Niemand weet hoeveel mensen er jaarlijks overlijden als gevolg van een geneesmiddel op recept, maar een nieuw rapport over vergiftigingen licht een tipje van de sluier op.
‘Wat jullie niet lijken te begrijpen,’ zei een vooraanstaand arts een keer tegen ons, ‘is dat een medicijn een krachtig wapen is. En als je een scherp zwaard gebruikt, hak je weleens iemands hoofd af.’
Met andere woorden: wil een medicijn iets goeds kunnen uitrichten, dan brengt het ook weleens schade toe.
Maar hoeveel sterfgevallen per jaar zijn eigenlijk het gevolg van geneesmiddelen op recept? Verbazingwekkend genoeg is dat vrijwel niet na te gaan, omdat de meeste van die sterfgevallen niet worden gerapporteerd. Maar de jongste cijfers van het Amerikaanse vergiftigingen-informatiecentrum, de American Association of Poison Control Centers (AAPCC), geven een indicatie.1
De AAPCC heeft 55 centra door de hele VS, waar overlijdensgevallen worden gemeld als er een vermoeden is dat een giftige stof – waaronder medicijnen – de oorzaak is. Vervolgens wordt iedere melding onderzocht. Als het vermoeden juist blijkt, komt het op de lijst met sterfgevallen.
In 2015 waren er 2.792.130 sterfgevallen in de VS waarvan is vastgesteld dat de oorzaak een giftige stof was. In de top vijf van dodelijkste giftige stoffen stonden drie soorten geneesmiddelen op recept. Die waren dat jaar verantwoordelijk voor 600.586 sterfgevallen: dat is bijna 22 procent van alle sterfgevallen door giftige stoffen.
Top 10 gevaarlijkste geneesmiddelen
sterfgevallen
1 Intraveneuze vloeistoffen (toegediend via injectie of infuus) 166.552
2 Rustgevende middelen (benzodiazepinen) 38.957
3 Middelen tegen misselijkheid (anti-emetica) 23.075
4 Spierverslappers 21.933
5 Kalmerende middelen (sedativa) 20.401
6 Slijmoplossers (acetylcysteïne) (Fluimucil®) intraveneus 20.298
7 Antibiotica 17.763
8 Middelen tegen allergie (antihistaminica) 14.851
9 Corticosteroïden (ontstekingsremmend) 6.261
10 Bronchoverwijdende middelen 5.515
De vijf dodelijkste stoffen
1 Pijnstillers (analgetica): 309.926 sterfgevallen (11% van alle sterfgevallen door vergiftiging)
2 Huishoudelijke reinigingsmiddelen: 209.410 sterfgevallen (7,5%)
3 Cosmetica/persoonlijke verzorgingsproducten: 206.618 sterfgevallen (7,4%)
4 Slaapmiddelen (sedativahypnotica)/antipsychotica: 161.944 sterfgevallen (5,8%)
5 Antidepressiva: 128.438 sterfgevallen (4,6%)
De belangrijkste oorzaken voor sterfgevallen door farmaceutische geneesmiddelen
sterfgevallen
Onopzettelijk twee keer medicatie genomen/gegeven 83.171
Verkeerde medicatie genomen/gegeven 46.636
Overige incorrecte doseringen 40.278
Medicatiedoses te dicht op elkaar gegeven/genomen 31.191
Onopzettelijk iemand anders’ medicatie genomen/gegeven 23.407
Andere/onbekende therapeutische fout 16.226
Incorrecte wijze van toediening 14.157
Verwarring maateenheid 9.456
Incorrecte formule of concentratie gegeven 5.795
Fout met doseerbeker 5.787
Fout van arts/apotheker/verpleegkundige 5.473
Meer dan één product met hetzelfde ingrediënt 4.581
Wisselwerking tussen verschillende medicijnen 2.275
Tienvoudige dosering 1.234
Incorrecte formule of concentratie klaargemaakt 1.056
Sterfgevallen door alternatieve middelen
Kruidensupplementen 0
Homeopathische middelen 0
Voedingssupplementen 0
Bloesemremedies 0
Oorzaken van vergiftiging
Onopzettelijke vergiftigingen
sterfgevallen
Algemeen 1.137.838
Therapeutische fout 275.979
Verkeerd gebruik 130.847
Milieu 56.798
Beet/steek 46.604
Tijdens het werk 27.565
Voedselvergiftiging 21.423
Bijwerkingen
sterfgevallen
Medicijnen 37.074
Overige 10.517
Voeding 5.121
Bron: Clin Toxicol (Phila), 2016; 54: 924-1109
