Soepele gewrichten met balneotherapie, voedingsstoffen en kruiden

Steeds meer mensen krijgen te maken met gewrichtsklachten, waaronder artrose. De aandoening heeft een grote impact op de kwaliteit van leven, omdat dagelijkse handelingen pijnlijk of soms onmogelijk worden. Gebruik van pijnstillers kan helpen, maar is niet altijd wenselijk. Wat doe je dan? Het antwoord is: juiste voeding, voldoende ontstekingsremmende voedingsstoffen en je geregeld onderdompelen in een heerlijk thermaal bad.

Artrose, in de volksmond ook wel gewrichtsslijtage genoemd, is gewrichtspijn die ontstaat door beschadiging van het kraakbeen in een gewricht. De pijn ontstaat bij bewegen of belasten van het gewricht of bij het beginnen van een beweging na een periode van rust, zogenaamde ‘startpijn’. De pijnklachten kunnen verder gepaard gaan met stijfheid, kraken, zwelling en ontsteking. De aandoening is progressief, wat betekent dat ze gedurende de tijd erger wordt. 1 Waar de aandoening vroeger met name bij ouderen voorkwam, zijn mensen met artrose steeds vaker jonger. Dit suggereert dat factoren in onze voeding en leefstijl een rol spelen in het ontstaan van de gewrichtsklachten.

Recente onderzoeken laten inderdaad zien dat een westers voedingspatroon een verhoogd risico op artrose geeft, in tegenstelling tot een voedingspatroon rijk aan vezels en antioxidanten wat het risico juist verlaagt.2,3 Daarnaast is er een link tussen de gezondheidsstatus van de darm en het ontstaan van gewrichtsproblemen zoals artrose.4,5

Ook leefstijl kan beschermend werken tegen de ontwikkeling van artrose. Mensen met overgewicht en een inactieve leefstijl hebben een verhoogde kans, terwijl mensen met een gezond gewicht die regelmatig aan matig intensieve beweging doen juist minder risico hebben op artrose.1 Het lichaam van de juiste voedingsstoffen voorzien, de darmen in goede conditie houden en in beweging blijven kan mogelijk het ontstaan – of de verergering – van artrose remmen. Daarnaast kan een van de oudste therapieën verlichting bieden, namelijk balneotherapie, oftewel het nemen van mineraalbaden.

Voeding en voedingsstoffen bij artrose

Bij artrose is er vaak sprake van een ontstekingsreactie in het gewricht, maar ook elders in het lichaam kunnen ontstekingen voorkomen, zoals laaggradige ontstekingen die hun oorsprong vinden in de darm. Ontstekingsbevorderende voeding, zoals voeding met geraffineerde koolhydraten, slechte vetten, alcohol, rood vlees en gluten, kunnen de doorlaatbaarheid van de darm verhogen en zo ontstekingen in het lichaam veroorzaken.3 De consumptie van ontstekingsremmende voeding is dan ook in verband gebracht met een verminderd risico op het ontstaan van artrose, maar kan ook helpen om pijn en ontsteking bij artrose te verminderen. Ontstekingsremmende voedingsmiddelen zijn onder andere olijfolie, haver, asperges, avocado, broccoli, spruitjes, kool, sla, bessen, aardbeien, appel, meloen, noten, zaden, groene thee en natuurlijk vette vis.3 Vette vis is rijk aan de omega 3-vetzuren EPA en DHA.

Door twee keer in de week vette vis te eten, krijg je voldoende omega 3-vetzuren via de voeding binnen, mits het aandeel ontstekingsbevorderende omega 6-vetzuren in de voeding niet te hoog is. Het omega 6-vetzuur linolzuur wordt bij een overschot in de voeding omgezet in arachidonzuur dat ontstekingen veroorzaakt. Voeding rijk aan omega 6-vetzuren is vlees van soja- en mais-gevoerde dieren, zonnebloemolie, sojaolie, pindaolie, maisolie en alle producten waarin deze voedingsmiddelen zitten. Bij bestaande ontstekingen kan het zinvol zijn om suppletie met omega 3-vetzuren EPA en DHA te gebruiken en tegelijkertijd de inname van omega 6-vetzuren te verlagen. Waar een gemiddeld westers voedingspatroon een verhouding omega 6 en omega 3 bevat van 20:1, zou dit idealiter 4:1 moeten zijn.6 Deze optimale verhouding kan alleen bereikt worden door de inname van omega 6-vetzuren drastisch te verlagen en de inname van omega 3-vetzuren te verhogen.

