[rubriek: Uitgezocht]

Uitkijken met ooglaseren

Een ooglaserbehandeling zou een eenvoudige ingreep zijn, waarmee u als bij toverslag weer scherp ziet. Maar de werkelijkheid is helaas een stuk schimmiger.

Door: Lynne McTaggart

Ooglaseren is een fluitje van een cent. Althans, als we de reclame moeten geloven. Veel mensen denken dat een ooglaserbehandeling – een eenvoudige ingreep als u ver- of bijziend bent – ‘net zoiets is als een vulling bij de tandarts,’ aldus David Gartry, oogchirurg en vooraanstaand deskundige op het gebied van ooglasertechniek in het Londense Moorfields Oogziekenhuis.
In de VS wordt het zelfs een ‘schoonheidsbehandeling’ genoemd voor toekomstige bruiden. Ze worden aangespoord hun ogen te laten laseren om te voorkomen dat flitsende fotocamera’s in hun brillenglazen weerkaatsen of dat ze hun contactlens verliezen als ze op huwelijksreis gaan naar de Caraïbische Zee.
Veel privéklinieken maken reclame voor de procedure alsof het een peulenschil is en beweren dat de behandeling veilig is dankzij hun uitgebreide vooronderzoek. Het aantal mensen dat zijn ogen laat laseren is de afgelopen tijd dan ook enorm gestegen.

Wat ooglaserklinieken en dokters u vertellen
– Het is in een oogwenk gebeurd: het ooglaseren duurt hooguit 20 minuten
– Het kost niet veel. Er wordt al reclame gemaakt voor € 500 per oog
– Het is een eenvoudige ingreep en complicaties zijn zeer zeldzaam
– Alle artsen en optometristen hebben een speciale training gevolgd
– U krijgt bedenktijd tussen het advies van de oogarts en de daadwerkelijke behandeling
– Elke kliniek beweert dat het slagingspercentage bij hen hoger ligt dan het landelijk gemiddelde

