Het klinkt misschien onwaarschijnlijk, maar reuma en artrose zijn soms te genezen door uw lichaam te ontdoen van ongewenste beestjes in uw darmen.

Door Cate Montana

Het idee is niet nieuw. Artsen en onderzoekers brengen artritis en andere reumatische aandoeningen al sinds het begin van de twintigste eeuw in verband met een problematische darmflora.
‘Artritis is bekend als een complicatie van enkele tropische ziekten… [zoals] bacteriële dysenterie en schimmelinfecties’, schreven Julia Morgan en Bernard Comroe in een artikel dat in 1946 werd gepubliceerd in het tijdschrift Annals Of Internal Medicine.1
In 1975 kwam de microbioloog Roger Wyburn-Mason (die inmiddels is overleden) op een congres over chemotherapie in Londen met de spectaculaire ontdekking dat protozoën (eencellige micro-organismen) de oorzaak zijn van reumatische ziekten. Er is nooit goed nagegaan of de ontdekkingen van deze vooraanstaande onderzoeker kloppen. Maar het dieetvoorschrift voor reumatoïde artritis (RA) dat door artsen van de Arthritis Trust of America (het Amerikaanse Reumafonds) wordt toegepast, heeft de ziekte bij duizenden mensen met RA verbeterd of zelfs genezen.
In de jaren negentig van de vorige eeuw kwam er meer aandacht voor het verband tussen de darmflora en een scala aan auto-immuunziekten, zoals RA, systemische lupus, diabetes type 1, de ziekte van Crohn en andere inflammatoire darmziekten (IBD). Dit verband vormde de basis voor niet alleen respectabele maar ook veelbelovende onderzoekslijnen. Er verschenen vaker artikelen met titels als ‘Vroege polyartritis als uiting van een darminfectie met Strongyloides stercoralis’, dat in 2003 werd gepubliceerd door de Britse Vereniging voor Reumatologie.
Het duurde echter nog tot 2013 voordat Frank Lipman, een Amerikaanse arts uit New York, de publiciteit zocht met artikelen over zijn patiënt Seamus Mullen, een gevierde New Yorkse restauranthouder. Zijn artikelen verschenen in gewone tijdschriften en kranten, waardoor het verband tussen RA en parasieten bredere bekendheid kreeg.

Microbioom
In 2007 werd bij Mullen de diagnose ‘reumatoïde artritis’ gesteld. Toen hij uiteindelijk in de praktijk van Lipman verscheen, was hij een vermoeide man met overgewicht en chronische pijn. Lipman behandelde hem voor zijn auto-immuunziekte en ontdekte ook dat hij aan parasitaire infecties leed. Daarom ging Lipman ook aan de slag om zijn microbioom – de populatie micro-organismen in zijn lichaam – met behulp van goede voeding, medicijnen en kruiden te herstellen en te stabiliseren.
‘Ik heb in de loop der jaren honderden patiënten gezien met systemische artritisklachten [klachten in het hele lichaam] die hier goed op reageerden’, zegt Lipman. ‘Afhankelijk van de ernst, kan het vele maanden duren om te genezen. Bij Seamus Mullen duurde het bijvoorbeeld zeker een halfjaar. Maar als het niet ernstig is en je bent er vroeg bij, voelen patiënten zich al na een maand veel beter.’
Lipman combineert westerse geneeskunde met alternatieve therapieën, en legt daarbij sterk de nadruk op een gezond dieet zonder bewerkte voedingsmiddelen en suikers. Hij denkt dat een dysbiose (verstoring van het normale evenwicht in het microbioom) de oorzaak is van ontstekingsklachten en vaak ook van auto-immuunproblemen. Het microbioom kan worden hersteld door het behandelen van parasieten, ‘slechte’ bacteriën of gisten, en vaak door een combinatie van deze drie.
‘Ik begin altijd met het dieet door voedingsmiddelen te elimineren die ontsteking uitlokken of bevorderen, of die moeilijk te verteren zijn. Vervolgens schrijf ik probiotica voor en voedingsmiddelen die helpen om de binnenbekleding van de darmen te herstellen. Helaas tasten we in dit stadium nog in het duister over de vraag wat we moeten gebruiken om de ziekteverwekkers te doden, omdat er geen goede tests bestaan om vast te stellen welke ziekteverwekkers precies de oorzaak van het probleem zijn. Ik begin daarom altijd met kruidenmiddelen tegen micro-organismen. Pas als die niet werken, ga ik over op farmaceutische middelen tegen parasieten, schimmels of bacteriën.’
Patiënten zoals Mullen zijn tegenwoordig het levende bewijs dat deze behandeling voor RA – dezelfde die Wyburn-Mason in de jaren zeventig van de vorige eeuw gebruikte – zeer effectief is. Lipman vertelt trots dat er nu geen RA-markers meer in het bloed van Mullen meetbaar zijn, dat zijn gewrichten gezond zijn, dat hij geen pijn heeft en dat hij zich uitstekend voelt.

