De ster onder de zure smaakmakers wordt door velen als een wondermiddel beschouwd. Maar is het dat ook?

Supermodellen als Heidi Klum schijnen het te drinken om slank te blijven en actrice Megan Fox gebruikt het om haar lichaam te ‘zuiveren’. Maar voor appelazijn hoef je niet rijk of beroemd te zijn; het is gewoon in de supermarkt te koop.

Jazeker, de nieuwste hype onder beroemdheden is een goedkoop en bepaald niet glamoureus flesje appelazijn (om precies te zijn eigenlijk appelciderazijn). Het is een goudbruinkleurige azijn die ontstaat bij het fermenteren van appelsap. Het bestaat al eeuwen, maar heeft onlangs een soort comeback doorgemaakt als gezondheidselixer. De gezondheidsclaims variëren van middel tegen acne tot diabetes en griep. Klum beweert dat ze er zelfs alleen maar aan hoeft te ruiken om een opkomende eetbui te onderdrukken.

Maar wat is waarheid omtrent appelazijn? Zijn er onderzoeken die bewijzen dat het goedje meer nut heeft dan alleen smaak geven aan salades? Een overzicht van de onderzoeken naar de gezondheidseffecten.

Het goede nieuws

Wie appelazijn gebruikt om af te vallen, zal het fijn vinden dat er inderdaad enig bewijs bestaat dat dit zinvol is. In Japan is een onderzoek gedaan waarbij vrijwilligers met vergelijkbare lengte en overgewicht willekeurig werden ingedeeld in drie groepen; elke groep kreeg dagelijks een halve liter te drinken van een drank die 15 ml, 30 ml of geen azijnzuur bevatte. Na ongeveer drie maanden bleek dat het lichaamsgewicht, de BMI (body mass index), de taille-omvang en het buikvet in de twee groepen die azijn hadden gekregen significant lager waren. Ook was het triglyceridengehalte (een vetmolecuul in het bloed dat het risico op hartziekten kan verhogen) in deze groepen lager.
Aangezien tijdens het onderzoek de energie-inname, de soort en inhoud van maaltijden en de lichamelijke activiteit niet significant verschilden tussen de groepen onderling, concludeerden de onderzoekers dat de azijn verantwoordelijk moest zijn voor de gunstige effecten. Wel was het gewichtsverlies maar 1 tot 2 kilo, dus niet erg groot 1.

Ook zijn er aanwijzingen dat azijnzuur wellicht de lekkere trek kan helpen beheersen. In een klein Zweeds onderzoek bleek dat wie een portie brood samen met een kleine hoeveelheid azijn nuttigde, een voller en verzadigder gevoel kreeg dan wie alleen het brood at. De onderzoekers hebben niet aangegeven welke soort azijn ze gebruikten, maar schreven dat het voldane gevoel direct gerelateerd was aan de hoeveelheid azijnzuur – de component die alle azijnsoorten hun zure smaak en doordringende geur geeft. Ze ontdekten dat de deelnemers die de grootste hoeveelheid azijn kregen, en dus het meeste azijnzuur, een groter gevoel van voldaanheid aangaven dan de anderen 2.

Uit een ander onderzoek 3 komt naar voren dat het ‘voldane gevoel’ dat azijn blijkbaar geeft, inderdaad kan leiden tot verminderde calorie-inname. Het bleek dat mensen die na hun ontbijt een drank met appelazijn erin nuttigden, gedurende de rest van de dag ongeveer driehonderd kilocalorieën minder nuttigden dan wanneer ze een placebodrankje zonder azijn dronken 4.

Behalve dat appelazijn kan helpen bij het afvallen en tegen hongeraanvallen, blijkt het een gunstig effect te hebben op het bloedsuikergehalte. Daardoor zou het bij diabetes van pas kunnen komen. In een onderzoek van de Arizona State University bleken mensen met diabetes-type-2 die voor het slapengaan twee eetlepels appelazijn met wat voedsel (kaas) namen, ’s ochtends een 4 tot 6 procent lager bloedglucose te hebben. Bij diegenen die een placebo namen (water plus kaas) daalde het bloedglucose slechts met 2 procent5. In een ander onderzoek, met een groep gezonde mensen, een groep met diabetes-2-patiënten en een met mensen met prediabetes (insulineresistentie), bleek dat het nemen van appelazijn vóór een koolhydraatrijke maaltijd de insulinegevoeligheid verbeterde en de pieken van insuline- en glucosewaarden die na een maaltijd te zien zijn, verlaagde. Bij de proefpersonen met prediabetische symptomen was het effect het meest uitgesproken: het azijngebruik reduceerde hun bloedglucosegehalte met bijna de helft 6.