Wat dokters u niet vertellen
Maar de rooskleurige cijfers die de klinieken op internet publiceren, verbloemen wat er met veel van hun patiënten gebeurt. Het slagingspercentage slaat op hoeveel mensen in één keer scherp zien na de ingreep. Maar er is weinig aandacht voor wat er misgaat bij de ingreep. Veel patiënten weten niet dat ze complicaties kunnen melden, waardoor dit vaak niet gebeurt. Er is zelfs een speciale website in het leven geroepen om u te waarschuwen voor de complicaties van een Lasik-behandeling (lasikcomplications.com).
De Britse Sasha Rodoy (57) onderging in 2011 een laserbehandeling. Haar ogen zijn er niet op vooruitgegaan: ze heeft bij alles een bril nodig: zowel voor lezen als voor ver zien. Bovendien heeft ze last van een lange lijst bijwerkingen. Ze vecht nu voor strengere regels. In een paar jaar tijd zochten meer dan drieduizend mensen, die allemaal last hadden van ernstige complicaties, contact met haar.
Ook toen de Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA in 2008 een website lanceerde om bijwerkingen van Lasik te inventariseren, begonnen de klachten binnen te stromen.
Voorstanders beweren dat de behandeling veiliger is geworden door nieuwe ontwikkelingen en apparatuur, maar recente studies schetsen een heel ander beeld.
– De meldingen van patiënten over vervelende bijverschijnselen stapelen zich op. In heel 2014 ontving de FDA 1801 klachten over bijwerkingen. En waarschijnlijk worden lang niet alle bijwerkingen gemeld.
– Uit het nieuwste rapport van de FDA blijkt dat er ontzettend veel problemen zijn: het LASIK Quality of Life Collaboration Project (oktober 2014) geeft aan dat bijna 45 procent van de mensen na een Lasikbehandeling visuele klachten heeft, zoals halo’s (verblindende kringen en strepen rondom lichtbronnen), en 30 procent heeft last van droge ogen. Bovendien had 4 procent van de patiënten ‘zeer’ of ‘uitermate’ storende symptomen, en 1 procent had zo’n slecht gezichtsvermogen dat het voor hen moeilijk of onmogelijk was om normaal te functioneren.1
– De technologie heeft het slagingspercentage niet verbeterd. Dat blijkt uit een literatuurstudie van twaalf klinische trials, waarbij ook de nieuwste technologie betrokken was, die rekening houdt met de vorm van het oogoppervlak en eventuele kleine afwijkingen. Uit de studie blijkt dat een halfjaar na een Lasikbehandeling 17,5 procent van de mensen last heeft van halo’s, 19,7 procent van glare (stralen), 19,3 procent moeite heeft met autorijden in het donker en 21 procent klaagt over droge ogen.2
– Artsen die zelf Lasik hebben ondergaan, zijn niet tevreden. Uit een studie blijkt dat 50 procent van de artsen die behandeld waren, last had van geïrriteerde ogen, 35 procent had moeite met kijken bij zwak licht, 43 procent had last van glare en 41 procent klaagde over halo’s.3
Het Britse College van Oogartsen heeft richtlijnen opgesteld voor het soort vaardigheden en ervaring die nodig zijn om deze behandeling uit te voeren. Het adviseert dat chirurgen die ooglaserbehandelingen uitvoeren dit minstens 500 keer per jaar doen. Ook biedt het College een opleidingsprogramma.
Maar dat programma is volledig op vrijwillige basis en de richtlijnen zijn praktisch onuitvoerbaar vanwege de dreiging met juridische procedures door de miljoenenindustrie.
Toch is het probleem waarschijnlijk niet alleen de onervarenheid. Morris Waxler was hoofd van de afdeling oogheelkundige apparatuur van de FDA tot 1998: het jaar waarin de FDA de middelen om Lasik uit te voeren, goedkeurde. Waxler zegt nu dat de fabrikanten niet eerlijk waren over de veiligheid ervan, en bewijzen over de bijwerkingen bewust voor de FDA hebben achtergehouden.
Hij krijgt bijval van twee andere klokkenluiders van de FDA, die zeggen dat de instantie is gezwicht voor de druk die de fabrikanten uitoefenden. Ernstige schadelijke gevolgen, zoals zeer slecht zien in het donker, extreem droge ogen en wazig zien, werden afgedaan als ‘complicaties’. Zo werd voorkomen dat ze meetelden voor de 1 procent die de FDA hanteert voor het maximale aantal bijwerkingen.
Dat betekent dat patiënten met ernstige schade aan het hoornvlies – wat hen wettelijk tot blinden zou kunnen verklaren – vaak te horen krijgen dat ze ‘keratoconus’ hebben: een oogaandoening met dezelfde soort symptomen die spontaan ontstaat.
Er wordt zo’n florissant beeld geschetst van ooglaserbehandelingen dat ooglaseren de ingreep is waar patiënten het minst onderzoek naar doen. Ze kijken alleen waar de ingreep het goedkoopst is.
De meeste patiënten geven toestemming voor de behandeling zonder enige kennis van hoe die in haar werk gaat, de ervaring van de chirurg en welke risico’s eraan verbonden zijn.
Vaak worden mensen zelfs onder druk gezet om de ingreep diezelfde dag nog te laten doen, nadat ze bij het vooronderzoek alleen maar een assistent hebben gesproken en niet eens een arts, laat staan de chirurg die de ingreep bij hen uitvoert. Een document van Optical Express instrueert het personeel in de ‘winkel’ hoe ze de ‘leiding moeten nemen’ over de klant en erop moeten aandringen de ingreep meteen te laten doen.4
Overweeg daarom eerst het volgende, voordat u met uw ogen zelfs maar in de buurt van een laserapparaat komt.

Wat ooglaserklinieken u niet vertellen
– Complicaties zijn niet zeldzaam. Het Britse College van Oogartsen schat dat ongeveer 5 procent van de mensen (dus 1 op de 20) last heeft van complicaties, en dat is een voorzichtige schatting. Paula Cofer is een Amerikaanse patiënt die Lasik heeft ondergaan, en sindsdien last heeft van extreem droge ogen en wazig zien. Volgens haar zijn er minstens zeven Amerikanen die zelfmoord hebben gepleegd nadat de ingreep bij hen verschrikkelijk mis was gegaan. En er zouden nog veel meer patiënten zijn met zelfmoordgedachten.
– U kunt last krijgen van hoornvliesschade. In bijna 40 procent van de gevallen leidt de ingreep tot een zwakker hoornvlies.5 In sommige gevallen neemt het hoornvlies zijn oorspronkelijke vorm weer aan, waardoor u opnieuw bijziend wordt.6 Uw bijziendheid kan ook langzaam maar zeker verergeren. In ernstige gevallen wordt uw hoornvlies boller (keratectasie), waardoor u steeds slechter gaat zien.
– Uw oog kan geïnfecteerd raken, waardoor keratitis ontstaat: een ontsteking van het hoornvlies. Dat kan zelfs anderhalf jaar na de ingreep nog gebeuren en kan zo ernstig zijn dat het uw gezichtsvermogen bedreigt.7
 Het kan even duren voordat u weer scherp ziet en u kunt blijvend last houden van een waas.8
– U kunt last krijgen van droge ogen, en uw traanfunctie kan permanent verminderd zijn.9 Anat Galor is een chirurg van het Bascom Palmer Ooginstituut in Florida en zegt dat tussen de 20 en 30 procent van de Lasik-patiënten pijnlijke en jeukende droge ogen heeft – wat te behandelen is. Maar 5 procent krijgt last van ernstig droge ogen en houdt daar blijvend last van: deze mensen moeten altijd druppels blijven gebruiken of een speciale bril dragen. Galor schat dat bijna 1 procent van de patiënten zoveel last heeft dat deze mensen niet meer normaal kunnen functioneren.
– Uw netvlies kan loslaten, u kunt last krijgen van scheel kijken (strabismus) en schade oplopen aan de macula (het centrale gedeelte van uw netvlies). 10
– Uw oogzenuw kan beschadigen, waardoor uw gezichtsvermogen permanent verslechtert.11
– Door complicaties kan een simpel geval van bijziendheid veranderen in een vervormd hoornvlies, waardoor uw zicht wazig of vervormd is.12
– U kunt zelfs uw gezichtsvermogen helemaal verliezen door de ingreep. Een onderzoek naar 24 verschillende complicaties liet zien dat 13 ervan tijdens de ingreep plaatsvonden. De techniek zelf, aldus de conclusie van de onderzoekers, kan ernstige complicaties tot gevolg hebben, die zelfs tot blindheid kunnen leiden, zoals bij zangeres Mel B van de Spice Girls.13 Ze is sinds de ingreep blind aan haar linkeroog en wacht nu op een hoornvliestransplantatie.
– U kunt ook last krijgen van slecht zien in het donker en verminderd contrast zien, waardoor het lastig is om objecten te onderscheiden tegen een achtergrond in dezelfde kleur.14
– Voor bepaalde taken zult u waarschijnlijk nog steeds een bril nodig hebben, zegt Gartry, en uw ogen blijven veranderen als u ouder wordt.