Ze zitten overal
Er wordt steeds meer onderzoek uitgevoerd naar het verband tussen de gezondheid van de darmen en reuma. Zo hebben onderzoekers van de medische faculteit van de Universiteit van New York onlangs ontdekt dat bij 75 procent van de mensen met pas ontstane, niet-behandelde RA, de bacterie Prevotella copri in het darmkanaal aanwezig is, en dat er minder van de verschillende nuttige micro-organismen, zoals Bacteroïdes, aanwezig waren.2
Een direct oorzakelijk verband tussen P. copri en RA is nog niet aangetoond, maar er wordt nog steeds onderzoek naar gedaan. Mensen en micro-organismen hebben miljoenen jaren samen bestaan; er leven triljoenen micro-organismen in het menselijk lichaam. Er zijn zelfs meer bacteriecellen dan menselijke cellen in ons lichaam aanwezig. Die bacteriën doen heel veel goeds voor ons: van het helpen bij het beschermen tegen infecties tot het bijdragen aan de spijsvertering. Er zijn grote projecten gestart, zoals het Human Microbiome Project (HMP) van het Amerikaanse onderzoeksinstituut NIH, om de rol van microbiële gemeenschappen in het menselijk lichaam beter te begrijpen. Het HMP zoekt ook naar verbanden tussen veranderingen in dit aloude microbioom en de gezondheid van mensen.
Er is geopperd dat behandeling met probiotica kan worden ingezet voor een breed scala aan darmstoornissen, waaronder het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Op dit moment zijn er onderzoeken die erop wijzen dat fecale transplantatie (‘poeptransplantatie’) gunstig kan werken bij diarree als gevolg van antibioticagebruik en bij infectie met Clostridium difficile.3
Al met al is de wetenschappelijke belangstelling voor het belang en de rol van deze weinig begrepen, inwendige metgezellen van de mens sterk toegenomen.

Veelvoorkomende infecties
De directeur van de Amerikaanse CDC (Centers for Disease Control and Prevention), Tom Frieden, zegt dat parasieten veel vaker voorkomen in ontwikkelde landen dan men denkt. Recente schattingen wijzen erop dat wereldwijd meer dan een miljard mensen zijn geïnfecteerd met Ascaris lumbricoides, 795 miljoen mensen met Trichuris trichiura en 740 miljoen mensen met haakwormen. ‘Parasitaire infecties door helminthen [wormen] en protozoën in de darmen behoren tot de meest voorkomende infecties bij mensen in ontwikkelingslanden’, zegt het hoofd van het laboratorium voor parasitologie in Bangladesh, Rashidul Haque.4
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat wereldwijd elk jaar ongeveer vijftig miljoen mensen een infectie met amoeben oplopen, van wie er jaarlijks ongeveer veertigduizend tot honderdduizend overlijden. Aan deze feiten kunnen we net zo min ontkomen als aan de parasieten zelf.
Wij leven nu eenmaal in een globaliserende samenleving, en onze parasieten verspreiden zich met ons over de wereld. Ze worden gemakkelijk overgebracht als we fruit uit Zuid-Amerika en uit China eten, als we een openbaar toilet gebruiken, en zelfs als we een bloedtransfusie krijgen. Amerikaanse troepen die terugkwamen van de Golfoorlog mochten geen bloed doneren vanwege de parasitaire ziekte leishmaniasis (berglepra), die door woestijnzandvliegen wordt verspreid.
Wij houden van onze huisdieren en we zien ze niet graag als mogelijke dragers van ziekten. Als gevolg hiervan slaapt naar schatting 45 procent van alle honden en 62 procent van alle katten in het bed van hun baasje, waardoor mensen aan tientallen ziekten worden blootgesteld − van leptospirose en haakwormen tot salmonellose en toxoplasmose.
Hoewel niet bewezen, wordt de protozo Blastocystis hominis mogelijk van dieren op mensen overgedragen door het inslikken van besmet water. In een rapport uit 2012 wordt het geval beschreven van een Spaanse vrouw van 45 jaar die binnenkwam voor een behandeling voor gewrichtspijn en rugpijn, artritis (alleen in haar linkerknie) en een pijnlijk, rood oog.
Ze had veel gereisd en was in India, Nepal, Kenia, Tanzania, Myanmar (Birma) en Egypte geweest. Hoewel in haar medische dossier een terugkerende lintworminfectie stond vermeld, evenals het feit dat B. hominis in haar ontlasting was aangetroffen, werden in geen enkele kweek van haar gewrichtsvloeistof, bloed, urine en ontlasting, bacteriën of parasieten gevonden. Bloedonderzoek wees ook uit dat er geen reumafactor aanwezig was.
Ze was echter wel positief voor HLA B27: een testuitslag die vaak wijst op de ziekte van Bechterew, een chronische ontstekingsziekte die de gewrichten van de wervelkolom aantast. In de periode tussen deze onderzoeken en de ooginfectie, werd de diagnose reactieve artritis als gevolg van infectie met B. hominis gesteld. Ze werd daarna met succes behandeld. Rondwormen (nematoden) kunnen ook van dieren op mensen worden overgedragen. Draadwormen (worden overgebracht van mensen op mensen, van mensen op dieren, en weer van dieren op mensen) hebben naar schatting wereldwijd honderd miljoen mensen geïnfecteerd.
Onderzoekers van de VU in Amsterdam hebben ontdekt dat de rondworm S. stercoralis jarenlang onopgemerkt aanwezig kan zijn in het lichaam, totdat het afweersysteem van de gastheer of -vrouw door een ziekte of door medicijngebruik (corticoïden) verzwakt wordt en deze nematoden snel kunnen gaan groeien, waarna symptomen van reuma ontstaan. Zo werd een man van 35 jaar in het ziekenhuis opgenomen met gewrichtspijn die steeds erger werd, ondanks behandeling met niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID’s). Hij had geen reumafactor in zijn bloed. Pas na herhaalde tests van zijn ontlasting werden larven gevonden, en kon hij met succes behandeld worden.

Een lastige diagnose
Hoe een infectie met parasieten zich precies tot artritis ontwikkelt, is niet bekend. Spaanse onderzoekers zeggen dat er verschillende manieren zijn waarop B. hominis en andere parasieten, gewrichtsziekte kunnen veroorzaken. ‘Het kan zijn dat volwassen organismen, larven of eieren van een parasiet vanuit naastliggende botten of spieren, via het bloed of het lymfestelsel, plaatselijk in een gewrichtsholte doordringen. Deze organismen kunnen ook een immuunreactie op de aanwezigheid van de parasiet in de omliggende weefsels uitlokken, zonder dat ze feitelijk in het gewricht zelf doordringen.’5
Er zijn larven van Strongyloides gevonden in een monster van de synoviale membraan, het vlies dat onze gewrichten bekleedt. Dit wijst op een infectieus type artritis. De schrijvers van het rapport beschouwden dit echter als een geval van ‘reactieve artritis’: een reactie op een infectie met grote aantallen larven die in het hele lichaam aanwezig waren.
Reactieve artritis wordt gedefinieerd als een acute gewrichtsontsteking veroorzaakt door een infectie van de darmen, urinewegen of geslachtsorganen. Vanaf het begin van de infectie duurt het meestal ongeveer een maand voordat artritis ontstaat. Tekenen van infectie worden gezien als een belangrijk kenmerk van reactieve artritis. Dit geldt ook voor acute enthesitis (ontsteking op de aanhechtingsplaats van pezen en ligamenten op het bot).
Artsen in de moderne westerse wereld weten niet zo veel van parasitologie, ze hebben weinig ervaring met tropische ziekten en zijn zich vaak niet bewust van de grote aantallen micro-organismen en parasitaire ziekten die de westerse mens het leven zuur kunnen maken. Als de ontlasting wordt onderzocht, zijn de resultaten vaak misleidend. In de twee hierboven genoemde gevallen werd de ontlasting meerdere malen onderzocht, maar de uitslagen van die tests waren telkens negatief. De reden hiervoor is simpel: de parasieten leggen eieren en sterven daarna, dus de parasieten zijn niet altijd te vinden in de monsters die worden getest. Maar hun eieren komen een tijd later allemaal tegelijk uit. Daarnaast verblijven sommige parasieten in het bovenste deel van het maag-darmkanaal: het is vaak moeilijk om hun aanwezigheid op die plaats aan te tonen. Er zijn ook parasieten die in spieren en weefsels gaan zitten: die worden helemaal nooit in de ontlasting gevonden.

Traditionele behandeling averechts
Wanneer patiënten RA of een andere reumatische aandoening hebben, dringen artsen vaak aan op een vroege behandeling met geneesmiddelen tegen reuma, waaronder corticosteroïden en TNF-blokkers (TNF: tumor-necrosefactor). Helaas kunnen zulke behandelingen, wanneer er parasieten bij de aandoening betrokken zijn, het ontstaan van artritis juist veroorzaken, of een bestaande aandoening verergeren. ‘Om te voorkomen dat er een levensgevaarlijke situatie ontstaat, moeten bepaalde zeldzame infecties [zoals met Strongyloides] helemaal worden uitgesloten van deze behandelwijze’, zeggen de onderzoekers van de VU.6
Behandeling met corticosteroïden of cytostatica (middelen die de celgroei stoppen) kan een enorme belasting van het hele lichaam met parasieten tot gevolg hebben. Dit kan dan weer leiden tot een ernstige aandoening die ‘hyperinfectiesyndroom’ wordt genoemd, of tot een strongyloïdiase (parasitaire dunnedarminfactie) die het hele lichaam treft, en tot longontsteking, ademnood, infiltratie in de hersenen, en kan uiteindelijk tot de dood leiden.6
Wanneer er parasieten aanwezig zijn, kunnen traditionele behandelingen tegen artritis niet alleen de weg vrijmaken voor artritis en ernstige complicaties, maar ze kunnen ook goede micro-organismen doden, die goed zijn voor de gezondheid. Zo is het feit dat de bacterie Helicobacter pylori tegenwoordig minder voorkomt in ontwikkelde landen door het hoge antibioticagebruik, in verband gebracht met een toegenomen kans op astma.
Het gebruik van bepaalde parasieten, zoals helminthen (wormen), wordt op dit moment zelfs getest als mogelijke behandeling voor PDS, IBD en andere ontstekingsziekten. Onderzoekers denken dat parasieten bijproducten uitscheiden die direct invloed hebben op het afweersysteem, en dat de hierdoor uitgelokte immuunreacties ‘de ontspoorde immuunreacties die optreden bij auto-immuunziekten kunnen tegengaan’.7
Het is inmiddels 150 jaar geleden dat Ignaz Semmelweis, Louis Pasteur en Robert Koch ontdekten dat ziekten kunnen worden veroorzaakt door ziektekiemen, en dat deze theorie algemeen werd aanvaard. Wie had ooit kunnen denken dat we zoveel jaar later diezelfde wereld van micro-organismen zouden omarmen als middel om te genezen en levens te redden?

[kadertekst:] Als u vermoedt dat u parasieten hebt
We kunnen jarenlang rondlopen met parasieten in onze darmen zonder het te merken. De aanwezigheid van wormen of eitjes in de ontlasting is wel een duidelijk teken. Andere lichamelijke symptomen zijn: diarree; gasvorming of opgeblazen gevoel; buikpijn; bloed en/of slijm in de ontlasting; jeuk rond de anus of de schaamlippen; onverklaarbaar gewichtsverlies of het lukt juist niet om af te vallen.

