Voeding is één van de belangrijkste pijlers van leefstijlgeneeskunde. Wat moet u ervan weten? En hoe past u het toe?

Voeding is informatie. Voeding informeert onze genen. Bewustwording van het potentieel dat voeding heeft om onze gezondheid te bevorderen én te schaden is prioriteit nummer één. Zorgelijk is dat het grootste deel van de bewerkte voeding die wordt aangeboden weinig of niets meer te maken heeft met wat de natuur produceert. Deze ‘knutselvoeding’ is lichaamsvreemd en schadelijk. Onze voedingsomgeving is toxisch geworden. Ze maakt ons ziek, onvruchtbaar, moe en nerveus.

Anders eten vereist naast kennis ook vaardigheden. Het gaat om een geheel nieuwe eetcultuur. Te beginnen met onderwijs over voeding en het zelf leren ‘gezonde boodschappen’ doen (etiketten lezen!) en klaarmaken van een gezonde maaltijd.

Het oprichten van een aparte leerstoel leefstijlgeneeskunde kan zeker helpen. Elke arts, diëtist, gewichtsconsulent etcetera wordt dan voorzien van inspiratie en de juiste tools om deze cultuuromslag vorm te geven. Voorkómen én genezen met voeding: wat moet u dan weten over voeding?

Preventie

Allereerst: weet dat de dagelijkse voedingskeuzen die u maakt, echt verschil kunnen maken. In de plus maar ook in de min. Welke voeding we kiezen, vertaalt zich in de kwaliteit van leven, de kans op ziekte en gezondheid en de levensduur.  De arts en onderzoeker Dean Ornish liet als eerste zien dat zijn leefstijlprogramma (bestaande uit gezonde voeding, beweging en vermindering van stress/spanning) binnen drie maanden de concentratie van het enzym telomerase verhoogt. De betekenis van deze vondst is verstrekkend. Telomerase is een enzym dat de telomeren (de uiteinden van onze genen, die door slijtage korter worden) repareert en weer verlengt. Er is verband aangetoond tussen telomeerlengte en levensduur.1

 Nou zijn er heel wat mensen die meer belang hechten aan een gezond en vitaal leven dan aan een langer leven. Dat is nu juist de meest spectaculaire uitkomst van het onderzoek naar de betekenis van telomeerlengte: langere telomeren hangen samen met de combinatie van beide factoren; een leven dat én langer is én gezonder.

En het omgekeerde is ook waar: kortere telomeren gaan gepaard met een verkorte levensverwachting, maar verhogen de kans op ziekte. Elisabeth Blackburn en Elissa Epel kregen voor deze ontdekking de Nobelprijs voor de Geneeskunde.

Het gaat dus om onderzoek dat laat zien dat wij zelf het verschil maken. Onze genetische blauwdruk is een mogelijkheid en geen dwingende noodzakelijkheid. Wat we naar voren halen uit die genetische blauwdruk hangt elke dag weer af van wat we aan onze vork prikken.

Genezen

Ook als u al een ziekte hebt zijn er belangrijke dingen die u moet weten. Tijdens mijn geneeskunde-opleiding in de zeventiger jaren van de vorige eeuw leerde ik dat diabetes, hartziekten, reuma, astma, kanker, colitis en ga zo maar door, niet konden genezen. Mijn opleiders waren daarvan overtuigd. Steeds vaker komen onderzoekers van leefstijlgeneeskunde er nu achter dat chronische ziekte niet per se levenslang is.

Dit heeft te maken met de omkeerbaarheid van ziekte. Het is belangrijk om te beseffen dat medicijnen het leven aangenamer kunnen maken door de ziektesymptomen, zoals pijn, misselijkheid enzovoort te verlichten. Medicijnen doen de ziekte echter niet verdwijnen. Dat vermogen hebben ze niet omdat ze niet gericht zijn op de oorzaak van de kwaal.

Genezend potentieel van voeding

Voeding daarentegen heeft dat genezende vermogen wél. Met name groenten en fruit bevatten relatief veel micronutriënten, zoals vitaminen, mineralen, sporenelementen, en enzymen die in staat zijn om beschadigde weefsels en organen te repareren en te regenereren.

Slim gekozen voeding, aangevuld met vitaminen, kan dus ziekte voorkomen en genezen én leiden tot het verminderen en zelfs overbodig maken van geneesmiddelengebruik. Voor een aantal veel-voorkomende ziekten is er inmiddels hard bewijs voor de omkeerbaarheid. Denk aan diabetes, hart- en vaatziekten en zelfs kanker.2

Het is simpel om te zien dat bij chronisch degeneratieve ziekten, voedingsgeneeskunde grote voordelen heeft ten opzichte van het nu gangbare medisch farmaceutische model. Dat laatste is vooral gericht op symptoombestrijding (en niet op genezing). Verder zijn er hoge kosten en nadelige bijwerkingen van de medicijnen.