Het eten van de juiste, ontstekings-remmende voeding resulteert niet alleen in een verbeterde voedingsstatus, het kan tevens leiden tot gewichtsverlies bij overgewicht. Mensen met overgewicht hebben vaker last van artrose en gewichtsafname kan de klachten verminderen. Niet alleen omdat er minder gewicht op de gewrichten drukt, maar ook omdat de ontstekingsgraad van het lichaam afneemt. Om gewichtsverlies verder te stimuleren, kan er nog aan lichaamsbeweging worden gedaan.7 Matig intensief sporten heeft een gunstig effect op de darmflora en recent is aangetoond dat lichaamsbeweging via de beïnvloeding van de darmflora gewrichtsklachten kan verminderen.4 Bij bestaande artrose is matig intensieve lichaamsbeweging niet altijd mogelijk. Toch is iedere vorm van beweging goed. Kijk daarom wat er binnen je mogelijkheden ligt en overleg eventueel met een fysiotherapeut hoe je binnen je eigen grenzen aan voldoende beweging kunt komen.

Onderzoek laat verder zien dat mensen met artrose vaker een of meerdere tekorten hebben aan voedingsstoffen. De belangrijkste zijn vitamine D en vitamine E.8,9 Vitamine D is belangrijk voor de botgezondheid en voor het goed functioneren van het immuunsysteem. Gebruik van vitamine D bij een tekort lijkt te kunnen helpen bij het stimuleren van een natuurlijk proces, autofagie genaamd, dat de gezondheid van (kraakbeen)cellen verbetert. Vitamine D zou daarnaast een gunstig effect kunnen hebben op de pijnklachten. Dit effect zal sterker zijn als er voor de start van de behandeling sprake is van een tekort.8 Vitamine E is een sterke vetoplosbare antioxidant. Laboratoriumonderzoek laat zien dat vitamine E oxidatieve schade in kraakbeen kan verminderen.

Mensen die vitamine E tijdens klinische onderzoeken hebben gebruikt, geven aan wisselende effecten te ervaren. Dit lijkt samen te hangen met de gebruikte dosering. Een dosering van 200-400 IE [Internationale Eenheid is een maateenheid voor een hoeveelheid van een stof, gebaseerd op de gemeten biologische activiteit of effect] per dag kan helpen, terwijl hogere doseringen juist de klachten kunnen verergeren. Aanvulling met 1-2 gram vitamine C per dag kan hier uitkomst bieden. Vitamine C en vitamine E kunnen elkaars werking ondersteunen en er zijn ook studies die laten zien dat gecombineerd gebruik zelfs beter werkt dan gebruik van vitamine E alleen.9

Tot slot kunnen voeding en voedingsstoffen ook een rol spelen als reguliere medicatie nodig is. Gebruik van B-vitaminen kan bijvoorbeeld de effectiviteit van de pijnstiller diclofenac verhogen.10 Gelijktijdig gebruik zorgt voor een groter pijnstillend effect en kan mogelijk ook ertoe leiden dat een lagere dosering van de pijnstiller nodig is. Daarnaast zou in overleg met de behandelaar uitgeweken kunnen worden naar natuurlijke ontstekingsremmers en pijnstillers in plaats van niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s), zoals diclofenac, die in klinische studies een hogere effectiviteit laten zien dan reguliere pijnstillers. Voorbeelden hiervan zijn stoffen uit avocado- en sojaolie, boswellia en curcumine (zie ook het kader ‘Kruiden voor in- en uitwendig gebruik’).11-13

Balneotherapie

Naast het lichaam van binnenuit te voeden, kan ook uitwendige therapie worden toegepast. Een van de oudste therapieën is balneotherapie, oftewel het nemen van mineraalbaden. De Romeinen gebruikten het al om gewrichtsklachten te behandelen. Bij balneotherapie bevind je je gedurende een bepaalde tijd, doorgaans dagelijks 20 minuten, in water met een temperatuur van ongeveer 34-38 graden. Het gebruikte water is thermaal water, water met helende klei, zeewater (bijvoorbeeld water uit de Dode Zee) of gewoon water waaraan een specifieke combinatie mineralen is toegevoegd.