Uit ander onderzoek – zij het met dieren dus wellicht niet van toepassing op mensen – valt op te maken dat appelazijn het ‘goede’ cholesterol (HDL) kan verhogen en het gehalte triglyceriden (de potentieel gevaarlijke bloedvetten) kan verlagen bij diabetische ratten 7. En bij ratten met hoge bloeddruk bleek azijnzuur – het hoofdbestanddeel van appelazijn – een bloeddrukverlagend effect te hebben 8.

Het slechte nieuws

Hoewel deze uitkomsten veelbelovend zijn, is dit zo’n beetje alles wat er aan wetenschappelijk ‘bewijs’ is voor de veronderstelde voordelen van appelazijn.

Voorstanders zeggen dat azijn allerlei aandoeningen kan behandelen, waaronder acne, allergie, griep, gewrichtspijn en obstipatie, maar wij konden geen enkel wetenschappelijk onderzoek vinden om dat te onderbouwen. Er lijken ook geen onderzoeken te zijn waarin appelazijn is vergeleken met gewone azijn. Het is dus niet duidelijk of appelazijn nu gunstige effecten heeft die verder reiken dan die van azijnzuur, dat in alle soorten azijn zit en dat op basis van de beschikbare onderzoeken belangrijk lijkt te zijn.

Naast dit gebrek aan wetenschappelijke bewijzen is er ook een aantal mogelijke risico’s om rekening mee te houden. Appelazijn is extreem zuur, waardoor een vrouw last kreeg van ‘zuurbranden’ in de slokdarm toen een appelazijnpil in haar keel was blijven hangen. Naar aanleiding daarvan werd (in Amerika) een onderzoek gedaan naar acht verschillende appelazijntabletten. Daaruit bleek dat de zuurinhoud en de zuurgraad van de pillen sterk varieerde, en dat de etikettering op de producten vaak niet klopte 9.

Als het gaat om appelazijn in vloeibare vorm blijkt dit, althans op de korte termijn, veilig te zijn mits verdund en met voedsel genuttigd. Er is echter een melding geweest van iemand die een verlaagd kaliumgehalte kreeg en zwakke botten (osteoporose) na zes jaar lang dagelijks 250 ml appelazijn te hebben gebruikt10. Op dit moment is er helemaal niets bekend over mogelijke langetermijneffecten, omdat daar geen onderzoek naar is gedaan.

Andere negatieve effecten kunnen ontstaan door het nemen van appelazijn in combinatie met bepaalde medicijnen, zoals insuline, plaspillen (diuretica) en het hartmiddel digoxine.

Oordeel van Medisch Dossier

Er zijn veel gezondheidsclaims voor dit ‘wondermiddel’, maar meestal zonder bewijs. Enkele veelbelovende onderzoeken doen vermoeden dat appelazijn misschien helpt bij het afvallen, maar waarschijnlijk is ieder gunstig effect sowieso klein.

Op één vlak echter is appelazijn misschien werkelijk nuttig: bij mensen met diabetes-type-2 die nog geen insuline gebruiken en bij ‘prediabetici’. Op dit gebied bestaat enig veelbelovend onderzoek. Maar zoals bij natuurlijke remedies wel vaker het geval is, moet er nog veel gebeuren voordat appelazijn werkelijk als alternatief kan worden aanbevolen.

Nu is te weinig bekend over de effecten op de lange termijn om zomaar een voorbeeld te nemen aan beroemdheden die heilig in appelazijn geloven en het dagelijks nemen. Wie het wil proberen, doet er verstandiger aan het af en toe over de salade te gebruiken (zie kader).

Joanna Evans

1 Biosci Biotechnol Biochem, 2009; 73: 1837-1843
2 Eur J Clin Nutr, 2005; 59: 983-988
3 Presentatie op de 46e Annual Meeting van het American College of Nutrition op Kiawah Island in South Carolina (VS), 22-25 september 2005
4 DOC NEWS, 2006; 3: 7
5 Diabetes Care, 2007; 30: 2814-2815
6 Diabetes Care, 2004; 27: 281-282
7 Pak J Biol Sci, 2008; 11: 2634-2638
8 Biosci Biotechnol Biochem, 2001; 65: 2690-2694
9 J Am Diet Assoc, 2005; 105: 1141-1144
10 Nephron, 1998; 80: 242-243

Dressing van appelciderazijn
Nodig:
240 ml olijfolie
120 ml appelciderazijn
1 tl uienpoeder
2 el Dijon-mosterd
2-3 teentjes knoflook (fijngehakt)
1/2 tl gedroogde tijm
1/2 tl gedroogde basilicum
1 tl zout

Meng alle ingrediënten in een kom en klop goed door elkaar voor gebruik. Deze dressing kun je eens per week maken en in de koelkast bewaren.
Van: www.thenourishinggourmet.com