Over sommige gezondheidsproblemen praten we niet makkelijk, zoals schimmelinfecties en aambeien. Ze zijn natuurlijk ook wat gênant en niet sexy. Maar zou het niet opluchten als je weet dat je niet de enige bent die er last van heeft? En misschien nog beter, als je weet dat je er iets aan kunt doen? Niet alleen met voeding en leefstijl, maar ook met planten.

Schimmelinfecties en aambeien zijn twee gezondheidsproblemen waarover we liever zwijgen. Vanwege hun aanwezigheid in het gevoelige genitale en anale gebied proberen we het vaak zo veel mogelijk te negeren. Dat is begrijpelijk, maar zonde. Er is met voeding, leefstijl en planten namelijk veel aan te doen.

Candida albicans, niet alleen een vrouwenprobleem

Veruit de meeste schimmel-infecties worden veroorzaakt door de gist Candida albicans. We hebben dit ‘beestje’ allemaal in meer of mindere mate in onze darmen, op de huid en op de slijmvliezen van de mond en vagina. Als je een gezonde darmflora en een goede weerstand hebt, dan kan je lichaam meestal de candida goed onder controle houden. Heb je een verminderde weerstand, bijvoorbeeld doordat je ziek bent (geweest) of door het gebruik van bepaalde medicatie zoals antibiotica, dan kan de candida-gist gaan groeien en is er sprake van een candida-overgroei. Afhankelijk van de plek waar de candida gaat groeien, kun je last krijgen van verschillende klachten. In de darm geeft hij spijsverteringsproblemen, zoals een opgeblazen gevoel en winderigheid. Op de huid geeft hij jeuk en in de mond kan het pijn geven. Een overgroei rond de vagina leidt tot een vaginale schimmelinfectie. Hierbij ontstaan jeuk, witte vloed met brokkelige afscheiding (zonder geur), roodheid, opgezwollen schaamlippen en soms een branderig gevoel. Dit kan tevens leiden tot pijn bij het vrijen waardoor je libido afneemt. Bij mannen komt een overgroei rondom de anus vaker voor, waarbij er tevens ernstige jeuk kan ontstaan.1-3

Een schimmel-infectie wordt niet veroorzaakt door een slechte hygiëne

Belangrijk is om je te realiseren dat een schimmelinfectie niet wordt veroorzaakt door een slechte hygiëne. De oorzaak moet worden gezocht in een disbalans in de darm- en vaginale flora en een verminderde weerstand. Bij het bestaan van een schimmelinfectie kan het noodzakelijk zijn om iets te doen om de candida weer de baas te worden. Hiervoor bestaan verschillende mogelijkheden. Allereerst zijn voeding en leefstijl van groot belang. Candida groeit goed op geraffineerde koolhydraten en zetmeel. Deze kun je dus beter (tijdelijk) uit de voeding elimineren. Zo blijft er weinig voedsel over voor de gist om op te groeien.4 Ook het gebruik van probiotica kan helpen om de balans in de darmflora te herstellen en de vervelende gast uit de darmen te concurreren.5 Verschillende planten bevatten daarnaast stoffen met schimmeldodende eigenschappen. Door deze in te zetten, tezamen met een gezonde voeding en leefstijl, vergroot je de kans op succes.

Candida in de kiem smoren

De antischimmelmiddelen die de huisarts voorschrijft werken over het algemeen goed bij een candida-infectie (breng ook zeker een bezoekje aan je huisarts als je langer dan een week last hebt of als een infectie vaker terugkomt). Plantaardige middelen die kunnen worden ingezet bij een beginnende schimmelinfectie of ter preventie van een hernieuwde infectie zijn caprylzuur uit kokosolie en etherische oregano-olie.6-7

Caprylzuur komt van nature voor in kokosolie. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat caprylzuur effectief is bij een candida-infectie. Deze stof zorgt ervoor dat de candidacellen niet goed meer kunnen hechten aan de darmwand. Daarnaast verstoort caprylzuur de vorming van het celmembraan van de gist. Hierdoor kan de candida zich niet goed meer vermenigvuldigen. Al deze eigenschappen van caprylzuur zorgen ervoor dat het afweersysteem grip kan krijgen op de gist en de balans weer hersteld kan worden. Caprylzuur gebruik je bij een actieve infectie in een dosering van 1000-2000 mg per dag.7-8 Om deze dosering te bereiken, zul je een supplement moeten gebruiken. Gebruik van ongeraffineerde, geurende kokosolie is hiervoor niet voldoende. Kokosolie kan wel onderdeel uitmaken van een gezond voedingspatroon, waarbij het mogelijk preventief werkt tegen het ontstaan van een infectie.

Wilde oregano (Origanum vulgare) is een plant die behoort tot de familie van lipbloemigen waartoe ook rozemarijn, tijm en munt behoren. Oregano-olie bevat de stof carvacrol die de groei van candida remt door het celmembraan hyperdoorlaatbaar te maken. Daarnaast heeft de stof ook in de candida-gist een remmend effect op de groei. Hij verstoort het DNA van de candida en zorgt voor verhoogde oxidatieve stress. Kies dan ook voor een product dat gestandaardiseerd is op carvacrol. Je gebruikt ongeveer 30-60 mg oregano-olie per dag, waarvan minimaal de helft carvacrol is. Onder begeleiding van een zorgverlener kan de dosering worden verhoogd.9-10

Er zijn aanwijzingen dat een combinatie van caprylzuur en carvacrol beter werkt dan een van deze stoffen alleen.11 Andere planten die candidagroei kunnen remmen zijn knoflook, venkelzaad, kruidnagel, kaneel, kurkuma en gember.12-13 Gebruik deze kruiden daarom regelmatig in je voeding.

Zodra vaker een candida-infectie optreedt en het probleem chronisch wordt, is er een grote kans dat de candida een biofilm gevormd heeft. Veel medicatie en ook kruiden kunnen hier niet goed doorheen dringen om de candida te bestrijden. Bij chronische candida-infecties is het daarom aan te raden om onder begeleiding van een zorgverlener met ervaring hierin de candida te bestrijden.

Aambeien, een probleem van de vaten

Rondom onze anus hebben we zwellichamen die de anus lek- en luchtdicht afsluiten. Aambeien ontstaan als de bloedvaten in deze zwellichamen gezwollen raken. Aambeien kunnen inwendig of uitwendig zitten. Dat wil zeggen dat de uitstulpingen net achter de sluitspier (anus) zitten of dat de bloedvaten aan de buitenkant net onder de huid uitstulpen. Inwendige aambeien kunnen bij het poepen soms naar buiten komen. Belangrijke symptomen van aambeien zijn het voelen van kleine bobbeltjes rondom de anus. Soms gaat dit gepaard met jeuk of bloeden. Omdat er nog andere redenen zijn voor bloed bij de anus is het belangrijk om een arts te raadplegen om ernstigere gezondheidsproblemen uit te sluiten.14

Het is nog niet helemaal duidelijk waardoor aambeien worden veroorzaakt. Er zijn echter wel een aantal risicofactoren die het ontstaan van aambeien in de hand werken. Obstipatie, of verstopping, of juist chronische diarree zijn belangrijk redenen. Als de ontlasting groot en hard is, zoals bij obstipatie, dan kunnen de bloedvaten te veel rekken en zwellen. De vaten worden dan slapper, waardoor er uitstulpingen ontstaan. Ook persen bij de ontlasting kan overmatige druk geven op de bloedvaten, waardoor zich aambeien vormen. Evenals veel tijd doorbrengen op het toilet, omdat de ontlasting niet komt. Aambeien komen vaker voor bij mensen die fysiek zwaar werk doen (vaak zware voorwerpen tillen) of langdurig in een gehurkte houding zitten. Mensen met overgewicht of obesitas, ouderen en vrouwen die zwanger of net bevallen zijn, hebben ook een verhoogd risico op de kwaal.14-15

Bloedvaten versterken

Net als bij een candida-infectie is het ook bij aambeien belangrijk om iets aan voeding en leefstijl te doen ter ondersteuning van de behandeling (zie het kader ‘Voeding en leefstijl bij aambeien’). Daarnaast kun je verschillende planten gebruiken om het herstelproces te helpen. Deze planten kunnen in- of uitwendig worden ingezet. Het doel is om de bloedvaten te herstellen en sterker te maken.

Inwendige toepassing van planten vindt plaats met de paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) of toverhazelaar (Hamamelis virginiana). De paardenkastanje kent een lange traditie bij gebruik van veneuze insufficiëntie(disfunctie van de aderen). Een twintigtal klinische studies laten een duidelijk versterkend effect op de bloedvaten zien.15 De plant lijkt met name werkzaam te zijn bij mensen met aambeien die tevens veel lichamelijk actief zijn. De paardenkastanje versterkt de vaten en remt het bloeden vanwege de aanwezige looistoffen. De dosering is 250 mg extract met daarin 100 mg escine, een werkzame stof, tweemaal daags bij een maaltijd. De toverhazelaar is een andere plant met sterke bloedstelpende en ook ontstekingsremmende eigenschappen. De plant kan daarom goed worden gebruikt door mensen met bloedende aambeien. De bladeren en de bast worden gebruikt vanwege hun medicinale werking. Je gebruikt dan een tinctuur waarvan je driemaal daags 2-4 ml inneemt in een glas water.15

Ondersteuning van het genezingsproces van aambeien kan plaatsvinden door middel van in- en uitwendig gebruik van planten

De toverhazelaar kan ook uitwendig worden toegepast. Lokaal zorgt het voor een afname van de zwelling, kan het helpen om bloedingen te stoppen en de ontsteking te remmen. Voor uitwendige toepassingen gebruik je natte kompressen, zalven of zitbaden. Planten die je kunt gebruiken zijn toverhazelaar, kamille en goudsbloem. Kamille en goudsbloem werken goed als kompres. Waarna je een zalf met toverhazelaar aanbrengt. Trek een sterke thee van de kamille en goudsbloem, laat deze afkoelen (of maak hem koud door hem even in de koelkast te zetten) en maak een doekje nat wat je daarna op de aambeien legt.15

Conclusie

Schimmelinfecties en aambeien zijn vervelende en gênante kwaaltjes. Blijf er niet te lang mee rondlopen, want er is veel aan te doen. Zo kunnen caprylzuur uit kokosolie en etherische oregano-olie een schimmelinfectie voorkomen. Bij een chronische candida-infectie is het verstandig om deskundige hulp te zoeken. Dat geldt ook voor aanhoudende aambeiklachten. De paardenkastanje en tovelaarhazelaar kunnen behulpzaam zijn in de behandeling van aambeien.

Tips bij een vaginale candida-infectie

Vaginale schimmelinfecties zijn erg vervelend. Ze geven een gevoel van schaamte en de bijkomende klachten kunnen je plezier in dagelijkse bezigheden ook behoorlijk ontnemen. Zeker bij steeds terugkerende infecties is het belangrijk om je voeding en leefstijl goed onder de loep te nemen om te voorkomen dat infecties chronisch worden. Hieronder een aantal tips en tricks om een vaginale schimmelinfectie te voorkomen.

• Laten we beginnen met de open deur, een goede vaginale hygiëne. Was de buitenkant van je vagina uitsluitend met water of met een zeepvrij product met een licht zure pH. Als je gewone zeep gebruikt, dan verstoor je de gezonde vaginale flora en kan de disbalans zich niet herstellen. Je vagina is zelfreinigend, dus de binnenkant hoef je niet schoon te maken.
• Draag geen strakke kleding, omdat dit irriterend kan werken bij een actieve infectie en tevens een warm en vochtig milieu in de hand werkt waardoor candida beter kan groeien. Luchtige kleding is beter en je kunt zelfs overwegen om naakt te slapen.
• Kies voor katoenen ondergoed in plaats van synthetische onderbroeken, omdat katoen beter ademt.
• Als je inlegkruisjes gebruikt, verschoon deze dan regelmatig. Inlegkruisjes zijn vaak synthetisch en dit komt je flora niet ten goede. Als je veel last hebt van afscheiding is het gebruik ervan natuurlijk wel begrijpelijk, maar vervang ze regelmatig. Dit geldt ook voor maandverband en tampons. Deze moet je regelmatig verschonen, zodat de candida geen kans krijgt om er overmatig in te groeien.
• Maak jezelf na de toiletgang schoon van voren naar achteren en doe hetzelfde na het vrijen. Hierdoor voorkom je dat je de gist vanuit de anus naar je vagina verplaatst.
• Sperma kan de zuurgraad van je vagina negatief beïnvloeden. Gebruik daarom eventueel een (latexvrij) condoom. Bij een actieve infectie is het altijd verstandig om een condoom te gebruiken om te voorkomen dat jij en je partner elkaar blijven infecteren.
• Eet niet te veel suiker en zetmeel. Dit kan je vaginale flora negatief beïnvloeden en de groei van candida stimuleren.
• Gebruik een probioticum. De vaginale flora is rijk aan Lactobacillus crispatus. Deze bacterie produceert waterstofperoxide dat ongunstige bacteriën en schimmels doodt en tevens zorgt voor een zure omgeving waarin ongunstige beestjes niet goed kunnen groeien. Bij een tekort aan deze bacterie heb je een verhoogde kans op steeds terugkerende infecties. Er bestaan verschillende producten voor de vaginale flora, sommige neem je oraal in (en komen uiteindelijk via een omweg in de vagina terecht) en andere breng je direct in de vagina in. Kijk goed op de verpakking welke variant je hebt. Kies bij voorkeur voor een probioticum met daarin Lactobacillis crispatus.
• De candida-gist houdt niet van een zuur milieu. Door het gebruik van een vaginale capsule met vitamine C of melkzuur kun je het milieu in je vagina snel zuur maken. Kies een product dat speciaal ontwikkeld is voor vaginaal gebruik. Vaginale vitamine C of melkzuur mag je niet tegelijkertijd gebruiken met reguliere antischimmelmiddelen, zoals een crème.

