Meditatieoefeningen zoals mindfulness kunnen de cognitieve achteruitgang vertragen bij mensen die risico lopen op dementie, schrijft Justin Ballis.
In de legende van Boeddha in het oude India leidde de jonge prins Gautama een afgeschermd leventje. Hij werd opgeschrikt uit zijn zelfgenoegzaamheid toen hij, tijdens een aantal ongebruikelijke uitstapjes uit zijn vergulde paleis, de echte wereld zag en in aanraking kwam met ouderdom, ziekte en dood. Deze tekenen van lichamelijke aftakeling brachten hem tot zijn beroemde zoektocht naar de universele bron van lijden en uiteindelijk naar zijn eigen verlichting als boeddha (‘de verlichte’).
Vandaag de dag wordt veel onderzoek gedaan naar hoe de geestelijke oefeningen die bekend zijn geworden door het boeddhisme – en mindfulness, de seculiere uitloper ervan – een van de grootste problemen van het ouder worden kunnen verlichten: dementie. Maar meditatie is slechts een onderdeel van een pakket complementaire methodes die de nadruk leggen op de kwaliteit van leven bij cognitieve achteruitgang.
Sinds 2008 geeft Helen Lavretsky, hoogleraar psychiatrie van de Universiteit van California, leiding aan een aantal langlopende studies naar de effecten van geest-lichaamswerk op de hersenen en de cognitie van ouderen. Geest-lichaamswerk is een verzamelnaam voor allerlei technieken waarbij je door lichaamsoefeningen en introspectie probeert de geestelijke en lichamelijke gezondheid te verbeteren. Ze let daarbij ook op depressie en angst als factoren die de cognitieve achteruitgang verergeren. ‘Het bewijs stapelt zich op dat deze technieken neuroplastische effecten hebben op de hersenen en ze vertragen inderdaad cognitieve achteruitgang bij ouderen’, zegt Lavretsky. ‘Ze hebben invloed op [het enzym] telomerase, dat een biomarker is voor veroudering en ze verbeteren zeker ontstekings- en antivirale activiteit.’
Volgens een rapport uit 2021 van Alzheimer’s Disease International (ADI), een internationale federatie van 75 alzheimer-verenigingen over de hele wereld, lijden wereldwijd 55 miljoen mensen aan dementie. Dat cijfer zal naar verwachting stijgen tot 78 miljoen in 2030. Deze cijfers zijn waarschijnlijk nog aan de lage kant, want hoewel de wereldwijde prevalentie van dementie sinds 1990 meer dan verdubbeld is door de vergrijzing,1 schat ADI dat maar liefst 75 procent van de mensen met dementie niet eens gediagnosticeerd wordt.2 Stigmatisering en angst voor de diagnose zijn twee factoren die worden genoemd door patiënten, die dat hoge percentage kunnen verklaren. Een derde van de 3.542 artsen die de ADI heeft ondervraagd is van mening dat dementie onbehandelbaar is en dat een diagnose daarom zinloos is. En dat terwijl er aanwijzingen zijn dat veranderingen in gedrag en leefstijl een cruciale rol kunnen spelen bij het voorkomen van cognitieve achteruitgang.
Dementie, zo lijkt het, heeft een imagoprobleem. ‘Volgens mij zit de wereld nog steeds in de ontkenningsfase voor wat betreft het diagnosticeren van dementie’, schrijft Barbarino, CEO van de ADI. ‘De term “doodzwijgen” klinkt misschien wat dramatisch, maar zo heb ik het wel vaak ervaren als ik, waar dan ook, met ministeries van Volksgezondheid sprak.’
