Soepele gewrichten door gezondheid van mond tot kont

Bijna 2 miljoen Nederlanders hebben een chronische aandoening aan de gewrichten. De meest voorkomende gewrichtsklachten zijn artrose en artritis, in de volksmond ook wel gewrichtsslijtage en gewrichtsontsteking genoemd.

Naast deze twee aandoeningen, komt jicht geregeld voor. Een gewrichtsaandoening waarbij urinezuurkristallen zich afzetten in de gewrichten door een ontregeling in de stofwisseling. Het is interessant om te zien dat deze gewrichtsklachten, naast de manifestatie in de gewrichten, nog een ander kenmerk gemeenschappelijk hebben. Ze laten allen een verstoring zien in de bacteriën die in en op het lichaam leven. Niet alleen in de darm, maar ook in de mondholte.

De meeste mensen met gewrichtsklachten hebben last van pijn en/of stijfheid in één of meerdere gewrichten. Bewegen gaat moeilijk en is soms beperkt mogelijk. Met name het in beweging komen kan lastig zijn. Uiteindelijk leiden deze problemen ook tot vermoeidheid. Gewrichtsklachten hebben zeker in het beginstadium een grillig verloop. De klachten kunnen plots verdwijnen, maar ook opeens weer tevoorschijn komen. Het hebben van gewrichtsproblemen kan een grote impact hebben op het dagelijkse leven.1

De behandeling is meestal gericht op pijnreductie, het remmen van ontstekingen en het voorkomen van (verdere) gewrichtsschade met medicatie. Ondanks dat dit belangrijke onderdelen zijn van de behandeling van gewrichtsklachten, pakken zij niet direct de oorzaak van het probleem aan. Het is zinvol om naast deze behandeling te focussen op het uitbalanceren van voeding en leefstijl. Het herstellen van een disbalans in de bacteriële flora mag hierbij natuurlijk niet ontbreken.

Hoe ontstaan gewrichtsproblemen?

De ontwikkeling van gewrichtsproblemen is een samenspel tussen genen en de omgeving. Uit onderzoek in eeneiige tweelingen blijkt dat de kans op het ontwikkelen van artritis voor één van de tweeling 15 tot 40 procent is, als de ander reuma heeft ontwikkeld. Het hebben van alléén een bepaald gen is dus niet voldoende om de ziekte te ontwikkelen. Dit resultaat laat zien dat genen een rol spelen, maar dat er één of meerdere triggers uit de omgeving nodig zijn om de ziekte daadwerkelijk te ontwikkelen. Deze stelling wordt verder ondersteund door onderzoek dat uitgevoerd is door Gomez en collega’s. Zij toonden aan dat een gen in combinatie met een infectie in de darm met een clostridium bacterie, de ontwikkeling van artritis kan veroorzaken.2 Daarnaast blijken mensen met artritis al last te hebben van een disbalans in de bacteriële flora in de mond, ver voordat de gewrichtsklachten tot uiting komen.3

Omgevingsfactoren die verder een rol spelen zijn roken, medicijngebruik en voeding. Een groep medicijnen die een systemische laaggradige ontsteking in de hand werkt, zijn de niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID) zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac. Tegenstrijdig genoeg worden deze ook voorgeschreven als ontstekingsremmer bij gewrichtsklachten. NSAID’s zijn middelen waarvan bekend is dat zij een lekkende darm veroorzaken.4 Omdat het belangrijke medicijnen zijn bij de bestrijding van pijn is het helaas niet altijd mogelijk om ze te laten liggen. Het is dan van belang om het lichaam te ondersteunen met de juiste nutriënten om belasting van bijvoorbeeld het spijsverteringsstelsel en de lever zo veel mogelijk te beperken. Bepaalde probiotica, maar ook ijzer en vitamine C kunnen daarom zinvol zijn om te suppleren bij het gebruik van een NSAID.