Blijf niet te lang rondlopen met een vaginale infectie. Ga in ieder geval naar de huisarts als je voor het eerst klachten hebt die wijzen op een schimmelinfectie, als je klachten na een week niet minder worden, als je zwanger bent, als de behandeling onvoldoende helpt, je klachten blijven terugkomen of als je andere klachten krijgt zoals pijn in de onderbuik of koorts.

Voeding en leefstijl bij aambeien

Aambeien zijn pijnlijk, kunnen jeuken of bloeden en kunnen je kwaliteit van leven behoorlijk verminderen. De volgende tips kunnen helpen om je ontlasting zacht te houden en zo je lichaam de kans te geven om de aangedane bloedvaten te genezen.

• Eet vezelrijk. Fermenteerbare plantenvezels (prebiotica) zijn daarbij belangrijker dan volkorenvezels. Fermenteerbare vezels zitten met name in groente, fruit en noten. Ze stimuleren de groei van gunstige darmbacteriën en stimuleren de stoelgang. Als het niet lukt om voldoende groente te eten, kun je de voeding aanvullen met fermenteerbare vezels zoals inuline, fructo-oligosacchariden (FOS), acaciavezels of resistent zetmeel. Gebruik van deze vezels kan in het begin zorgen voor een opgeblazen gevoel en winderigheid dat in principe na een paar dagen moet afnemen.
• Drink voldoende water, ongeveer 1,5 tot 2 liter per dag. Zo zorg je ervoor dat de ontlasting niet te veel indikt en hard wordt.
• Gebruik eventueel vochtige doekjes na het toiletbezoek in plaats van wc-papier. Vochtige doekjes schuren minder over de huid en geven zo minder kans de aambeien te irriteren. Echter, bij sommige mensen geven vochtige doekjes huidirritatie. Je kunt ook een nat washandje gebruiken. Voorzichtig uitproberen dus.
• Zorg voor genoeg lichaamsbeweging in de vorm van matig intensieve inspanning. Dit houdt de darmen op gang en gaat obstipatie tegen. Vermijd te lang zitten en zware fysieke inspanning, omdat dit juist aambeien in de hand kan werken.
• Probeer naar het toilet te gaan als je aandrang voelt en stel de stoelgang niet uit. Probeer ook zo min mogelijk te persen tijdens het poepen. Lukt het niet direct? Blijf dan niet te lang zitten en probeer het later nog een keer.
  Maak gebruik van een zitbad met warm water. Warm water geeft ontspanning en kan helpen tegen de jeuk en pijn. Je kunt ook een zitbad gebruiken van een plantenextract. Maak dan een thee van bijvoorbeeld kamille en toverhazelaar, breng dit op temperatuur en ga erin zitten.

Bij aanhoudende klachten is het belangrijk om de huisarts te raadplegen. Doe dit ook als je bloed in de ontlasting ziet (dit is dan meestal niet helderrood, maar donkerrood tot zwart), als je last hebt van een uitpuilende aambei, bij veranderde ontlasting zoals plotseling obstipatie of juist diarree of als je last hebt van aandrang zonder dat er ontlasting komt.

Bronnen
1 Cl. Micr. Newsl. 2014:36(17)131-136.
2 Crit Rev Microbiol. 2016 Nov;42(6):905-27.
3 NHG-standaard Fluor vaginalis, via richtlijnen.nhg.org
4 PLoS One. 2013 May 30;8(5):e64645.
5 Med Mycol. 2018 Nov 1;56(8):1023-1032.
6 J Med Food. 2017 Nov;20(11):1083-1090.
7 J Appl Microbiol. 2016 Dec;121(6):1530-1545.
8 Japanese Journal of Microbiology. 1961 Apr;5(4):383–94.
9 Front Cell Infect Microbiol. 2020 Apr 30;10:192.
10 Mol Cell Biochem. 2001 Dec;228(1-2):111-7.
11 Cell Physiol Biochem. 2019;53(2):285-300.
12 Adv Exp Med Biol. 2021;1308:225-248.
13 Journal of Chemical and Pharmaceutical Sciences. 2016;9(3):1283-1293.
14 NHG-standaard Rectaal boedverlies, via richtlijnen.nhg.org
15 Alternative and Complementary Therapies. 2005 Dec 2005;11(6):285-289.