Kou is gezondheid

De laatste jaren zijn er in de medische literatuur steeds meer studies te vinden naar de gezondheidsvoordelen van regelmatige blootstelling aan koude temperaturen. Juglen Zwaan zet ze uiteen.

De Nederlander Wim Hof, internationaal bekend als ‘The Iceman’, is al lange tijd bekend met de kracht van kou. Hij heeft dan ook vele kouderecords op zijn naam staan. Ook werkte Hof mee aan verschillende wetenschappelijke onderzoeken. Daarbij is vastgesteld dat wij bewust ons zenuwstelsel en immuunsysteem kunnen beïnvloeden.1,2 Meditatie en ademhaling zijn daarbij een belangrijke factor. De kracht van meditatie en ademhaling is zo groot, dat kou minder vat op lichaam en geest krijgt. Blootstelling aan kou kan de geest scherpen en trainen, maar er zijn ook vele voordelen voor het fysieke lichaam.

Ons lichaam is elk moment van de dag bezig om zichzelf in balans te houden. Deze staat van balans noemen we ook wel de ‘homeostase’. Door soms het lichaam bewust uit balans te brengen – dit wordt hormesis genoemd3, zal het lichaam harder moeten werken om de balans te herstellen. Het lichaam reageert op de externe stressprikkel en past vervolgens supercompensatie toe: dit maakt het eigen lichaam sterker en meer weerbaar, zodat het de volgende keer beter is toegerust op de prikkel. Weerstand is ontwikkeling. Dit fenomeen is goed zichtbaar bij spierkracht; iemand die veelvuldig het krachthonk opzoekt in de sportschool zal na verloop van tijd sterker worden.

Cryotherapie

Het vrijwillig blootstellen aan kou om te profiteren van de gezondheidsvoordelen ervan, wordt ook wel ‘cryotherapie’ genoemd. Cryo is Grieks voor ijs, vorst of koude. Er worden regelmatig clinics georganiseerd om de kou op een veilige manier op te zoeken. Ook zijn er in de grotere steden van ons land bedrijven die onder begeleiding een bezoek aanbieden aan koudekamers, oftewel cryosauna’s.

Hoewel het lijkt alsof cryotherapie een nieuw verschijnsel is, is dat zeker niet het geval. Al in 3500 voor Christus heeft Edwin Smith Papyrus koudetherapie geïntroduceerd.4 Moderne onderzoeken bevestigen dat cryotherapie inderdaad heilzaam kan zijn. In dit artikel verkennen we wat de medische literatuur over cryotherapie vermeldt:

Kan ontstekingen tegengaan

Blootstelling aan kou kan adiponectine in het lichaam doen stijgen. Dit is een aminozuur dat ontstekingen kan tegengaan.5 Een andere studie stelde vast dat sporten in de kou acute ontstekingsreacties kan laten dalen.6 In de studie is wel genoemd dat dit voordeel vooral geldt bij een korte blootstelling aan kou, want overmatig contact met kou kan ontstekingen juist aanjagen. De dosis is hiervoor bepalend.

Kan mogelijk levensverlengend werken

In een studie is vastgesteld dat vliegen bij een temperatuur van 21 graden tweemaal langer leven dan bij 27 graden.7 En uit een onderzoek bij wormen bleek dat een temperatuurdaling van 5 graden de levensduur met driekwart verlengt.8 De onderzoekers vermoeden dat ook bij mensen hun leven wordt verlengd door kou, doordat het metabolisme wordt vertraagd.9

Heeft een positief effect op het immuunsysteem

Onderzoekers hebben eveneens aangetoond dat koude blootstelling het aantal natuurlijke killercellen als onderdeel van het niet-specifieke immuunsysteem, kan verhogen.10 Ook de mate van activiteit neemt in veel gevallen toe. De verhoogde activiteit van het immuunsysteem is mogelijk het gevolg van een verhoogd adrenalinegehalte. Ook vanuit de traditionele Chinese geneeskunde maakt men melding van het stimuleren van het immuunsysteem door blootstelling aan koud water. En moderne wetenschappers zijn erachter gekomen dat het immuunsysteem gestimuleerd wordt door wisselbaden of een saunagang die eindigt met een koud dompelbad.11