Voorkomen is beter dan genezen
De wereldwijde stijging van het aantal mensen met dementie zorgt ervoor dat meer onderzoek wordt gedaan naar de effecten van meditatie, mindfulness en ander geest-lichaamswerk zoals yoga, tai chi en qi gong, op de biomarkers van veroudering en cognitieve achteruitgang. Sat Bir Singh Khalsa, universitair docent geneeskunde aan Harvard, zegt dat meditatie de geest hertraint. Dat zorgt ervoor dat je je beter kunt concentreren als je gedachten afdwalen of als je piekert. En het helpt om je cognitie en hersenconditie op peil te houden naarmate je ouder wordt. ‘Hoe meer je de aandachtsnetwerken van je hersenen inschakelt tijdens actieve meditatie, hoe meer je hersenen erop vooruitgaan’, zegt hij. ‘We zien dat bij langdurige beoefenaars. Hun aandachtsnetwerken in de hersenen worden daadwerkelijk groter en efficiënter. Omdat deze mensen minder emotioneel reactief zijn en minder heftig op stress reageren, worden ze meer bekwaam in het uitvoeren van moeilijker functies.’
In een onderzoek dat in april in Biological Psychiatry: Global Open Science stond, kregen 261 ouderen met een genetisch bepaald risico op alzheimer, een functionele MRI om te meten of mindfulness hen kon beschermen tegen cognitieve achteruitgang. Het bleek dat niet-oordelen, niet-reageren en bewust handelen – allemaal kenmerken van mindfulness (zie kader) – verband hielden met minder ophopingen van amyloïd en tau in de hersenen.3 Deze eiwitten worden wel ‘de trekker en de kogel in de pathogenese van de ziekte van Alzheimer’ genoemd,4 omdat hun giftige ophoping plaques vormt en zogenaamde ‘tangles’ (kluwens) creëert die de communicatie tussen neuronen blokkeren en hersencellen doden.
‘De hersenen reageren heel goed op dit soort oefeningen. Ze verbeteren het geheugen en, in combinatie met yoga, vooral de executieve functies’
Momenteel kunnen we al vijftien jaar voordat de ziekte begint, veranderingen in het gehalte aan beta-amyloïd en tau in de hersenen opsporen. Dit gebeurt met behulp van beelden van de hersenen en onderzoek van het hersenvocht.5 Maar dat zijn dure onderzoeken en daarom verschuift de aandacht naar preventie. Onderzoekers van de Universiteit in Londen hebben de hersenen van 292 mensen die ouder zijn dan 55 jaar gescand: ze ontdekten dat degenen die vier jaar achtereen negatieve denkpatronen vertoonden, een grotere kans hadden op afzettingen van amyloïd en tau in de hersenen. Diezelfde mensen hadden ook meer last van cognitieve achteruitgang en een slechter geheugen, wat de kans op dementie leek te vergroten.6 Deze bevindingen onderschrijven het essentiële verband tussen het kunnen reguleren van gevoelens en emoties enerzijds en neurodegeneratie anderzijds.
Sat Bir, die ook leidinggeeft aan yoga-onderzoek voor de Yoga Alliance, zegt dat het proberen om te gaan met negatieve emoties en chronische stress, waardevolle capaciteit van de hersenen opslokt. Dat kan de cognitieve prestaties op den duur negatief beïnvloeden. ‘Als je last hebt van depressie en chronische stress, belemmert dat je vermogen om cognitieve en geheugentaken uit te voeren. Het gaat om de beschikbare capaciteit: de hersenen kunnen maar een beperkt aantal dingen tegelijk doen’, legt hij uit. ‘Je hersenen beginnen dan te degenereren, want we weten dat hoge cortisolwaarden, cortisol is een stresshormoon, neurotoxisch zijn. En omgekeerd: als je meer tijd besteedt aan mediteren, breng je het [emotieregulerende] limbische systeem tot rust en kun je meer hersencapaciteit besteden aan hogere functies, zoals het geheugen.’
Chanten voor gezonde hersenen
Op het raakvlak van geesttrainingstechnieken en modern hersenonderzoek bevinden zich ook yogatechnieken die zijn afgeleid van dezelfde spirituele cultuur waaruit het boeddhisme is voortgekomen. Kirtan Kriya is zo’n yoga-oefening. Deze duurt slechts twaalf minuten. We weten dat deelnemers aan onderzoek naar cognitieve achteruitgang hiermee resultaat boeken. De oefening is ontleend aan de Kundalini-yoga en creëert mentale vaardigheden door stem, vingerbewegingen en visualisatie te combineren (zie kader).
