Als tegen een gezondheidsprobleem een enkel middel niet werkt, gooien veel artsen er een tweede tegenaan. Aldus kwam de medische stand op het idee ‘teams’ van geneesmiddelen tegen hoge bloeddruk in te zetten. Grote voorkeur heeft de combinatie van een thiazidediureticum (de oudste pijler van de behandeling van hoge bloeddruk) met een bètablokker. Andere mogelijkheden zijn een diureticum (vochtafdrijvend middel) met een ACE-remmer (zoals captopril), een alfablokker (zoals prazosine) of een angiotensine-II-receptorblokkeerder (zoals losartan). ACE-remmers worden ook wel gecombineerd met calciumantagonisten. Dergelijke teams doken op toen er bij de initiële onderzoeken bleek dat deze combinaties beter werkten dan diuretica alleen1.
Hoewel inmiddels de voorkeur duidelijk ligt bij behandeling met geen of hooguit één middel2, krijgen nog steeds veel mensen met hoge bloeddruk een combinatie voorgeschreven. Van de vijf miljoen mensen in Engeland die antihypertensiva gebruiken, heeft meer dan eenderde een diureticum met een bètablokker. Thiazidediuretica verlagen het natriumgehalte en het watergehalte. In tegenstelling tot andere diuretica verwijden ze tevens de bloedvaten. Bètablokkers blokkeren de werking van adrenaline op de bètareceptoren, zodat de zenuwsignalen door het hart langzamer verlopen en de werkdruk om aan bloed en zuurstof te komen voor het hart lager wordt. Tevens blokkeren de bètablokkers de receptoren die zorgen voor de polssnelheid en een sterke hartslag.

Risico van diabetes
Het probleem dat kan optreden wanneer iemand twee soorten middelen neemt, is dat het aantal bijwerkingen kan stijgen. Door het Engelse National Institute for Clinical Excellence (NICE) zijn de resultaten bijeengebracht van zeven onderzoeken (meer dan 70.000 patiënten). Zo is ontdekt dat de combinatie van diureticum en bètablokker het risico van diabetes met 20 procent doet stijgen tot 0,2 procent per jaar. Dat noemen artsen dan een ‘minimal risk’, maar het betekent wel 6666 nieuwe gevallen per jaar. Bij een onderzoek naar de bijwerkingen van geneesmiddelen bij ‘polyfarmacie’ bleek de combinatie van een diureticum met een bètablokker een van de acht boosdoeners die het meest frequent voorkomen3.

Andere risico’s
Diabetes is alleen maar de meest recente bijwerking van de zogeheten veiligste middelen tegen hoge bloeddruk. Die bijwerking is zelfs zo groot dat drie op de honderd patiënten ermee stoppen vanwege de bijwerkingen4. Andere negatieve bijwerkingen van diuretica zijn duizeligheid bij het staan (lage bloeddruk), bloedafwijkingen, huidreacties, impotentie, jicht, alvleesklierontsteking en een tekort aan verschillende voedingstoffen zoals kalium, magnesium, co-enzym Q10 en zink. Ook kunnen diuretica tot nierkanker leiden. Ironisch genoeg kunnen vooral mensen met hartproblemen ernstige problemen door diuretica ondervinden5. Tevens kunnen ze het probleem dat ze dienen te voorkomen, juist veroorzaken: door een lage bloeddruk kunnen potentieel levensbedreigende hart- en vaatproblemen ontstaan6.
Wat bètablokkers betreft, deze kunnen droogheid van de mond, de ogen en de huid veroorzaken, piepende ademhaling, ademnood of kortademigheid, een vertraagd hartritme, slaapproblemen, gezwollen handen en voeten, darmproblemen als diarree of obstipatie (verstoppingz), braken, rug- of gewrichtsklachten, impotentie, huiduitslag, een zere keel, depressie, geheugenverlies, verwardheid en zelfs hallucinaties. Ook kunnen ze tot angina leiden wanneer er plotseling met de therapie wordt gestopt.

Waarschuwingen
Gebruik de volgende middelen niet in combinatie:
• een bètablokker en een alfa-adrenerge-receptoragonist, zoals clonidine (Catapresan/Dixarit): daarvan kan de bloeddruk stijgen;
• een bètablokker met een ACE-remmer: werkt niet beter dan één van de twee alleen;
• een alfa-adrenerge-receptoragonist en een alfablokker, diureticum of calciumantagonist: ook hier geen voordeel van de combinatie boven een enkel middel;
• een bètablokker met verapamil of diltiazem: kunnen hartfalen veroorzaken;
• een calciumantagonist en een alfablokker: er kan ernstig verlaagde bloeddruk door ontstaan;
• combinatie van diuretica met kalium: deze reageren met andere middelen zoals ACE-remmers en pijnstillers; neem het kalium als afzonderlijk supplement;
• diuretica met hormonen voor anticonceptie of voor de overgang: de hormonen remmen het diuretische effect7.

1Am Heart J, 1995; 130: 359-366
2Farmacotherapeutisch Kompas, 2004: V/L 6.2
3Scand J Prim Health Care, 2003; 21: 153-158
4Pharmacotherapy, 2001; 21: 940-953
5J Cardiovasc Pharmacol, 1990; 16: 58-63
6Ann Intern Med, 2002; 136: 438-448
7Am Fam Physicians, 1997; 56: 1275