Reguleert de bloedsuikerspiegel

Zoals reeds beschreven, kan blootstelling aan lage temperaturen het adiponectinegehalte verhogen. Uit een studie blijkt dat het adiponectinegehalte na blootstelling aan kou met zelfs met 70 procent kan toenemen.12,13 Dit is belangrijk omdat adiponectine ook betrokken is bij de bloedglucoseregulatie, waardoor de kans op insulineresistentie kan dalen. Blootstelling aan kou kan de reactie van het lichaam op insuline verbeteren, waardoor glucose sneller uit het bloed kan worden verwijderd.14 Een koud bad is een van de snelste manieren om de bloedglucose te verlagen en de insulinegevoeligheid te verhogen.

Gaat veroudering tegen

Door koud na te douchen worden er in het lichaam tal van natuurlijke antioxidanten aangemaakt die veroudering tegengaan. Vooral de krachtige lichaamseigen antioxidanten glutathion (GSH), superoxide dismutase (SOD) en glutathion peroxidase (GPx) zijn bij winterzwemmers en kouddouchers in veel hogere mate aanwezig dan bij hen die dat niet doen.15

Kan depressie verminderen

Met regelmatig koud douchen kunnen depressieklachten verminderen.16 Tweemaal daags een koude douche van 20 graden of lager kan uw humeur positief beïnvloeden. Het beste is wel om dan 2 tot 3 minuten onder de straal te staan. De onderzoekers vermoeden dat de hersenen door de koudesensoren in de huid zoveel elektrische signalen ontvangen, dat dit een reset geeft van het brein. Ook wordt er meer endorfine in het bloed gemeten doordat het sympathische zenuwstelsel geactiveerd wordt.

Kan gewrichtspijn verlichten

Wetenschappers hebben ontdekt dat koud douchen het urinezuur in het bloed behoorlijk kan verlagen.17 Urinezuur kan in de gewrichten kristalliseren, met klachten aan de gewrichten als gevolg. Cryotherapie kan pijn verminderen door het tegengaan van ontstekingen, het verbeteren van het antioxidant-evenwicht en het verhogen van de bèta-endorfines (natuurlijke pijnstillers).18

Kan spierherstel bevorderen

Cryotherapie kan spierpijn als gevolg van een grote inspanning bij sporters verminderen.19 Spierpijn komt vaak voor en een blootstelling aan de kou is een makkelijke methode om het herstel te bespoedigen.

Is gunstig voor het brein

Vrije radicalen kunnen zorgen voor achteruitgang van het brein. Door cryotherapie vermindert oxidatieve stress, dat is een risicofactor voor het krijgen van geheugenverlies.20 Hierdoor is de kans op het krijgen van alzheimer mogelijk lager.21

Is goed voor de huid

Koudetherapie is niet alleen in staat om ontstekingen van de huid tegen te gaan, ook kan het uitdrogen van de huid verminderen.22 Volgens de onderzoekers was dit effect bij vrouwen nog sterker waarneembaar dan bij mannen.

Kan tinnitus verminderen

Veel mensen hebben last van een ‘piep in de oren’. Volgens onderzoek kan cryotherapie bij veel mensen tinnitus laten verminderen.23 Dit werkt zo goed dan bij sommige deelnemers aan het betreffende onderzoek de klachten volledig verdwenen zijn.

Kan ontgiften bespoedigen

In een studie is vastgesteld dat het regelmatig zwemmen in ijswater ervoor kan zorgen dat de hoeveelheid glutathion in het lichaam stijgt.24 Glutathion is een lichaamseigen antioxidant dat help bij het ontgiften. Daarnaast kan cryotherapie ook nog andere antioxidanten laten stijgen, waardoor vrije radicalen beter worden weggevangen.25

Kan ondersteunen

bij afvallen Bij mensen komt zowel wit als bruin vet voor. Het witte vet wordt door het lichaam gebruikt om vet voor langere tijd op te slaan, terwijl bruin vet actief wordt benut als energiebron. Bruin vet wordt dan ook gebruikt om het lichaam warm te houden.26 Regelmatige blootstelling aan kou kan volgens onderzoek het bruinvetsysteem activeren, met een verhoogde calorieverbranding als gevolg.27

Hoewel cryotherapie volgens de wetenschap vele voordelen heeft, is het toch niet voor iedereen geschikt. Studies laten zien dat de bloeddruk tijdens een sessie kan stijgen.28 Daarbij kan ook de hartslag vertragen. Om deze reden zouden mensen met hart- en vaataandoeningen voorzichtig moeten zijn met een bezoek aan de koudekamer.
Hoewel het een enorme drempel kan zijn om een cyroclinic te doen of een koudekamer te bezoeken, kunnen de voordelen van koudetherapie ook al gemakkelijk thuis worden ontdekt. Door bijvoorbeeld koud af te spoelen of koud te douchen, kunt u al een eerste stap zetten. Nederland telt ook steeds meer sauna’s, wat het gemakkelijk maakt om te experimenteren met wisselbaden. Bij wisselbaden worden warme en koude temperaturen afgewisseld op een toegankelijke manier. De kans is groot dat het smaakt naar meer!

Literatuur
1 Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 May 20;111(20):7379-84
2 Neuroimage. 2018 May 15;172:632-641
3 NPJ Aging Mech Dis. 2017 Sep 15;3:13
4 Acta neurochirurgica. 2006; 148(5):565-70; discussion 569-70
5 Circ J. 2009 Apr;73(4):608-14
6 PLoS One. 2014 Oct 22;9(10):e110774
7 Mech Ageing Dev. 1976 Sep-Oct;5(5):347-70
8 Proc Natl Acad Sci U S A. 1999 Sep 28;96(20):11399-403
9 Biogerontology. 2015 Aug;16(4):383-97
10 Eur J Appl Physiol Occup Physiol. 1996;72(5-6):445-50
11 PLoS One. 2018 Aug 2;13(8):e0201978
12 J Mol Med (Berl). 2002 Nov;80(11):696-702
13 Metabolism. 2009 Apr;58(4):552-9
14 J Physiol. 2003 Oct 1;552(Pt 1):149-62
15 QJM. 1999 Apr;92(4):193-8
16 Med Hypotheses. 2008;70(5):995-1001
17 Free Radic Biol Med. 1994 Mar;16(3):299-305
18 Aging Male. 2014 Sep;17(3):183-8
19 Int J Sports Physiol Perform. 2015 Jul;10(5):605-12
20 Adv Clin Exp Med. 2016 Nov-Dec;25(6):1281-1291
21 Med Hypotheses. 2012 Jul;79(1):56-8
22 Arch Dermatol. 2008 Jun;144(6):806-8
23 Otolaryngol Pol. 2007;61(5):801-4
24 Free Radic Biol Med. 1994 Mar;16(3):299-305
25 Open Access J Sports Med. 2014 Mar 10;5:25-36
26 J Comp Physiol B. 2015 Aug;185(6):587-606
27 J Clin Invest. 2013 Aug;123(8):3395-403
28 Int J Occup Med Environ Health. 2010;23(4):367-75

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Juglen Zwaan

De voedingswaardewijzer

Nieuws van Juglen: Acrylamide. Liever niet!

Anti-aging tips

Week van de teek

Clean eating-tips

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Juglen Zwaan avatar

Over de auteur

Juglen Zwaan is spreker en schrijver over voeding en gezondheid. Hij combineert moderne wetenschap met eeuwenoude kennis. Juglen is een voorstander van puur natuur. Hij hangt geen enkel voedingsgeloof aan, maar combineert vele visies.
Lees meer artikelen van Juglen Zwaan