Conclusie: gedane zaken nemen geen keer. ‘Laserapparatuur kan wel weefsel weghalen, maar er is geen enkele techniek om het weefsel weer terug te plaatsen,’ aldus de website over Lasik Complicaties.
U kunt alleen nog uw toevlucht nemen tot oogartsen die gespecialiseerd zijn in de behandeling van patiënten met complicaties na refractiechirurgie. Zij kunnen speciale lenzen aanmeten, zoals scleralenzen.

[kader:] LASIK or LASEK?
Refractiechirurgie is een behandeling waarbij een laserstraal direct op het hoornvlies wordt gericht. Het hoornvlies is het doorzichtige, buitenste weefsel dat de voorkant van het oog bedekt. De laser vervormt of schaaft het hoornvliesweefsel: maakt het vlakker bij bijziende mensen en minder vlak bij verziendheid.
Bij LASIK (laser in situ keratomileusis), de meest gangbare techniek, wordt eerst een sneetje gemaakt rond de iris, waarna de bovenste laag van het hoornvlies wordt weggeklapt. Daaronder wordt het hoornvlies geslepen om de refractiefout te corrigeren, waarna de flap weer terug wordt gevouwen.
De LASEK-techniek (laser subepithelial keratomileusis) wordt meestal alleen gebruikt als het hoornvlies als te dun wordt beschouwd voor LASIK. Bij LASEK krijgt de patiënt alcoholhoudende druppels toegediend om de buitenste laag (het epitheel) van het hoornvlies zachter te maken, zodat het opzij kan worden geschoven. Nadat de laser de vorm van het hoornvlies veranderd heeft, wordt het epitheel weer terug geschoven.
LASIK of LASEK heeft dus niets te maken met andere behandelingen waarbij laser wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij de behandeling van nastaar.

[Literatuur:]
1 www.fda.gov/MedicalDevices/ProductsandMedicalProcedures/SurgeryandLifeSupport/LASIK/
ucm190291.htm
2 Cornea, 2007; 26: 246–54
3 J Cataract Refract Surg, 2014; 40: 395–402
4 The Guardian, 20 September 2014 (online)
5 Lancet, 2003; 361: 1225–6
6 Ophthalmology, 2001; 108: 666–72; Klin Monbl Augenheilkd, 2011; 228: 704–11
7 Ophthalmology, 2003; 110: 503–10
8 Nippon Ganka Gakkai Zasshi, 2003; 107: 249–56
9 Am J Ophthalmol, 2001; 132: 1–7
10 Am J Ophthalmol, 1999; 128: 588–94; Yonsei Med J, 2000; 41: 404–6; Am J Ophthalmol, 2001; 131: 666–7
11 Am J Ophthalmol, 2000; 129: 668–71
12 Boxer Wachler BS. ‘LASIK Risks and Complications’; www.allaboutvision.com/visionsurgery/lasik_complication_1.htm
13 Eur J Ophthalmol, 2003; 13: 139–45
14 J Cataract Refract Surg, 2007; 33: 1120–2