelfs voorkomen dat cellen resistent worden na een ketogeen dieet en uiteindelijk zelf kwaadaardiger worden. Maar dit fenomeen kan optreden na elke antikankerbehandeling, ook na chemotherapie, bestraling en immunotherapie.

Om die reden zijn er gevallen bekend dat kanker veel ernstiger terugkomt, terwijl kankerbehandelingen in eerste instantie succesvol bleken.’ Maar het is ook bekend dat een combinatie van behandelingen de kans op resistentie doet afnemen.

Cortvriendt adviseert daarom om de bestaande behandelingen van oncologen te combineren met leefstijlmaatregelen zoals bewegen en bepaalde voeding, waardoor de kans om ‘kankervrij’ te worden toeneemt.

BRONNEN
1 CBS. 2020, 1 juli. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/27/54-procent-sterfgevallen-in-2019-door-kanker-of-hart-en-vaatziekten
2 Lancet. 2002 Jul 20;360(9328):187-95. doi: 10.1016/S0140-6736(02)09454-0.
3 BMJ Case Rep. 2017 Apr 16;2017:bcr2016218148. doi: 10.1136/bcr-2016-218148.

Zelf lezen? Bestel het boek ”Kankervrij” in de boekenshop van Medisch Dossier.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Van ziekte en zorg naar gezond gedrag

Voeding als medicijn

Yoga voor lymfoedeem

Hoe ik kanker versloeg

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier