Potente paddenstoelen

Niet alleen kleurig fruit en groente zijn goed voor je. Ook paddenstoelen – hoe saai ze er soms ook uitzien – zitten vol gezonde stoffen en helpen mogelijk in de strijd tegen een aantal ziekten.

Het Westen begint eindelijk in te zien wat het Oosten al eeuwenlang weet: paddenstoelen zijn krachtige ziektebestrijders. Dat geldt niet alleen voor de exotische varianten; zelfs de eenvoudige champignon kan de gezondheid verbeteren en helpen ziekten te verdrijven, zoals recent bewijs aantoont.

Witte champignon
De meest gegeten paddenstoel – een populaire toevoeging aan pizza’s en pastaschotels – heeft de potentie kanker te kunnen bestrijden, zo blijkt uit recent onderzoek. De witte champignon (Agaricus bisporus) bevat bepaalde meervoudige koolhydraten (polysachariden) die bekendstaan om hun regulerende effect op het immuunsysteem en hun werking tegen tumoren. Wetenschappers hebben nu ontdekt dat deze polysachariden in staat zijn om de groei van borstkankercellen te stoppen en zelfs ongedaan te maken1. In een laboratoriumstudie door onderzoekers van de Arizona State University werd de groei van borstkankercellen tot 33 procent geremd door extracten van witte champignon en andere veelgebruikte paddenstoelen, zoals de (bruine) kastanjechampignon en oesterzwammen2. Bij dieren is aangetoond dat champignonextracten de activiteit onderdrukken van aromatase, evenals de biosynthese van oestrogeen – belangrijke factoren bij de ontwikkeling van borstkanker3. Maar het effect op kanker geldt niet alleen voor geïsoleerde extracten. Toen champignons gedurende tien weken werden toegevoegd aan de voeding van muizen nam de activiteit van natuurlijke killercellen (NK-cellen) toe. Deze immuuncellen spelen een sleutelrol bij de bestrijding van zowel tumoren als virusinfecties4. Hoewel klinische studies nog schaars zijn, is uit een recent onderzoek onder ruim duizend Chinese vrouwen gebleken dat zij die veel verse of gedroogde paddenstoelen aten minder risico op borstkanker hadden. De meest gegeten verse paddenstoel was de witte champignon5.

Maitake
Deze paddenstoel lijkt een nog krachtigere kankerbestrijder te zijn dan de (witte) champignon. Hij kan niet alleen de groei van kankercellen onderdrukken, maar ook aanzetten tot apoptose (geprogrammeerde celdood)6. In een reageerbuisstudie doodde bèta-glucan, de polysacharide die we in maitake aantreffen, meer dan 95 procent van de prostaatkankercellen7. Maitake (Grifola frondosa) is mogelijk ook nuttig bij de behandeling van het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), een aandoening waarbij vrouwen niet maandelijks of zelfs helemaal niet ovuleren. In een gerandomiseerde Japanse studie onder 80 vrouwen die aan PCOS lijden, ontving één groep maitake-extract, een andere het hormoonstimulerende medicijn clomifeencitraat, en de derde groep een combinatie van beide. De onderzoekers volgden de patiënten vervolgens twaalf weken om het percentage ovulaties te kunnen vergelijken. Hoewel maitake niet zo effectief was als clomifeen bij het opwekken van een ovulatie (maitake had 77 procent kans op succes tegen 94 procent voor clomifeen), maakt het ontbreken van bijwerkingen het een nuttig natuurlijk alternatief. De combinatie van de twee wekte zelfs bij alle vijftien patiënten op twee na een ovulatie op8. Maitake kan ook een rol spelen bij de beheersing van diabetes. Een verpoederde vorm van de paddenstoel verminderde significant de bloedsuikerniveaus van muizen9. Bij mensen met ernstige type 2 diabetes (de niet-insuline-afhankelijke vorm) kan 1 g maitake per dag de bloedsuikerniveaus permanent normaliseren10.

Shiitake
In Japan is de polysacharide lentinan, afkomstig uit de shiitake (Lentinus edodes) goedgekeurd voor gebruik als kankermedicijn. Lentinan wordt beschouwd als een belangrijke hulpstof bij de behandeling van verschillende tumoren, voornamelijk die in de maag en colorectale tumoren. Bij een studie naar patiënten met gevorderde maagkanker leefden degenen die naast hun chemotherapie één of twee keer per week een injectie met lentinan kregen significant langer en hadden een hogere kwaliteit van leven vergeleken met patiënten die alleen chemotherapie kregen11. Lentinan lijkt de immuunrespons te versterken door verhoging van het aantal circulerende B-cellen, zoals aangetoond in een recente klinische studie12. Het kan ook een waardevolle bijdrage leveren aan de therapie van HIV-positieve patiënten. In een gecontroleerde studie onder 107 patiënten verhoogde de combinatie van lentinan met het medicijn Didanosine (ddI) de hoeveelheid CD4-cellen – deel van een van de eerste verdedigingslinies van het immuunsysteem – meer nog dan een therapie met alleen ddI13. Coriolus versicolor, reishi (Ganoderma lucidum) en voornamelijk maitake kunnen ook een rol spelen in de bestrijding van HIV en andere virusinfecties14,15. In dierexperimenteel onderzoek werd gevonden dat shiitakepoeder de bloeddruk verlaagt en het cholesterolgehalte vermindert, zowel het goede (HDL) als het slechte (LDL)16. Deze resultaten zullen misschien niet hetzelfde zijn bij mensen.
Reishi
De reishipaddenstoel – in China bekend als lingzhi, de ‘plant van onsterfelijkheid’ – vermindert de ontwikkeling van colorectale adenomen, uitstulpingen in de darm die een voorstadium kunnen zijn van kanker. In klinisch onderzoek zijn de effecten gemeten van een in water oplosbaar extract van reishi dat een jaar lang dagelijks ingenomen werd. Aan het eind van de studie meldden de onderzoekers dat de grootte en het aantal adenomen in de reishigroep waren afgenomen, terwijl de adenomen bij de controlegroep zowel in aantal als in grootte waren toegenomen17. In een andere studie was reishi-extract significant beter in het bestrijden van symptomen van de lagere urinewegen bij mannen dan een placebo18. Ander onderzoek bij mensen bevat aanwijzingen dat reishi ook antidiabetische en hartbeschermde effecten heeft19.

Oesterzwam
Oesterzwammen (Pleurotus ostreatus) zijn een natuurlijke bron van een cholesterolverlagende verbinding die lijkt op de stof die gebruikt wordt in statines. In gedroogde vorm is aangetoond dat deze paddenstoelen het cholesterolgehalte bij dieren significant kunnen verlagen. In een studie bij ratten daalde het cholesterolgehalte in het bloed en de lever met respectievelijk 33 en 27 procent wanneer de dieren een poeder met 5 procent gedroogde oesterzwam kregen toegediend20. Hoewel deze resultaten in zijn algemeenheid misschien niet voor mensen gelden, liet een kleine klinische studie, waarbij deelnemers vier weken lang elke dag tien tot vijftien gram oesterzwammen aten, een afname van 30 procent in het LDL zien. Een grotere studie liet echter geen significant verschil in LDL zien na het toedienen van supplementen met gevriesdroogde oesterzwammen bij HIV-patiënten met een behandelingsgerelateerd hoog cholesterolgehalte21.

Paddenstoelsupplementen
De medicinale eigenschappen van paddenstoelen zijn veelbelovend, maar het onderzoek bevindt zich nog in de kinderschoenen. Desondanks is al een aantal paddenstoelproducten commercieel verkrijgbaar. Gebruik in het algemeen liever vloeibare supplementen dan in poedervorm (gedroogd), aangezien die waarschijnlijk makkelijker worden opgenomen door het lichaam. Er lijken tot nu toe echter nog geen systematische pogingen te zijn gedaan om deze claim te onderbouwen. Het kan zijn dat de vloeibare extracten simpelweg geconcentreerder zijn dan die in poedervorm. Wel is er bewijs dat het gebruik van de hele paddenstoel of extracten daarvan beter is dan van een supplement met alleen de geïsoleerde stoffen, zoals polysachariden. Volgens onderzoekers van de universiteit van Californië in Davis bevatten hele paddenstoelen meerdere belangrijke actieve ingrediënten die samen een groter effect hebben dan de som der delen (synergetische effecten) tegen ziekten22. Verder is het het onthouden waard dat medicinale en culinaire paddenstoelen vaak dezelfde zijn, zodat veel voordelen van paddenstoelen te bereiken zijn door ze simpelweg regelmatig te eten. Onderzoek van het Amerikaanse Departement van Landbouw heeft uitgewezen dat de meeste voedingsstoffen uit rauwe paddenstoelen behouden blijven als ze gekookt worden, terwijl andere slechts 5-20 procent verminderen23.

Joanna Evans

1 J Med Food, 2012; 15: 58-65
2 Exp Biol Med [Maywood], 2010; 235: 1306-1314
3 Cancer Res, 2006; 66: 12026-12034
4 J Nutr, 2007; 137: 1472-1477
5 Int J Cancer, 2009; 124: 1404-1408
6 Exp Biol Med [Maywood], 2010; 235: 1306-1314
7 Mol Urol, 2000; 4: 7-13
8 J Altern Complement Med, 2010; 16: 1295-1299
9 Biol Pharm Bull, 1994; 17: 1106-1110
10 Diabet Med, 2001; 18: 1010
11 Hepatogastroenterology, 1999; 46: 2662-2668
12 Int J Med Mushrooms, 2011; 13: 319-326
13 J Med, 1995; 26: 193-207
14 Life Sci, 1997; 60: PL383-387
15 Phytochemistry, 1998; 49: 1651-1657
16 J Nutr Sci Vitaminol [Tokyo], 1987; 33: 341-346
17 Hiroshima J Med Sci, 2010; 59: 1-6
18 Asian J Androl, 2008; 10: 777-785
19 Br J Nutr, 2011; 1-11; online-voorpublicatie
20 Z Ernahrungswiss, 1994; 33: 44-50
21 BMC Complement Altern Med, 2011; 11: 60
22 Exp Biol Med [Maywood], 2004; 229: 393-406
23www.ars.usda.gov/is/pr/2006/060818.htm

Kader

Feiten over champignons

• Omdat maitakepaddenstoelen rijk zijn aan vezels, maar arm aan calorieën en vet zijn ze mogelijk nuttig in een vermageringsdieet. In een studie onder meer dan dertig deelnemers met overgewicht verloren degenen die dagelijks maitaketabletten namen (gelijk aan het eten van 200 g verse paddenstoelen) gewicht, zonder hun voedingspatroon verder aan te passen1.
• Japanse onderzoekers hebben ontdekt dat het eten van rauwe paddenstoelen slechte adem kan bestrijden. Onder andere champignons en veld- en berkboleten boekten het beste resultaat op het gebied van het ‘vangen’ van methylmercaptan, de chemische stof die verantwoordelijk is voor halitosis2.
• Een Noorse studie concludeerde dat een extract van de Agaricus blazei Murill (amandelpaddenstoel of kortweg Murill – een eetbare paddenstoel uit Brazilië) bacteriële infecties als middenoorontsteking, bronchitis, longontsteking en hersenvliesontsteking zowel kan behandelen als voorkomen3.
• Materialen op basis van schimmels kunnen goed dienst doen als kunsthuid en wondbedekker. Het idee voor deze toepassing komt voort uit soortgelijke producten op basis van schaaldieren en het feit dat celwanden van schimmels evenals bij schaaldieren chitine en/of chitosan bevatten. Sachachitine, een huidvervangend membraan gemaakt uit afvalresten van het vruchtlichaam van de schimmel Ganoderma tsugae (ook wel dollekervel-reishi), kan bij zowel mensen als dieren het wondherstel bevorderen4.
1 Altern Med Rev, 2001; 6: 48-60
2 J Agric Food Chem, 2001; 49: 5509-5514
3 Scand J Immunol, 2005; 62: 393-398
4 J Biomed Mater Res A, 2005; 72: 220-227

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Kruiden en voedingsstoffen

Spoorelementen; belangrijk in kleine hoeveelheden

Recepten voor een gezond hart

Welmoeds wilde keuken

Voeding en supplementen: speciaal voor kinderen

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier