Maakt u zich geen zorgen over vitamine B12. Om het verhaal te begrijpen moet je verder kijken dan de hoofdlijnen, zegt Rob Verkerk.

Veganisten die ‘niet geloven’ in supplementen hadden de laatste tijd misschien iets te vieren. Het wordt vegetariërs en veganisten aangeraden om een vitamine B12-supplement te nemen, maar nu zou blijken dat een hoog gehalte van deze vitamine samenhangt met een hoger risico op kanker. Dit nieuws gaat in tegen de gangbare en veronderstelde wetenschappelijke opvatting dat het kankerrisico afneemt bij een hoog gehalte aan vitamine B12 (en folaat). Zoek online op ‘B12 en kanker’ en je ziet dit advies op vele toonaangevende sites. Naast het kankerrisico kan B12 mogelijk ook het risico op alzheimer en hartziekten verlagen. Maar de wetenschap is zelden zo zwart-wit. Wie dieper graaft ziet studies die precies het tegenovergestelde beweren, tenminste wat betreft foliumzuur (de synthetische, geoxideerde vorm van folaat).

Reputatieschade

Maar de afgelopen maanden heeft B12 wat reputatieschade opgelopen, net als het daaraan nauw verwante foliumzuur. Het nieuws bereikte zelfs een aantal Europese overheidsinstanties die nu proberen om hooggedoseerde B12 (500 mcg of meer) uit de schappen te halen. Omdat het gaat om de vitamine waaraan veganisten vaak een gebrek hebben, zal dit nieuws degenen die geen B12-supplement nemen geruststellen. Zijn zij op den duur echt beter af dan degenen die wel hoge doseringen B12 innemen
of injecteren?  Kunnen we echt ons risico op kanker vergroten als we het B12-niveau aanvullen met supplementen? Het antwoord is een volmondig ‘nee’.

De kern van de verwarring ligt in twee studies: één goede en één dubieuze. Bij elkaar vormen ze een soort ‘twee plus twee is vijf’ en dat leidt tot ernstige verwarring onder het publiek, gezondheidsprofessionals en sommige instanties.
De eerste, kwalitatief goede studie is gebaseerd op gegevens uit Deense medische dossiers tussen 1998 en 2014.1  Hier bekeken onderzoekers de bloedwaarden van vitamine B12 (cobalamine) van ongeveer 25.000 mensen, een jaar voordat ze de diagnose kanker kregen, en vergeleken die met ongeveer 60.000 kankerpatiënten bij wie B12 niet was gemeten. Het resultaat bracht rillingen teweeg bij alle verknochte B12-slikkers of -spuiters: huizenhoge niveaus van B12 bij degenen die het snelst waren overleden.

Maar net als bij elk medisch onderzoek moeten we ook onder de oppervlakte kijken. Dan zien we dat de auteurs van het onderzoek heel duidelijk maken dat deze zeer hoge B12-niveaus absoluut niets van doen hebben met inname van B12 via voedsel of via andere externe bronnen. Wat zij wel zagen is een bijzonderheid die optreedt als mensen kanker krijgen. Dan worden de B12-voorraden in de lever blijkbaar vrijgegeven, en dat is wat er te zien is in de bloedbaan van mensen met kanker.

Waarom? Omdat B12, net als folaat, nodig is voor de aanmaak van nieuwe cellen. Dus als er tumorgroei plaatsvindt – wat sowieso al een complexe disbalans oplevert in allerlei systemen – wordt de stofwisseling in het lichaam zodanig veranderd dat de tumor de benodigde voedingsstoffen voor die groei kan benutten. U heeft vast wel eens gehoord dat suiker daar één van is. Welnu, u kunt folaat en B12 toevoegen aan het lijstje. Onthoud dat B12 geen kanker kan creëren – het kan juist andere systemen ondersteunen, waaronder het immuun- en mitochondriale systeem, die er heel veel behoefte aan hebben als ze op volle kracht draaien.

VITAL onderzoek

De andere, dubieuze studie is een herziening van een Brits onderzoek naar vitaminen genaamd VITAL.2 De onderzoekers zagen een samenhang tussen longkanker en het dagelijks slikken van multivitaminen met daarin respectievelijk meer dan 55 microgram vitamine B12 en 20 mg vitamine B6 (dat net als B12 betrokken is bij de celstofwisseling). Op basis hiervan concludeerden zij dat de multivitaminen geen bescherming bieden en zelfs mogelijk schadelijk zijn en tot meer tumorgroei leiden.
Het probleem is dat de bron een vragenlijst was waarop slechts 23 procent had geantwoord en de studie was zo slecht opgezet (ook zonder ondersteunende bloedwaardemetingen) dat die conclusies helemaal niet getrokken konden worden. Het jaar daarop verscheen gelukkig een intercollegiaal getoetste reactie waarin de bevindingen ‘giswerk’ werden genoemd.3

Kortom, conclusies dienen te worden getrokken op basis van al het bewijs. Nu snapt u misschien hoe de analyse van VITAL, gekoppeld aan een foute interpretatie van de Deense studie uit 2016, ertoe kon leiden dat heel wat mensen een foute optelsom maakten.
Wees dus niet bang voor B12, maar ga er zorgvuldig om. Het is niet vanzelfsprekend dat er een B12 tekort ontstaat wanneer u geen of minder vlees eet. Wel is het van belang het B12-niveau in de gaten te houden. Dat kan door bloedwaarden te laten meten, en op basis daarvan aanpassingen te maken. Wellicht krijgt u genoeg binnen via andere voedingsmiddelen. Vlees is namelijk niet de enige bron.

BRONNEN
1 Cancer Epidemiol, 2016; 40: 158–65
2 J Clin Oncol, 2017; 35: 3440–8
3 J Clin Oncol, 2018; 36: 626–7