Een bekend voorbeeld van de rol die voeding speelt bij het ontstaan van gewrichtsklachten, is de consumptie van purine-houdende voedingsmiddelen en het ontstaan van jicht. Door een ontregeling in de stofwisseling van het lichaam, zorgen deze voedingsmiddelen voor een afzetting van urinezuur in de gewrichten. Hierdoor kan erge pijn ontstaan.1 Een complementaire therapie is dan ook om purine-houdende voeding, zoals (orgaan)vlees, sojaproducten, asperges, spinazie en paddenstoelen, te laten staan.

Ongunstige bacteriën voorbode van problemen

Tandvleesontsteking (gingivitis en parodontitis) en een disbalans in de mondflora blijken een voorspellende factor te zijn voor het ontstaan van gewrichtsaandoeningen. Mensen met artritis hebben vaker last van bloedend tandvlees en missen vaker tanden dan gezonde mensen. Er zijn een aantal bacteriën in de mondholte gevonden die een rol spelen in het ontstaan van tandvleesontsteking. Eén daarvan lijkt een sleutelrol te spelen en een link te zijn tussen de mondholte en gewrichtsontstekingen. Porphyromonas gingivalis is een ongunstige bacterie die geregeld wordt gevonden in de mondholte van mensen met parodontitis. De bacterie kan op twee manieren invloed hebben op de ontwikkeling van artritis. Omdat er DNA van de bacterie is gevonden in de gewrichtsvloeistof van sommige patiënten, lijkt het erop dat (het DNA van) de bacterie door het immuunsysteem getransporteerd wordt van de mondholte naar de gewrichten. Hier kan het een bestaande gewrichtsontsteking verergeren. Dit geeft wel aan dat er dan al een ontsteking aanwezig moet zijn. De bacterie kan ook gewrichtsontsteking veróórzaken. P. gingivalis is in staat om eiwitten zodanig aan te passen dat er een verhoogde kans is op een kruisreactie met lichaamseigen cellen. Anders gezegd, de bacterie maakt een eiwit dat erg lijkt op een lichaamseigen eiwit dat met name in de gewrichten voorkomt. Hierdoor raakt het immuunsysteem verward en kunnen de eigen gewrichten aangevallen worden. Er zou dan artritis kunnen ontstaan.5

De invloed van ongunstige bacteriën op artrose verloopt anders dan bij artritis. Men dacht dat artrose enkel gewrichtsslijtage was en dat het hoorde bij het ouder worden of bij het hebben van overgewicht. Het ligt echter iets ingewikkelder. Verschillende onderzoeken laten zien dat de darmflora invloed kan hebben op het verloop van artrose. Een westers dieet, rijk aan vet en suiker, kan zorgen voor overgewicht en/of een verstoring in de darmflora. Hierdoor kunnen schadelijke stukjes van ongunstige bacteriën uit de darm lekken en zorgen voor laaggradige ontsteking die zich kan uiten in gewrichtsklachten.6 Het is overigens niet gek dat deze aandoening zich op latere leeftijd manifesteert. Bij het ouder worden, verandert de samenstelling van de darmflora zodanig, dat deze bevattelijker wordt voor ongunstige bacteriën.

Een brede aanpak

Het moge duidelijk zijn dat gewrichtsaandoeningen een multifactorieel probleem zijn waarbij genen, bacteriën én de omgeving een rol spelen. Daarom is het ook logisch dat de behandeling op meerdere vlakken moet plaatsvinden. Het belangrijkste is het aanpassen van de voeding, waarbij er een sterke nadruk zou moeten liggen op een vegetarische voeding en het opsporen van voedselovergevoeligheden. Ook incidenteel vasten heeft een positieve invloed op reumatische aandoeningen.

Voedingsmiddelen die een goede uitwerking hebben bij gewrichtsklachten zijn veelal ‘basische’ voedingsmiddelen. Dit houdt in dat er bij de vertering geen zuuroverschot ontstaat dat het lichaam moet neutraliseren. Een vegetarisch dieet is overwegend basisch en bestaat uit veel groente en fruit. Het dieet kan verder aangevuld worden met goede vetten uit olijfolie en noten, aardappels en peulvruchten. Overigens moet gezegd worden dat peulvruchten wel een licht zuuroverschot veroorzaken, maar het gaat om de balans in de voeding. Peulvruchten dragen ook bij aan een gezonde darmflora. Twee keer in de week peulvruchten op het menu zetten is dan ook een goed idee. Het is echter wel zaak om goed uit te (laten) zoeken of u niet overgevoelig bent voor bepaalde voedingsmiddelen. Bij artritis komt een overgevoeligheid voor nachtschades, melk, tarwe, soja of ei geregeld voor.

Aanvullend is het van belang om zowel de mondflora als de darmflora weer in goede conditie te brengen. Alvorens dit kan gebeuren moet echter de darmwand hersteld worden, zeker als men langdurig een ontstekingsremmer (heeft) gebruikt of als er sprake is van een voedselovergevoeligheid. Voor het herstel van de mondflora en het genezen van tandvleesontsteking is het noodzakelijk dat u niet rookt, uw tanden goed poetst en flost. Een (biologische) tandarts kan u verder adviseren over het herstellen van de mondgezondheid.

Een gezonde leefstijl met voldoende beweging en een goede nachtrust is nodig voor herstel. De ervaring leert dat mensen met gewrichtsproblemen moeite kunnen hebben met bewegen, maar dat zwemmen vaak als prettig wordt ervaren. De belasting van de gewrichten is met zwemmen minimaal, terwijl de geleverde inspanning wel noemenswaardig is. Een goede nachtrust stimuleert de genezing van het lichaam. Tijdens de slaap produceert het lichaam groeihormonen die het algehele herstel van het lichaam bevorderen.

Ondersteuning met supplementen

Waar mogelijk kan geprobeerd worden om onder begeleiding van een arts geleidelijk over te stappen op een natuurlijke pijnstiller en/of ontstekingsremmer. Een zeer effectief kruid dat ontstekingen in zowel mond, darm en gewrichten aanpakt is kurkuma.7,8 En ook mogen omega-3 vetzuren voor ditzelfde effect niet ontbreken, als deze niet voldoende uit de voeding gehaald kunnen worden. Verder hebben ook duivelsklauw en boswellia aangetoonde ontstekingsremmende effecten en kunnen ze verlichting geven bij gewrichtspijn.9,10

Naast pijnstilling kunnen aanvullende supplementen ondersteunen bij gewrichtsklachten. Met glutamine, zink en vitamine A kan het herstel van de darmwand bevorderd worden. Een probioticum speciaal voor de mondflora kan tandvleesontsteking helpen verminderen en probiotica voor de darm kunnen een lekkende darm helpen herstellen en de disbalans in de darmflora bestrijden. Verder kunnen groenlipmossel, glucosamine, chondroïtine en MSM helpen bij het behoud van gezond kraakbeen. Interessant is dat de eerste drie ook een invloed blijken te hebben op de darmflora.11,12 Hun werking is dus mogelijk breder dan we tot nu toe dachten. Laat u vóór het gebruik van supplementen, en zeker bij het gebruik van kruiden, wel goed adviseren door een arts/therapeut of gespecialiseerd apotheker over mogelijke interacties met medicatie.

Al met al ziet u dat u van mond tot kont uw gewrichten kunt ondersteunen en soepel kunt houden. Het is wel van belang dat u hier zo vroeg mogelijk mee begint.

