De laatste jaren heeft het probleem overgewicht (obesitas) epidemische vormen aangenomen. Kampten in Nederland begin jaren tachtig nog 33 van de 100 volwassenen met overgewicht, in 2002 was dat aantal opgelopen tot 45 per 100 volwassenen. Daarnaast nam in deze periode het percentage volwassenen met ernstig overgewicht toe van 5 naar 10 procent. Deze cijfers stijgen nog steeds. Met het stijgen van de obesitas-cijfers stijgt ook het aantal mensen met obesitas-gerelateerde aandoeningen zoals hart-vaatziekten, hoge bloeddruk, bepaalde vormen van kanker (waaronder colorectale en borstkanker), gewrichtsaandoeningen en, met name, diabetes type 21.

In de meeste gevallen zou een verstandige combinatie van beweging en gezond eten moeten helpen de overtollige kilo’s kwijt te raken. Als dat niet lukt, worden bij mensen met gevaarlijk overgewicht als laatste redmiddel nogal eens eetlustonderdrukkende middelen voorgeschreven. Van de grote verscheidenheid aan anti-obesitasmiddelen zijn de drie meest gebruikte orlistat (Xenical), sibutramine (Reductil) en fluoxetine (Prozac).

Orlistat is een medicijn voor gewichtsverlies dat werkt doordat het de eetlust onderdrukt. Het verlaagt de hoeveelheid vet die wordt opgenomen uit voeding en voert het direct via de ontlasting af. Deze ‘vetbindende’ capaciteit zorgt echter ook dat de vetoplosbare vitaminen (A, D, E, en K) en bètacaroteen minder goed worden opgenomen. Roche, de fabrikant van Xenical, benadrukt daarom dat gebruikers een multivitaminepreparaat moeten nemen met die vitaminen en bètacaroteen. De Amerikaanse Food and Drug Administration raadt mensen met spijsverteringsproblemen bovendien af het middel te gebruiken. Bij een onderzoek in Turkije, waar het effect van orlistat werd onderzocht bij ernstig obese adolescenten, bleek dat er in een op de drie gevallen een bijwerking was op het niveau van de maag en darmen2.

Orlistat kan ook interactie vertonen met bloedverdunners. Bij een 66-jarige man die warfarine gebruikte, bleek orlistat het effect ervan te vergroten, waardoor hij ernstige bloedingen kon krijgen. Volgens de artsen kwam dit door de verminderde opname van vetoplosbare vitaminen, met name vitamine K, die nodig is voor de productie van de stollingsfactor prothrombine3. Ook mensen met galblaasproblemen, zwangere of borstvoedende vrouwen en diabetici moeten met orlistat oppassen, aangezien het middel de instelling van het bloedsuiker kan verstoren.

Een ander veelgebruikt middel voor gewichtsverlies is de eetlustonderdrukker sibutramine (Reductil). Het werkt tegen vreetbuien doordat het aangrijpt op twee chemische boodschappers in de hersenen. Om precies te zijn, het beïnvloedt noradrenaline en serotonine en geeft zo een vol gevoel. Sibutramine kan echter de bloeddruk en de pols verhogen. Om die reden wordt het niet aanbevolen voor mensen die reeds hoge bloeddruk of hartritmestoornissen hebben.

Overige veelvoorkomende bijwerkingen zijn een droge mond, obstipatie, hoofdpijn en slapeloosheid.
Aangezien het een heropnameremmer van serotonine en noradrenaline is, mag men sibutramine niet tegelijk met bepaalde antidepressiva gebruiken (monoamine-oxidaseremmers en noradrenergica). Voorzichtigheid is ook geboden bij mensen die reeds een SSRI (selectieve serotonineheropnameremmer) gebruiken4.

Het derde middel dat vaak tegen overgewicht wordt voorgeschreven is fluoxetine, beter bekend onder de naam Prozac. Oorspronkelijk werd dit middel gebruikt tegen depressies, maar de behandelend artsen begonnen te merken dat gebruikers minder trek hadden. Dat werd bevestigd door een Canadees onderzoek waaruit bleek dat fluoxetine bij zwaarlijvige mensen de insuline-gemedieerde beschikbaarheid van suiker voor het lichaam verbetert. Dat wil zeggen dat het bloedsuiker meer constant blijft en niet sterk stijgt of daalt (waar iemand ‘flauw’ van kan worden en ‘trek’ van krijgt).5. Bij sommige gebruikers kan het middel echter anorexia opwekken6. Nog zorgwekkender is dat de FDA een waarschuwing heeft uitgebracht over het risico van zelfmoord bij fluoxetinegebruik door minderjarigen. Zelfmoordgedachten en -uitvoeringen kunnen zelfs bij een op de 50 minderjarigen toenemen wanneer zij antidepressiva nemen7.
Isabel Atherton

BRONNEN:

1J La State Med Soc, 2005; 157 [Spec No 1]: S50-S55
2Eur J Pediatr, 2004; 163: 738-741
3Ann Pharmacother, 2003; 37: 510-512
4Drugs Today [Barc], 2004; 40: 41-54
5Int J Obes Relat Metab Disord, 1997; 21: 97-102
6Pharmacopsychiatry, 2005; 38: 69-77
7FDA Alert [05/2005]: Suicidality in Pediatric Patients

Wat dan wel?

• Probeer metabolic typing. Deze dieetmethode is gebaseerd op de idee dat er geen universeel dieet kan zijn dat voor iedereen werkt, omdat iedereen zijn voeding op een andere manier verwerkt. Er zijn drie metabole typen: eiwit, carbo en gemengd. Er is veel onderzoek gedaan naar methoden om iemands metabole type vast te stellen. Als dit eenmaal bekend is, kunt u eten zoals het voor uw lichaam en geest het best is. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Metabolic Typing Centre UK (www.metabolictyping.co.uk).
• Gedragstherapie. Deze therapievorm is erop gericht de eet-, activiteits- en denkgewoonten te veranderen die bijdragen aan iemands gewichtsprobleem. Bij deze benadering wordt erkend dat het lichaamsgewicht onder invloed staat van meer factoren dan alleen eetgewoonten, zoals genetische aanleg, metabole en hormonale invloeden. Gebleken is dat gedragstherapie mensen met overgewicht kan helpen zelf manieren te ontwikkelen om hun gewicht te reguleren1.
• Laat u testen op voedselallergie/-intolerantie. Gewichtstoename kan ontstaan doordat het lichaam niet in staat is bepaalde voedingstoffen efficiënt af te breken en te gebruiken. Als u intolerant bent voor een voedingsmiddel, kan uw lichaam erop reageren door het op te slaan in plaats van te verbranden voor energie. Om de zaak nog te verergeren wordt juist het voedingsmiddel waarvoor u allergisch bent geworden, licht verslavend voor u zodat u er steeds meer trek in krijgt.
• Geef uzelf een pyruvaatkuur. Deze natuurlijke bouwstof helpt bij de afbraak van glucose. Door meer beweging te combineren met 6-10 gram pyruvaat per dag wordt wellicht uw metabolisme sneller. Uit een overzicht van de literatuur over pyruvaat bleek het telkens te resulteren in gewichtsafname2.
• Probeer bijenpollen. Er zijn anekdotische bewijzen dat de diuretische (vocht afdrijvende) eigenschappen van bijenpollen (het stuifmeel dat bijen verzamelen) bijdragen aan het vermageringseffect dat het heeft. Maar het kan ook helpen doordat het honger en vreetaanvallen vermindert.
• Neem chroomsupplementen. Gemeld is dat dit mineraal de vetvrije lichaamsmassa vergroot, zodat het percentage lichaamsvet afneemt. Dat kan op zijn beurt tot gewichtsafname leiden3.
• Houd uw gemoed in evenwicht. Als u meer eet in tijden van stress, voeg dan tryptofaanrijke voeding toe aan uw dieet. Voorbeelden zijn kip, tonijn, kidneybonen, kikkererwten en zonnebloempitten.
• Ga bij een steungroep. Verbeter uw kans op succes op de lange termijn door bij een groep te gaan die u kan helpen zich aan te passen aan uw nieuwe eetgewoonten en bewegingspatroon. Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat ondersteuning van lotgenoten zeer goed helpt bij de behandeling van overgewicht4.

BRONNEN:
1Endocrinol Metab Clin North Am, 2003; 32: 981-1003
2J Am Pharm Assoc [Wash DC], 2004; 44: 59-67
3Nutr Rev, 1998; 56: 266-270
4J Consult Clin Psychol, 2005; 73: 341-343