Het eerste onderzoek naar de impact van Kirtan Kriya bij senioren met licht tot matig geheugenverlies was in 2010. Andrew Newberg leidde het onderzoek. Hij is nu hoogleraar en directeur onderzoek in het Thomas Jefferson University Hospital en houdt zich vooral bezig met integratieve gezondheidszorg. Deelnemers kregen vragen over hun emotionele toestand en ondergingen cognitieve testen aan het begin en het einde van het acht weken durende meditatieprogramma. Hun geheugen verbeterde gemiddeld met 8 tot 10 procent.7 Uit hersenscans bleek ook dat de doorbloeding van de hersendelen die samenhangen met aandacht, concentratie en besluitvorming significant verbeterde.
Tien jaar later gaf een studie in het Journal of Neuroscience een verklaring voor deze bevindingen: vasculaire dysfunctie veroorzaakt door minder bloedtoevoer naar de hersenen bleek een ‘belangrijke bijdrage te leveren aan de pathofysiologie van alzheimer.’8
Wat is mindfulness?Er is geen standaard definitie van mindfulness maar de meest gangbare beschrijving werd in 1979 bedacht door de Amerikaanse bioloog en emeritus-hoogleraar geneeskunde Jon Kabat-Zinn. Hij creëerde een programma dat hij mindfulness-based stress reduction (MBSR) noemde: ‘Bewustzijn dat ontstaat door opzettelijk je aandacht ergens bij te houden, in het huidige moment, zonder te oordelen.’ Mindfulness vindt haar oorsprong in veel verschillende spirituele en contemplatieve tradities, maar ontwikkelde zich als een seculier alternatief om stress te verminderen en het welbevinden te versterken. Mindfulness wordt omschreven als een staat van bewustzijn of een vaardigheid die verdergaat dan de kaders van meditatie. Meditatie fungeert slechts als een technische oefening om dat bewustzijn te kweken.1 In de praktijk betekent het hier-en-nu-bewustzijn van mindfulness dat je bereid bent om alle subjectieve ervaringen, zoals gedachten, emoties en lichamelijke sensaties, toe te laten zonder je eraan vast te klampen of je erin te blijven steken. Als breder concept is mindfulness een manier van zijn die aandacht, intentie en bewustzijn in elk aspect van het leven brengt. Kabat-Zinn schreef het Handboek Meditatief Ontspannen, dat voor het eerst verscheen in 2000. Onlangs is dit boek opnieuw uitgegeven onder de titel Gezond leven met mindfulness (Altamira, 2021). Hierin zegt hij: ‘Je aandacht op nieuwe manieren op iets richten, is een heel gezond en potentieel heilzaam iets om te doen, hoewel het eigenlijk juist niet gaat over iets doen. Het gaat veel meer over zijn: over jezelf toestaan te zijn zoals je al bent en de compleetheid en het enorme potentieel binnen zo’n benadering ontdekken.’ Bronnen |
‘Kirtan Kriya blijkt dingen te verbeteren als gemoedstoestand, depressie, angst, chronische stress, de werking van het geheugen en een aantal verschillende indicatoren voor cognitieve vaardigheden’, zegt Sat Bir.
‘In het onderzoek van Helen Lavretsky, integraal geneeskundige en geriatrisch psychiater, zijn zelfs diepere veranderingen aangetoond zoals genexpressie: het stimuleren van de immuunfunctie, het afremmen van ontstekingsgenen en een positieve invloed op een heleboel andere genen.’ Lavretsky leidde een onderzoek waarin 39 mantelzorgers van dementerenden acht weken lang twaalf minuten per dag Kirtan Kriya uitvoerden. De controlegroep luisterde volgens hetzelfde schema naar ontspannende muziek. ‘Over het algemeen zien we hetzelfde met Kirtan Kriya: de hersenen reageren heel goed op dit soort oefeningen’, vertelt ze. ‘Het verbetert het geheugen en, in combinatie met yoga, vooral de executieve functies.’
‘Als iemand “mentale gewichten” tilt door een meditatieoefe-ning worden de hersenen van die persoon letterlijk dikker, sterker en gaan beter functioneren’
Meer dan 65 procent van de verzorgers in de Kirtan Kriya-groep ervoer een verbetering van 50 procent in depressie, vergeleken met 31 procent van degenen in de ontspanningsgroep. Mantelzorgers die Kirtan Kriya beoefenden, hadden ook een 43 procent verbeterde telomerase-activiteit, vergeleken met slechts 3,7 procent verbetering in de controlegroep.9 Telomeren zijn de uiteinden van chromosomen. Bij elke celdeling worden ze wat korter en gaan rafelen. Zonder het enzym telomerase, dat de telomeren herstelt, kan een cel zich op den duur niet meer delen en sterft.
De resultaten van Kirtan Kriya waren nog beter dan die van een drie maanden durende, intensieve meditatieretraite in Colorado. Deze retraite was onderdeel van een longitudinale studie van de Universiteit van Californië. De telomerase-activiteit van de mediterende deelnemers was ook hier significant hoger dan die van de niet-mediteerders.10 Onderzoekers vermoeden dat meditatie de telomeren beschermt en zo celveroudering kan vertragen. ‘Telomeren breken af doordat je ouder wordt en door chronische stress’, zegt Sat Bir. ‘Dus alles wat je kunt doen om je chromosomen in goede conditie te houden is cruciaal, want dat is de basis van hoe organismen werken.’
De executieve functies versterken
Maar hoe kan zo’n korte oefening zulke spectaculaire resultaten geven? Het antwoord ligt misschien in het dynamische karakter van de meditatie. De Kirtan Kriya-oefening is verdeeld in korte fases waarin je een vierlettergrepig mantra reciteert, eerst hardop, daarna fluisterend, en vervolgens in stilte. En dat alles doe je terwijl je bij elke lettergreep, met je duim één voor één je andere vingers aanraakt.
‘Kirtan Kriya vraagt je om te multitasken, en dat zagen we op de hersenscans’, zegt Lavretsky. ‘Het vraagt aandacht, concentratie en volgordebepaling. Multitasken is de beste soort oefening, want dan train je de frontale hersenkwab en je executieve functies.’ De frontale hersenkwab is verantwoordelijk voor een reeks ‘hogere’ cognitieve functies, die te maken hebben met cognitieve achteruitgang: impulscontrole, besluitvorming, langetermijngeheugen, taal en spreken. Het is ook een belangrijke factor in de persoonlijkheid. Lavretsky zegt dat de voordelen van meditatie nog versterkt worden als ze gepaard gaan met lichaamsoefeningen, zoals tai chi en yoga. ‘Het haalt er meer componenten bij, zoals aandacht voor de ademhaling, beweging, de positie van je handen en ogen, chanten en visualisatie’, zegt ze, ‘Dus het activeert meer hersengebieden dan alleen mindfulness.’
Lavretsky deed onderzoek bij 81 mensen met een milde cognitieve stoornis (MCI). De deelnemers werden verdeeld over een groep die wekelijks Kundalini-yoga en dagelijks Kirtan Kriya beoefende, en een andere groep die een standaard geheugentraining kreeg. Beide groepen hadden na 12 weken en bij de 24 weken follow-up een significante verbetering van het geheugen. Maar alleen bij de yogagroep was een duidelijke verbetering van de executieve functies, stemming en veerkracht merkbaar.11
‘Ik denk dat de lichamelijke en ademhalingsoefeningen van yoga de effecten van meditatie ondersteunen en versterken’, zegt Sat Bir. ‘En veel ervaren meditatieleraren herkennen dat. [Mindfulnesspionier en -leraar] Jon Kabat-Zinn begint zijn lezingen met te zeggen dat als je mindfulness beoefent, je ook yoga zou moeten beoefenen.’ In een apart onderzoek van de Universiteit van Californië dat dit jaar gepubliceerd werd, bleek dat het beoefenen van Kundalini-yoga en Kirtan Kriya de hersenatrofie bij vrouwen met subjectieve cognitieve achteruitgang verminderde vergeleken met de effecten van geheugentraining. Het resultaat wijst erop dat yogatraining al op de korte termijn hersencellen kan beschermen.12
‘Wat er gebeurt bij het ouder worden, is dat we onze grijze massa beginnen te verliezen’, zegt Sat Bir. ‘Het begint achteruit te gaan. En we zien ook dat yoga hersengebieden goed kan houden. Yoga voorkomt dat je hersenvolume en de hersenmassa afneemt [wat bij veroudering hoort], en dat gaat samen met het behouden en verbeteren van de geheugenfunctie en andere cognitieve functies.’