[kadertekst:] Stappenplan
Met dit antiparasietenplan zijn mensen voorgoed van hun artritis afgekomen:

Stap 1: Begin met een genezend dieet
Uw dieet aanpassen, is het eerste dat u moet doen om uw darmflora te stabiliseren en verbeteren, en de ontsteking door artritis te verminderen.
• Volg een ontstekingverminderend dieet en eet veel groenten en fruit die ontsteking tegengaan, zoals broccoli, groene bladgroenten, felgekleurde groenten en zoete aardappelen. Eet diepzeevis zoals zalm, kabeljauw en heilbot, en ook biologische kip en kalkoen. Eet veel rood zomerfruit (aardbeien, blauwe bessen, bosbessen, frambozen en kersen) en appels, bananen en mango’s, maar vermijd sterk zure (citrus)vruchten.
• De volgende voedingsmiddelen moet u uitbannen: bewerkt, gebakken of gefrituurd voedsel, suiker, sojaproducten, gluten, kunstmatige zoetstoffen, mononatriumglutamaat (ve-tsin), kunstmatige kleur- en smaakstoffen, maïs, geharde plantaardige vetten (gehydrogeneerde oliën) en alle frisdranken met prik.
• Gebruik geen rood vlees, zuivel, alcohol, granen, brood, pasta en cafeïne.
• Kies voor biologische producten.
• Gebruik bij het koken (biologische) ‘extra vergine’ olijfolie voor bereidingen bij lage temperatuur, en biologische kokosolie, avocado-olie, boter, geklaarde boter (ghee) of reuzel voor bereidingen bij hoge temperatuur.
• Zorg dat de verhouding van omega 6-vetzuren en omega 3-vetzuren in uw voeding ongeveer 4:1 is.
• Gebruik probiotica, zoals ongezoete kefir die u zelf maakt van rauwe melk – niet het gezoete product uit de winkel. Eet (ongezoete) yoghurt met probiotica die levende Lactobacillus bevat, en gefermenteerde voedingsmiddelen zoals zuurkool, om na een kuur van antibiotica of andere geneesmiddelen, het herstel van een gezonde darmflora te bevorderen.

Stap 2: Ruim parasieten op
Als u vermoedt dat u parasieten hebt, denk dan niet dat u onmiddellijk naar de apotheek moet om resultaat te boeken. Er zijn veel kruidenpreparaten waarmee u parasieten krachtig kunt bestrijden. Natuurlijk is het altijd het beste om een therapeut met kennis van parasitaire aandoeningen en manieren om parasieten te bestrijden (bijvoorbeeld een arts met kennis van natuurgeneeswijzen) te zoeken om u hierbij te helpen.
Wij noemen hieronder alvast enkele eenvoudig te verkrijgen natuurlijke middelen om infecties met parasieten te bestrijden.
Artemisia annua (zomeralsem) is een kruid tegen malaria. De werkzame stof, artemisine, is een veelbelovend middel gebleken tegen schistosomiase en clonorchiase, die worden veroorzaakt door trematoden (‘bloedbotten’). Het wordt vaak gebruikt in combinatie met het geneesmiddel praziquantel.1
Artemisia absinthium (absintalsem) wordt vaak gebruikt met tinctuur van zwarte walnoot (zie hieronder), om zowel parasieten in het larvestadium als volwassen parasieten te doden. Mag niet worden gebruikt tijdens zwangerschap of borstvoeding, of bij allergie voor planten uit de familie van de composieten.
Berberis vulgaris (zuurbes) en het werkzame bestanddeel hiervan, berberine, kunnen effectief zijn tegen infecties met bacteriën, virussen en gisten, candidiase en infecties van de urinewegen en blaas.
Zwarte walnoot: de tinctuur hiervan kan worden gebruikt voor de behandeling van parasitaire worminfecties, difterie en syfilis.
Caprylzuur is een vetzuur dat onder andere voorkomt in kokosolie. Het wordt gebruikt bij patiënten met dysbiose, vooral bij aanwezigheid van schimmels of gisten.
Cranberry, zoals onbewerkt cranberrysap (ongezoet), heeft een uitstekende naam als huismiddel tegen urineweginfecties (UWI’s). Volgens het Amerikaanse College voor Verloskunde en Gynaecologie kan het drinken van ongezoet cranberrysap, de symptomen van UWI verminderen.
Hypericum perforatum (sint-janskruid) kan worden gebruikt voor de behandeling van infecties met parasieten, blaasinfecties en diarree. Raadpleeg wel eerst een arts wanneer u zwanger bent, borstvoeding geeft of een of meer van de volgende geneesmiddelen gebruikt: antidepressiva, middelen om afstoting van een transplantaat te voorkomen, de pil, hartmedicijnen of middelen voor de behandeling van hiv.

