Medicijnen en voedingssupplementen kunnen elkaar beïnvloeden. Door het gebruik van bepaalde voedingssupplementen kunnen sommige medicijnen sterker of minder werken, of zelfs níet meer werken. Of de medicijnen doen hun werk, maar veroorzaken tekorten. Dat kan het geval zijn bij de bloeddrukmedicatie hydrochloorthiazide, ook vaak plastablet genoemd.

Artsen schrijven hydrochloorthiaziden (plastabletten) voor aan personen met een hoge bloeddruk, hartfalen of diabetes. Plastabletten voeren het vocht af en verlagen daarmee de bloeddruk. De gebruiker gaat er dus meer van plassen. Daarbij worden ook belangrijke zouten met mineralen afgevoerd. Een bijwerking van het gebruik van plastabletten is dat het kalium- en magnesiumgehalte in het bloed daalt, waardoor tekorten kunnen ontstaan.

Hoe werken plastabletten?

Er zijn twee soorten plastabletten: zwakwerkende en sterk werkende. Zwakwerkende plastabletten worden voorgeschreven als er vochtophoping ontstaat ten gevolge van een hoge bloeddruk. In deze middelen is de werkzame stof meestal hydrochloorthiazide. Deze stof heeft als bijwerking dat er een tekort aan magnesium en kalium kan ontstaan. Kijk in de bijsluiter welke werkzame stof uw bloeddrukmedicatie bevat.

Bij het reguleren van de bloeddruk spelen de nieren een hoofdrol. Deze twee orgaantjes hebben invloed op zowel de water- als de zoutbalans in het lichaam. Bij het produceren van urine wordt onder invloed van hormonen ook de bloeddruk geregeld. Dit gebeurt door de concentratie natrium en kalium in het bloed binnen nauwkeurige grenzen te houden. Bij het gebruik van een plastablet wordt de urine productie echter kunstmatig verhoogd. Hierdoor verlaagt de bloeddruk, maar wordt ook de natrium-kaliumbalans in het lichaam verstoord. In de regel betekent dit dat er meer kalium dan normaal uitgescheiden wordt, waardoor er een tekort aan kalium kan ontstaan. Er bestaan tegenwoordig echter ook plastabletten die de uitscheiding van kalium beperken.

Hydrochloorthiazide heeft niet alleen maar invloed op de zoutenbalans in het lichaam. Ook de mineralenbalans kan verstoord worden. Langdurig gebruik van de plastablet kan naast een kalium tekort, tevens een magnesium tekort veroorzaken.
Hoe het gebruik van hydrochloorthiazide de uitscheiding van magnesium verhoogt en een tekort aan magnesium veroorzaakt is onbekend. Mogelijk gaat dit via hetzelfde mechanisme als bij de kaliumuitscheiding.

Bijwerkingen plasmiddelen door kaliumtekort

Kalium en magnesium zijn betrokken bij veel processen in ons lichaam. Ook spelen ze een rol bij het reguleren van de bloeddruk. Dus als we teveel uitplassen, heeft dit niet alleen nadelige gevolgen voor de bloeddruk, er kunnen ook klachten elders in het lichaam ontstaan. De bijwerkingen van plaspillen worden vaak veroorzaakt door een kaliumtekort. Er kunnen klachten ontstaan, zoals spierpijn of -zwakte in de bovenbenen en armen, ernstige vermoeidheid, hartkloppingen en/of heftige buikklachten. Bij een kaliumtekort geeft de arts waarschijnlijk kaliumsparende plasmiddelen.

Waarom is kalium van belang en voor wie?

Kalium speelt een rol bij de samentrekking van spieren en de geleiding van zenuwprikkels. Daarnaast is kalium belangrijk voor de regulatie van de bloeddruk in het lichaam. Een positieve relatie tussen de inname van kalium via de voeding en het behoud van een goede bloeddruk is vastgesteld. Daarnaast blijven voldoende beweging en gezonde voeding belangrijk voor het behoud van een goede bloeddruk.
Bij extreem vochtverlies, door bijvoorbeeld veel zweten tijdens duursport of andere uitzonderlijke situaties, kunt u meer kalium verliezen dan gebruikelijk. Een aanvulling van het mineraal kan nuttig zijn voor de spieren, het hart en het zenuwstelsel.