Newberg haalt ook onderzoek aan waaruit blijkt dat mensen die al langer mediteren een dikkere frontale kwab hebben dan niet-mediteerders.
‘Ik vergelijk het vaak met de spieren’, zegt hij in een interview in 2015. ‘Als iemand naar de sportschool gaat en gewichten tilt, worden de spieren van die persoon dikker en sterker. Als iemand “mentale gewichten” tilt door een meditatieoefening gebeurt er net zoiets: de hersenen van die persoon worden letterlijk dikker, sterker en gaan beter functioneren.’13
 |
Theorie is nog onduidelijk
Hoewel meditatie, mindfulness en lichaamswerk zoals yoga een heleboel potentiële voordelen bieden bij cognitieve achteruitgang, valt het niet mee om de onderliggende mechanismen van die voordelen te achterhalen. Een literatuurstudie van tien onderzoeken naar mindfulness-gebaseerde oefeningen en Kirtan Kriya door een team van de Western Sydney University in Australië vond verbeteringen bij alle soorten oefeningen. Denk aan een vermindering in cognitieve achteruitgang en stress, een toename in de mate waarin hersengebieden tegelijkertijd actief zijn, hersenvolume en doorbloeding van de hersenschors.14
Twee andere meta-analyses vonden geen statistisch significante voordelen van op mindfulness gebaseerde interventies bij mensen met dementie en MCI,15 behalve dat de depressiesymptomen bij dementiepatiënten afnamen.16 Beide onderzoeken werden echter beperkt door de kleine omvang.
Opvallende studies van langdurige mediteerders maken de zaak niet duidelijker. Zo was er een gezamenlijk Amerikaans, Australisch en Duits onderzoek naar de biologische leeftijd van de hersenen van langdurige mediteerders. De onderzoekers gebruikten beeldvorming op basis van patroonherkenning. Wat bleek? De hersenen van de mediteerders waren gemiddeld 7,5 jaar jonger dan hun chronologische leeftijd van 50 jaar, en de hersenen van de deelnemende vrouwen waren 3 jaar jonger dan die van de mannen.17 Maar de onderzoekers gaven toe dat deze resultaten ook te maken kunnen hebben met het feit dat mensen die langdurig mediteren sowieso meestal een gezondere leefstijl hebben.
Valse hoopDe ziekte van Alzheimer is een degeneratieve hersenaandoening die wordt gekenmerkt door problemen met het geheugen, denken, gedrag en emotieregulatie. Bij 60 tot 80 procent van de mensen met dementie gaat het om alzheimer en twee derde van de getroffenen is vrouw. Alzheimer’s Disease International heeft medici ondervraagd en concludeerde dat de vroegtijdige opsporing van alzheimer wordt belemmerd door ontoereikende kennis over hoe je de diagnose stelt. En dat terwijl de hoop voor een toekomstige behandeling van de ziekte vooral gebaseerd is op de ontwikkeling van betaalbare diagnosemethoden, zoals bloedonderzoek en genetische risicoprofilering. In juni 2021 heeft de Amerikaanse FDA versneld het medicijn aducanumab goedgekeurd voor de behandeling van milde cognitieve stoornis (MCI), de lichte vorm van dementie. Volgens de FDA is het middel, ontworpen om beta-amyloïde plaques te verwijderen, ‘de eerste goedgekeurde behandeling om het onderliggende ziekteproces van alzheimer aan te pakken en te beïnvloeden.’1 Maar in de wetenschappelijke wereld, ook in de VS, is nog veel controverse rond het middel. Studies laten onvoldoende gunstige effecten zien en er zijn ook bedenkingen over de veiligheid. Het Europees medicijnagentschap (EMA) heeft daarom besloten om het medicijn aducanumab niet toe te laten op de Europese markt. Maar dat kan veranderen als nieuw onderzoek aantoont dat mensen met geheugenklachten of beginnende dementie door alzheimer inderdaad baat hebben bij het middel.2 Bronnen |
Wat is de beste soort meditatie?
