Ooit werd een ritje over een hobbelige weg als therapie aangeraden aan niersteenpatiënten. Vandaag de dag zijn apparaten voor een totale lichaamsvibratietraining dé trend in fitnessland.

Trilplaten, zoals de Power Plate en de Soloflex, behoren tot de nieuwste snufjes op het gebied van fitnessapparatuur. Ze beloven een maximaal effect bij een minimum aan tijd en inspanning. Een paar minuten per dag simpelweg staan, zitten of liggen op een van dit soort platen vergroot de spierkracht, lenigheid en botmassa, verbetert cellulitis (sinaasappelhuid) en bevordert de stofwisseling. Tenminste, dat is wat de verkopers beweren. Maar zijn deze wondermachines alleen voor de show of is vibratie echt een aanwinst op fitnessgebied?

Gewoon een beetje trillen

De Amerikaanse Raad voor Lichamelijke Oefening vindt het nog te vroeg om de trilapparaten goed te keuren of af te wijzen. Maar het bewijs neemt toe dat deze vorm van minimale lichamelijke inspanning de verwachtingen wel eens kan gaan waarmaken. Een dagelijkse totale vibratietraining van vier minuten, die twee tot vier maanden lang driemaal per week werd volgehouden, bleek de spierkracht, de lenigheid en het uithoudingsvermogen van zowel atleten als ongetrainde deelnemers inderdaad te verbeteren1,2.

In onderzoeken waarbij vibratietraining vergeleken werd met traditionele weerstandstraining, bleek bij proefpersonen de duurkracht toe te nemen en in sommige gevallen ook de explosieve kracht3,4. Volgens de huidige theorie komt dat doordat vibratietraining de natuurlijke aanspanningsreflex van de spieren in het lichaam (samentrekken) stimuleert. Deze wordt geactiveerd als een spier onder een statische spanning komt te staan of zich kort aanspant. Door vibratietraining wordt deze reflex continu uitgelokt, totdat het trillen stopt. Volgens de fabrikanten van de Power Plate veroorzaakt elke trilling 25-50 maal per seconde een automatische samentrekking en ontspanning van de spieren. Bovendien lijkt het erop dat zo’n spierreflex ook doorwerkt in de ernaast gelegen andere spieren. Met andere woorden, alles wat de gebruiker hoeft te doen is verschillende posities op de plaat in te nemen zodat alle spiergroepen aan de beurt komen.

Hoewel lenigheid en spierkracht dus verbeteren, zullen mensen die hopen op snel gewichtsverlies teleurgesteld worden. Uit een onderzoek van 24 weken in België bleek dat het gewicht, onderhuids vet en totaal lichaamsvet bij ongetrainde vrouwen niet verminderden. De vetvrije lichaamsmassa (het gedeelte dat niet uit vet bestaat) steeg echter significant (2,2 procent). Dat betekent dat de spiermassa toenam5.

De grootste verdienste van vibratietraining lijkt echter dat de botmassa erdoor toeneemt. Bij vrouwen die zes maanden lang driemaal per week aan vibratietraining deden, namen het evenwichtsgevoel, de lichaamskracht en de minerale botdichtheid (BMD) van de heup aanmerkelijk toe. Oudere vrouwen die aan vibratietraining doen, zouden dus minder vallen en minder botbreuken oplopen6. Bij vrouwen na de overgang werd het botverlies van wervelkolom en dijbeen voorkomen, terwijl degenen die een placebo-apparaat gebruikten daar respectievelijk 1,6 procent en 2,13 procent botverlies hadden 7. Tot slot is vibratietraining ook nog veelbelovend bij een groot aantal kwalen die aan leeftijd gebonden zijn.

Is vibratietraining veilig?

Ondanks de mogelijke voordelen zitten er ook negatieve kanten aan het trillen van het lichaam. Uit onderzoek op arbeidsplekken blijkt dat mensen die aanhoudend blootgesteld zijn aan trillingen – van een drilboor of een kettingzaag – schade oplopen aan de perifere zenuwen, bloedvaten, gewrichten en visuele/zintuiglijke waarneming. Proefdieren in een omgeving met veel trilling bleken het risico te lopen op longschade, maag-darmbloeding en zelfs een dodelijke hartbloeding8, maar deze effecten lijken afhankelijk te zijn van de frequentie, de intensiteit, de duur en het soort trillingen. Uit het bewijs tot nu toe kunnen we afleiden dat de huidige vibratietrainingstechniek bij beperkt gebruik (een paar keer per week en dan maar kort) waarschijnlijk geen schade aanricht. Zoals in een recent artikel werd geschreven, ‘…bevestigd kan worden dat deze techniek veilig is als de gebruiker slechts korte tijd op de trilplaat staat en de knieën een beetje gebogen houdt zodat het hoofd zo min mogelijk gaat meetrillen’9.

Bronnen:
1Am J Phys Med Rehabil, 2006; 85: 956-62
2 Med Sci Sports Exerc, 2002; 34: 1523-8
3Med Sci Sports Exerc, 2003; 35: 1033-41
4 J Am Geriatr Soc, 2004; 52: 901-8
5Int J Sports Med, 2004; 25: 1-5
6J Bone Miner Res, 2004; 19: 352-9
7J Bone Miner Res, 2004; 19: 343-51
8J Strength Cond Res, 2005; 19: 459-66
9Br J Sports Med, 2005; 39: 585-9
Andere mogelijke voordelen van vibratietraining
* Diabetes: bij type 2 diabetici verbeterde de bloedsuikerbalans1.
* CVA: bij CVA-patiënten ging de controle over de lichaamshouding vooruit2.
* Parkinson: tremor en stijfheid verbeterden aanmerkelijk bij parkinsonpatiënten3.
* Sarcopenie (leeftijdgebonden verlies van spiermassa, kracht en functie): vibratietraining bleek net zo effectief als een traditioneel fitnessprogramma om spierkracht en spiermassa bij mannen van zestig jaar en ouder te bevorderen4.

Bronnen:

1 Int J Med Sci, 2007; 4: 159-63
2 Am J Phys Med Rehabil, 2004; 83: 867-73
3 NeuroRehabilitation, 2006; 21: 29-36
4 J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 2007; 62: 630-5