Liggen in een bad met water vermindert de zwaartekracht op de gewrichten en kan zo pijnstillend werken. Daarnaast kan het de mobiliteit van het gewricht verbeteren, helpen om de spieren rondom het gewricht sterker te maken en spierkrampen te verminderen.14 De effecten reiken echter verder. Baden in water met helende klei zorgt voor een daling van ontstekingsbevorderende stoffen in het lichaam en het stimuleert de groei van kraakbeen. Mineraalwater verbetert de antioxidantstatus van het lichaam en kan zo oxidatieve schade en ontstekingen verminderen. Mogelijk heeft de zwavel in de baden de gunstige invloed op artroseklachten. Dit zou in lijn zijn met de aangetoonde effectiviteit van andere zwavelhouden stoffen bij artrose, waaronder glucosaminesulfaat, chondroïtinesulfaat en MSM. Verschillende onderzoeken laten zien dat balneotherapie het gebruik van reguliere pijnstillers kan verminderen.14,15

Conclusie

Afhankelijk van de ernst van de klachten kun je verschillende aanpassingen in je voeding en leefstijl doorvoeren die gewrichtsklachten kunnen verminderen. Het introduceren van ontstekingsremmende voeding en het wegwerken van tekorten aan vitaminen en mineralen is altijd zinvol. Daarnaast kan bewegen binnen je mogelijkheden klachten verminderen. Bij gebruik van pijnstillers kunnen verschillende voedingssupplementen ondersteuning bieden, waardoor de noodzaak voor het gebruik van de medicijnen mogelijk afneemt. Bij milde klachten of in overleg met je behandelaar kan ook gekozen worden voor natuurlijke middelen die aangetoond even effectief zijn als gebruik van reguliere pijnstillers. Tot slot doe je de pijnlijke gewrichten een plezier door jezelf geregeld onder te dompelen in een bad zwavelrijk water. Een moment waarop niet alleen je gewrichten tot rust komen, maar ook je geest.

Bronnen
1 Artrose, via thuisarts.nl
2 Osteoarthritis Cartilage. 2021 Jun;29(6):834-840.
3 Arthritis. 2012;2012:560634.
4 Nutrients. 2020 Feb 22;12(2):574.
5 Nutrients. 2020 Nov 12;12(11):3469.
6 Joint Bone Spine. 2019 Jul;86(4):451-458.
7 Musculoskeletal Health in the 21st Century Guildford, UK. 30 June – 1 July 2015
8 Clin Biochem. 2017 Dec;50(18):1312-1316.
9 Front Pharmacol. 2018 Aug 21;9:946.
10 Drug Res (Stuttg). 2013 Jun;63(6):289-92.
11 Cartilage. 2015 Jan; 6(1): 30–44.
12 BMC Complement Med Ther. 2020 Jul 17;20(1):225.
13 Biosci Rep (2021) 41 (6): BSR20210817.
14 Cochrane Database Syst Rev. 2007 Oct 17;(4):CD006864.
15 BMC Complement Med Ther 2020;20:225.

Over artrose en de werking van een gewricht

Een gewricht zorgt ervoor dat we kunnen bewegen. In een gewricht komen twee botten bij elkaar die langs elkaar heen kunnen glijden. Dit soepele glijden kan alleen omdat er gladde laagjes op het uiteinde van de botten zitten – het kraakbeen – en er voldoende gewrichtsvocht wordt geproduceerd. Als het kraakbeen ruw, zacht of dun wordt, dan kan het afschuren en uiteindelijk kan dit ertoe leiden dat de botten langs elkaar schuren. Als reactie hierop probeert het bot zich te beschermen door het vormen van osteofyten. Dit zijn kleine uitgroeisels aan de rand van het gewricht. Het gewricht wordt hierdoor dikker en breder, maar het beperkt vaak tegelijkertijd ook de bewegelijkheid.

Artrose is dus een vorm van reuma waarbij de kwaliteit van het kraakbeen in een gewricht achteruitgaat. De gewrichtsproblemen leiden tot kleine ontstekingen in het gewricht. Kraakbeen bevat geen zenuwen en de pijn die gepaard gaat met artrose wordt dus ergens anders door veroorzaakt. Mogelijk door ontsteking van het omliggende gewrichtsweefsel en door irritatie van de zenuwen in het gewricht.