De vraag welk soort meditatie je moet beoefenen en hoelang verschilt van persoon tot per persoon. Wetenschappers hebben de veelgebruikte boeddhistische meditatietechnieken onderverdeeld in drie hoofdvormen.
Bij de eerste soort, de gerichte aandacht-meditatie, wordt het bewustzijn op één enkel punt gericht. Dit is meestal de adem, een mantra, een visuele of mentale voorstelling of een extern object, zoals een kaarsvlam. Het wordt ook wel ‘kalm verblijven’ genoemd en is een veel beoefende meditatievorm in de yogatraditie. De tweede, de liefdevolle vriendelijkheid-meditatie richt zich met onvoorwaardelijke positieve waardering op anderen om empathie, compassie en onbaatzuchtigheid te versterken. Liefdevolle vriendelijkheid is een vertaling van het Pali-woord metta. De derde soort is de open observatie-meditatie. Deze kweekt een metabewustzijn van voorbijgaande gedachten, gevoelens en gewaarwordingen. In de boeddhistische context wordt het ‘keuzeloos gewaarzijn’ genoemd.18
Een soortgelijke verdeling in meditatietechnieken werd in 2020 bestudeerd door een Duits team van onderzoekers: ze volgden 332 deelnemers die drie afzonderlijke meditatiemodules van drie maanden deden. De aandachtsmodule richtte zich op het observeren van de ademhaling en de deelnemers deden een bodyscan. De tweede module gebruikte een liefdevolle-vriendschapsmeditatie en de derde module kweekte sociaal-cognitieve vaardigheden door simpelweg gedachten te observeren als ze opkwamen, zonder te oordelen.19
De mediteerders rapporteerden specifieke verbeteringen bij alle drie de vormen. Maar het gecombineerde effect was groter. ‘Deze resultaten laten zien dat bepaalde mentale trainingen nodig zijn om plasticiteit te creëren op verschillende terreinen van mentaal functioneren’, schrijven de auteurs.
‘De training-gerelateerde effecten op compassie waren echter kleiner voor de groep die de liefdevolle vriendelijkheid oefende zonder eerst in de aandachtsmodule te leren hoe je je geest kunt stabiliseren.’ Lavretsky zegt dat de beste techniek voor mensen met cognitieve achteruitgang gewoon de techniek is die ze het makkelijkst kunnen leren en implementeren. ‘Het mag voor mensen die hun cognitieve vermogen verliezen niet iets heel moeilijks of compleet nieuws zijn, want het is voor hen lastig om nieuwe vaardigheden aan te leren. Dus wanneer we deze mensen lesgeven, vereenvoudigen we de oefeningen.’
Ga eenzaamheid tegen
Het tegengif van de Boeddha tegen lijden, of dukkha in het oorspronkelijke Pali, is onverminderd actueel in onze moderne wereld. In een rapport uit 2020 van de Lancet-commissie over preventie, interventie en zorg bij de ziekte van Alzheimer wordt geschat dat 40 procent van de risicofactoren voor dementie deels het gevolg is van gedrag dat je kunt veranderen. Er worden twaalf factoren genoemd die je kunt beïnvloeden, waaronder hoge bloeddruk, depressie, lichamelijke passiviteit en weinig sociale contacten. Deze factoren zijn wereldwijd verantwoordelijk voor 40 procent van de gevallen van dementie.20
In een artikel in het tijdschrift Cerebrum onderscheidt de medisch directeur van de Alzheimer’s Research and Prevention Foundation, Dharma Singh Khalsa, vier pijlers in de preventie van alzheimer: voeding en supplementen, lichamelijke en mentale oefening, yoga en meditatie, en psychisch welbevinden.21
‘Het geheim kon weleens in de epigenetica liggen: het effect dat iemands leefstijl heeft op zijn genen, en dus op het risico op ziekte’, schrijft hij. Studies wijzen ook op eenzaamheid onder ouderen als een risicofactor voor dementie, en andere sociale en omgevingskwetsbaarheden die daarmee samenhangen.