Literatuur
1. NHG-Standaard Artritis www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-artritis
2. PLoS One. 2012;7(4):e36095
3. FEBS Lett. 2014 Nov 17;588(22):4244-9
4. Dig Dis Sci. 2013 Nov;58(11):3088-93
5. Arthritis Rheum. 2000 Oct;43(10):2160-8
6. Mediators Inflamm. 2016;2016:3495173
7. Pharmacology. 2008;82(4):264-9
8. Int J Biochem Cell Biol. 2009 Jan;41(1):40-59
9. Phytochemistry Reviews. 2005 Jan; 4(1):47–53
10. Indian J Pharm Sci. 2011 May;73(3):255-61
11. Inflammopharmacology. 2013 Feb;21(1):79-90
12. Int J Biol Macromol. 2016 Aug;89:489-98

De complexiteit van gewrichtsaandoeningen

Er bestaan vele soorten gewrichtsklachten. Reuma alleen omvat al meer dan 100 chronische aandoeningen aan de gewrichten, spieren of pezen. Dit artikel richt zich met name op artrose en reumatoïde artritis, en in mindere mate jicht. Het is hierbij belangrijk om u zich te realiseren dat informatie en adviezen in het artikel de grootste effecten kunnen sorteren als zij toegepast worden in het beginstadium van de ziekte. Eenmaal ontstane schade aan een gewricht herstelt zich over het algemeen moeilijk. Zeker bij ernstigere vormen van reumatoïde artritis zal daarnaast behandeling door een reumatoloog noodzakelijk zijn. Een combinatie van reguliere- en complementaire zorg is in deze gevallen aanbevelenswaardig.

Basische voedingsmiddelen

Er bestaan verschillende tabellen met basische- en zure voedingsmiddelen. Onderstaande voedingsmiddelen laten een basische rest achter, welke berekend is volgens de PRAL-formule.1 Deze formule gebruikt de hoeveelheid eiwit, fosfor, kalium, magnesium en calcium in een product om de zuurgraad te berekenen. Verschillen op basis van de kwaliteit van de gekozen voedingsmiddelen zijn natuurlijk mogelijk. Deze lijst geeft een indruk van basische voeding, maar is niet volledig.
• Aardappelen
• Bataat
• Cacaopoeder
• Avocado
• Banaan
• Kiwi
• Bieten
• Alle soorten kool
• Koolrabi
• Paksoi
• Postelein
• Raapstelen
• Selderij
• Alle soorten sla
• Spinazie
• Ui
• Venkel

Literatuur
1. J Am Diet Assoc. 1995 Jul;95(7):791-7

Zelf aan de slag: Aardappel-bloemkool curry

Onderstaand recept bevat hoofdzakelijk basische voedingsmiddelen. De aanvulling met ontstekingsremmende kruiden, zoals kurkuma, en goede vetten uit kokosmelk helpen om zowel de gewrichten als de darmwerking te ondersteunen.

Ingrediënten:
1 bloemkool, in roosjes gesneden
3 grote aardappels, geschild en in blokjes gesneden
1 ui
1 teentje knoflook
1 eetlepel van een currymengsel naar keuze
(bijvoorbeeld met kurkuma, gember en komijn)
1 blik kokosmelk
Verse koriander om te garneren
Peper, zout en olijfolie

Bereiding:
1 Neem een hapjespan en verhit hierin de olijfolie met de knoflook.
2 Bak de uien tot deze glazig worden en voeg daarna het currymengsel toe. Bak even mee tot u de geur goed ruikt.
3 Doe nu de groenten in de pan en bak om.
4 Voeg het blik kokosmelk toe met eventueel wat water en draai het vuur laag.
5 Doe de deksel op de pan en laat ongeveer 25 minuten garen.
6 Serveer met de verse koriander.
 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cindy de Waard

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

Luister (niet) altijd naar je gevoel; Deel 1

Wat leren traditionele voeding en leefpatronen ons?

Aderverkalking: Een Stille Bedreiging voor de Gezondheid

Breekbare botten: Kun je osteoporose tegengaan?

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cindy de Waard avatar

Over de auteur

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en richt zich op dit moment op het behandelen van mensen met darm gerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij gezondheidsvoorlichting met als doel het belang van een gezonde darm onder de aandacht te brengen.
Lees meer artikelen van Cindy de Waard