Ongeveer 1,5 miljoen Nederlanders hebben te maken met artrose en het is daarmee de meest voorkomende reumatische aandoening. De gewrichtsschade kan ontstaan in één gewricht of in meerdere. Het vaakst zijn de knieën, heupen, nek, onderrug, duim of grote teen aangedaan. In tegenstelling tot wat vaak gezegd wordt, is artrose niet hetzelfde als slijtage. Artrose is een multifactoriële aandoening en ontstaat niet alleen door een verhoogde belasting van de gewrichten. Overgewicht, zwaar sporten, het doormaken van blessures en zware belasting van het gewricht kunnen artrose in de hand werken. Artrose komt daarnaast vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Bronnen
1 Artrose, via thuisarts.nl
2 Artrose, via reumanederland.nl

 

Kruiden voor in- en uitwendig gebruik

Het gebruik van kruiden bij gewrichtsklachten kent een lange traditie. Vanwege de bijwerkingen van langdurig gebruik van reguliere pijnstillers is er de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar alternatieven. Hieruit blijkt dat sommige kruiden net zo effectief kunnen zijn in het bestrijden van artroseklachten als medicijnen zoals diclofenac. Bij het gebruik van kruiden kun je onderscheid maken tussen in- en uitwendig gebruik. De sterkste effecten worden gevonden bij inwendig gebruik van curcumine uit kurkuma en boswellia.1,2

Curcumine is in verschillende vormen en doseringen onderzocht. Het gebruik hiervan in combinatie met zwarte peper en gember is even effectief in het verminderen van de ontsteking als het gebruik van naproxen.1,3 De kruidencombinatie gaf echter geen bijwerkingen.

Boswellia is een hars die pijn en stijfheid bij artrose kan verminderen en de gewrichtsfunctie kan verbeteren. De verbetering treedt gemiddeld op bij minimaal vier weken gebruik van 100-250 ml boswellia-extract gestandaardiseerd op boswelliazuren.2

Uitwendig worden traditioneel onder andere kamille en smeerwortel gebruikt. Driemaal daags smeren van kamilleolie op de pijnlijke gewrichten zorgde na drie weken voor een afname van het gebruik van paracetamol tegen de pijn. De deelnemers ondervonden tijdens het onderzoek geen bijwerkingen van de kamilleolie.4

Tijdens een ander klinisch onderzoek werd de effectiviteit van smeerwortel bij artrose vergeleken. Het driemaal daags insmeren van het aangedane gewricht met smeerwortelzalf leidde niet alleen tot een afname van pijn, maar ook tot een toename van de bewegelijkheid van het gewricht en een betere kwaliteit van leven.5

Belangrijk bij de toepassing van smeerwortel is om dit alleen uitwendig te gebruiken op de intacte huid, omdat inwendig gebruik van smeerwortel op de lange termijn schadelijk is voor de lever.

Overleg voor gebruik van een kruidenmiddel altijd met een in kruidengeneesmiddelen gespecialiseerde gezondheidsprofessional, om bijwerkingen en nadelige interacties met reguliere medicijnen te voorkomen.

Bronnen
1 Biosci Rep (2021) 41 (6): BSR20210817.
2 BMC Complement Med Ther. 2020 Jul 17;20(1):225.
3 Phytother Res. 2020 Aug;34(8):2067-2073.
4 Complement Ther Clin Pract. 2015 Aug;21(3):181-7.
5 Phytomedicine. 2007 Jan;14(1):2-10.

 

 

 

 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cindy de Waard

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

Luister (niet) altijd naar je gevoel; Deel 1

Wat leren traditionele voeding en leefpatronen ons?

Aderverkalking: Een Stille Bedreiging voor de Gezondheid

Breekbare botten: Kun je osteoporose tegengaan?

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cindy de Waard avatar

Over de auteur

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en richt zich op dit moment op het behandelen van mensen met darm gerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij gezondheidsvoorlichting met als doel het belang van een gezonde darm onder de aandacht te brengen.
Lees meer artikelen van Cindy de Waard