 |
Een team onderzoekers van de Grossman School of Medicine, onderdeel van de Universiteit van New York, onderzocht het verband tussen eenzaamheid en dementie bij 2.308 mannen en vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 73 jaar in de decennialange Framingham Studie. Aan het begin van de studie had geen van de deelnemers dementie. Maar degenen tussen de 60 en 79 jaar hadden meer dan twee keer zoveel kans om in de eerste tien jaar dementie te ontwikkelen als ze eenzaam waren.22
Eenzaamheid bleek ook samen te hangen met slechtere executieve functies, hersenatrofie (verlies van hersencellen) en beschadigde witte stof in de hersenen. Sat Bir zegt daarover: ‘Er zijn gebieden in onze hersenen die sociale interactie nodig hebben. We zijn sociale dieren. De kans is groot dat eenzaamheid dat gevoel van chronische stress en emotionele ontregeling genereert, en dat yoga dat tot rust kan brengen.’
Een onderzoek van de Amerikaanse Carnegie Mellon Universiteit was het eerste dat aantoonde dat mindfulnessmeditatie eenzaamheid bij ouderen verminderde. Het onderzoek volgde de voortgang van 40 deelnemers in de leeftijd van 55 tot 85 jaar in een acht weken durend mindfulness-gebaseerd stressreductieprogramma. Het programma bleek niet alleen de eenzaamheid te verminderen, maar ook de pro-inflammatoire genexpressie.23
Hoe kan zo’n solo-oefening de eenzaamheid verminderen? Voor Lavretsky is dit het punt waarop wetenschap en spiritualiteit elkaar vinden en waar contemplatieve oefeningen zoals meditatie je bij de grotere vragen brengen over het leven, de dood en ouder worden: ‘Ook als je niet in God of wat dan ook gelooft, zul je door te oefenen jezelf openstellen voor een grotere realiteit van het leven, dat het niet alleen jij in de kamer bent, daarbuiten is nog meer. En als je dat punt eenmaal bereikt, ben je nooit meer alleen.’
Bronnen:
1 Lancet Neurol, 2019; 18: 88–106
2 Alzheimer’s Disease International, “World Alzheimer Report 2021: Journey through the Diagnosis of Dementia,” 2021. www.alzint.org
3 Biol Psychiatry Global Open Sci, 2022; doi: 10.1016/j.bpsgos.2022.01.001
4 JAMA Neurol, 2014; 71(4): 505–8
5 Alzheimers Dement, 2016; 12(3): 292–323
6 Alzheimers Dement, 2020; 16(7): 1054–64
7 J Alzheimers Dis, 2010; 20(2): 517–26
8 J Neurosci, 2020; 40(44): 8573–86 9 Int J Geriatr Psychiatry, 2013; 28(1):57–65
10 Psychoneuroendocrinology, 2011; 36(5): 664–81 11 Int Psychogeriatr, 2017; 29(4): 557–67
12 J Alzheimers Dis, 2022 Mar 11. doi: 10.3233/JAD-215563
13 Altern Complement Ther, 2015; 21(1): 13–17
14 Rev Neurosci, 2018; 29(7):791–804
15 PLoS One, 2021; 16(8): e0255128 16 West J Nurs Res, 2020; 42(12): 1163–73
17 Neuroimage, 2016; 134: 508–13
18 Sci Rep, 2020; 10(1): 7430
19 Cognition. 2020; 194: 104039
20 Lancet, 2020; 396 (10248): 413–46 21 Cerebrum, 2017: cer-03-17
22 Neurology, 2022; 98(13): e1337–48
23 Brain Behav Immun, 2012; 26(7): 1095–101
Lees ook de reflectie van Bryan Hubbard en Lynne McTaggert op dit artikel >>>