Kalium is een mineraal dat voorkomt in groente en fruit, maar het kan ook als supplement worden ingenomen. De aanbevolen hoeveelheid kalium voor volwassenen is 3.500 mg per dag volgens de voedingsnormen van de Gezondheidsraad (2018). Een middelgrote aardappel bevat 794 mg kalium, een glas halfvolle melk 387 mg en een portie diepvries spinazie 315 mg. De inname van kalium is volgens de Voedselconsumptiepeiling 2012-2016 in Nederland gemiddeld 3.108 mg/dag. Er zijn geen veiligheidsrisico’s bekend.

Als u bloeddrukverlagers of plastabletten gebruikt, kunt u extra kalium nodig hebben om tekorten die door de plastabletten kunnen ontstaan te verhelpen. Raadpleeg hiervoor altijd een deskundige.

Waarom is magnesium van belang en voor wie?

Magnesium is betrokken bij veel verschillende processen in ons lichaam. Het werkt veelal samen met calcium, bijvoorbeeld in de spierarbeid. Het mineraal is belangrijk bij de energieproductie, zenuwfunctie en bot- en gebitsvorming. Daarnaast lijkt magnesium ook goed voor de bloeddruk, bloedcirculatie en voor de overdracht van zenuwprikkels.

Magnesium heeft dus een positief effect op de spieren. Het is goed voor de spierkracht, spierontspanning en het uithoudingsvermogen van de spieren. Sporters, vooral duursporters hebben een verhoogde behoefte aan magnesium. Ook omdat ze magnesium via het zweet verliezen. De magnesiumbehoefte van sporters, die langdurig en regelmatig sporten is naar schatting met ongeveer 10-20 procent verhoogd.

Magnesium is ook betrokken bij de overdracht van zenuwprikkels in de hersenen. Er zijn aanwijzingen dat bij inspanning en stress de magnesiumbehoefte verhoogd is. Dan kunt u baat hebben bij wat extra magnesium. Het heeft ook een ontspannende invloed op uw hoofd en het is goed voor het concentratievermogen en het geheugen. Magnesium is ook gunstig voor een goede geestelijke balans.

Magnesium zit in brood en graanproducten, donkergroene bladgroenten, melk, melkproducten, vlees, noten en peulvruchten. De dagelijkse referentie-inname voor magnesium is 375 mg en als voedingssupplement is 250 mg veilig. De inname van magnesium is volgens de Voedselconsumptiepeiling 2012-2016 in Nederland gemiddeld 341 mg/dag. Zonder de bijdrage van supplementen is dit 323 mg/dag.

Medicijnen en het ontstaan van mineralentekorten

Niet alleen door het gebruik van plastabletten kan een magnesiumtekort ontstaan. Ook maagzuurremmers (protonpompremmers) kunnen een magnesiumtekort veroorzaken, omdat het lichaam het mineraal dan minder goed opneemt. In Medisch Dossier #4 (mei 2019) is hier over een artikel verschenen.

Gebruikt u medicijnen en heeft u bepaalde klachten? Wees dan bedacht op mogelijke tekorten die kunnen ontstaan door het gebruik van medicijnen en bespreek het met uw arts.

Een tekort herkennen

Bij een tekort aan magnesium kunt u klachten krijgen zoals misselijkheid, lusteloosheid of vermoeidheid en spierkrampen. En bij een heel groot tekort kunt u last krijgen van hartritmestoornissen en stuipen.
Wat moet ik doen bij deze klachten?

Herkent u deze klachten of maakt u zich zorgen? Neem dan contact op met uw arts.

Rinske van den Barg is sinds 2015 verantwoordelijk voor Communicatie & Regulatory affairs bij NPN, de brancheorganisatie voor voedingssupplementen in Nederland. Zij studeerde Voeding & Gezondheid aan de Wageningen University & Research.

Bronnen
Factsheets zorgprofessionals IVM en NPN:
Nutriëntenstatus bij hydrochloorthiazide
RIVM, VCP 2012-2016
Hartstichting
Supplementinfo.nl