Stap 3: Herstel de gezondheid van uw darmen
Zorg na het bestrijden van darmparasieten (of na een kuur met antibiotica en andere medicijnen) voor een langdurig gezonde en stabiele darmflora door regelmatig probiotica te gebruiken. Hoewel u probiotica kunt innemen via voedingssupplementen, is het veel beter om ze via natuurlijk voedsel binnen te krijgen: zelfgemaakt wint het altijd van commerciële merken.
Zelfgemaakte kefir kan wel zestig verschillende probioticastammen bevatten, terwijl die uit de winkel (gezoete en gepasteuriseerde kefir) slechts een stuk of tien soorten bevat.
Lactobacillus acidophilus bevordert een evenwichtige darmflora en biedt daarmee een gezonde bescherming tegen parasieten.
Bifido-bacteriën helpen om de bacteriepopulaties in het lichaam in evenwicht te houden en kunnen de verspreiding van ongezonde bacteriën en gisten helpen voorkomen.
Saccharomyces boulardii wordt veel gebruikt om de microflora in de darmen te verbeteren en bij aandoeningen als acute diarree, prikkelbaredarmsyndroom (PDS) en inflammatoire darmziekte (IBS).

Stap 4: Sluit Candida uit
Overmatige groei van de, normaal onschadelijke, gistachtige schimmel Candida kan enorme schade aanrichten in de darmen. Mogelijk is Candida echter slechts een van de schuldige micro-organismen: mensen die lijden aan wat ‘candidiase’ wordt genoemd, kunnen meerdere, heel verschillende problemen hebben, waaronder de problemen die in dit artikel worden beschreven. U moet zeker aan Candida denken als er geen verbetering optreedt met een paleodieet (oerdieet). Dit is in principe hetzelfde als het hierboven beschreven ontstekingverminderende dieet, behalve dat rood vlees en scherpe specerijen in een paleodieet zijn toegestaan, maar bij ontstekingen absoluut verboden zijn.
Doe een Candida-test. Doe een test om de aanwezigheid van Candida te bevestigen of uit te sluiten. Via internet zijn verschillende zelftests verkrijgbaar waarmee u dit kunt doen.
Verwijder Candida uit uw darmen met een natuurlijk antischimmelmiddel, zoals tinctuur van zuurbes (Berberis). Ook caprylzuur, Canadese geelwortel en een aantal andere traditionele behandelingen zijn veelbelovend, zoals theeboom-, oregano-, olijf- en klaverolie.
Volg een koolhydraatarm dieet en vermijd suiker, gist, alcohol, voedingsmiddelen die vaak verband houden met allergie, en een of twee weken lang fruit. Neem zo nodig supplementen; veel patiënten hebben een tekort aan magnesium, zink, vitamine A, B1 en B6, en omega 6-vetzuren.
Neem alvleesklierenzymen (proteases) om de dunne darm vrij te houden van parasieten en om de spijsvertering te bevorderen. Een tekort aan proteases verhoogt de kans op darminfecties, waaronder chronische candidiase. Voeg supplementen toe van choline en methionine om uw lever te reinigen, want chronische, overmatige groei van Candida begint vaak met lichte leverschade. Deze leverenzymen verhogen ook de gehalten aan twee belangrijke anti-oxidanten: S adenosylmethionine en glutathion.
Gebruik mariadistel (Silybum marianum): een extract hiervan kan de vorming van nieuwe levercellen stimuleren en de productie van glutathion en gal verhogen. Het kan ook leverschade tegengaan.
Wij leven nu eenmaal in een globaliserende samenleving, en onze parasieten verspreiden zich met ons over de wereld

LITERATUUR: HOOFDTEKST

1 Ann Intern Med, 1946; 24: 233–40
2 Torgan C. ‘Gut Microbes Linked to Rheumatoid Arthritis’. NIH Research Matters, November 25, 2013
3 Genome Med, 2011, 3: 14
4 J Health Popul Nutr, 2007; 25: 387–91
5 Reumatol Clin, 2012; 8: 50–1
6 Rheumatology, 2003; 42: 1419–20
7 J Parasitol Res, 2011; 2011: Article ID 942616, 8 pages

LITERATUUR: MAAK UW LICHAAM VRIJ VAN PARASIETEN [stap 2]
1 Dharmananda S. ‘Ching-Hao and the Artemisias Used in Chinese Medicine’, 2002; www.itmonline.org/arts/chinghao.htm