Toepassen

Maar waar begint u, als u bewuster, gezonder wilt gaan eten? Er is zoveel informatie over voeding. En zoveel verwarring doordat experts op het gebied van voeding elkaar tegenspreken.

Toch kunt u veilig aan de slag met één overkoepelend principe, waarover artsen en biochemici overeenstemming hebben: ontstekingsremming.
Hoe werkt ontstekingsremming in de praktijk? In de gangbare geneeskunde wordt ontstekingsremmende medicatie gegeven. Bekend zijn de corticosteroïden en NSAID’s. Maar u kunt in veel gevallen deze medicatie vermijden door uw voeding slim te kiezen. Kennis is nodig over wat u wél eet en wat u weglaat.

U kunt ook meten hoe u ervoor staat en mogelijke tekorten in de voeding aanvullen met voedingssupplementen.

Ontstekingsremmende voeding

Eén van de belangrijkste gezondheidseffecten die u met voeding kunt bereiken, is het remmen van chronische laaggradige ontsteking. U gebruikt uw voeding dan als ‘medicijn’.

Vrijwel alle welvaartsziekten hebben als kenmerk dat ontsteking een rol speelt bij het ontstaan en het chronisch worden van de aandoening. Kiezen voor voeding die een ontstekingsremmende werking heeft en het beperken van ontstekingsbevorderende voeding is de beste voeding strategie.
Ontstekingsremming kunt u ook bereiken middels voeding met een hoog gehalte aan omega-3 vetzuren.

Mijn advies: stop met vlees en schakel om naar plantaardige voeding, eventueel af en toe aangevuld met een ei of vette vis. Als u toch vlees wilt eten, eet dan wild. Dit bevat, in vergelijking met gefokt vee, aanzienlijk minder arachidonzuur.

Overigens hoeft u voor uw dagelijkse eiwitbehoefte geen vlees of vis te eten. Groenten (alle!), linzen, peulvruchten, bonen, noten, zaden, volkoren granen etc. bevatten allemaal licht verteerbare eiwitten. Dus ook als vegetariër kunt u heel goed aan uw eiwitbehoefte voldoen. Vergeet niet dat de sterkste dieren op aarde, de olifant en de gorilla, uitsluitend planten eten.

Meten hoe u ervoor staat

Vraag aan uw huisarts of specialist om te meten. Dit geeft leefstijl feedback. De mate van ontsteking is af te lezen aan de CRP-test. Of beter nog de CRP-hs (hs staat voor high sensitivity). Idealiter heeft de CRP een waarde van 1 of lager; de ontstekingsneiging is dan praktisch afwezig.
Homocysteïne testen is betrouwbaarder dan de gangbare cholesterolbepaling voor uw hart-vaat risico. Idealiter is de waarde 7 of minder.

Vitamine D3 beschermt tegen bijna alle chronische ziekten en is voor iedereen een must. D3 moduleert meer dan 3000 genen. De nieuwe normaalwaarde is 80-250 nanogram per liter. Idealiter ligt de waarde tussen de 150 en 200 ng/L. Als uw D3 laag is, neem dan dagelijks 5.000 tot 10.000 IU vitamine D3 en bepaal na 6 maanden de waarde opnieuw.

De laatste dertig jaar zag ik duizenden mensen met een D3 tekort en nooit iemand met een D3 hoger dan de bovengrens. Andere vaak voorkomende tekorten zijn zink, selenium, magnesium, omega-3 vetzuren, jodium en vitamine B12.

Neem een goede kwaliteit multivitamine aangevuld met krill-olie en vitamine D3.

Voeding is slechts een van de vier verschillende aspecten van leefstijlgeneeskunde (naast beweging, het loslaten van stress en de factor verbinding). In de volgende editie van Medisch Dossier ga ik meer vertellen over stressreductie, wat overigens ook ontstekingsremmend werkt! Op uw gezondheid!

Meer informatie over orthomoleculair werkende artsen kunt u vinden op: www.avig.nl
Maarten Klatte, arts voor leefstijlgeneeskunde. Zie ook: www.moeiteloosgezond.nl

Literatuur
1. Aging (Albany NY). 2008 Dec 4;1(1):81-8
2. JAMA. 1998 Dec 16;280(23):2001-7

Welke voeding werkt ontstekingsremmend?

Alle groente Eet ze rauw als salade of als vers uitgeperst groentesap. Denk ook aan kiemgroenten zoals alfalfa of broccolikiemen, voeg ze toe aan salade. 

Alle bereidingen van groenten: groentesoep, gestoomde groenten, kort gekookt, geroerbakt, gefermenteerd (zuurkool). Zorg ervoor dat u bij elke maaltijd groenten eet of drinkt. Als u bij de hoofdmaaltijden ervoor zorgt dat de helft of meer van wat er op uw bord ligt uit groenten bestaat, dan zorgt u zelf voor ontstekingsremming.

Vers fruit zoals bosbessen, rode en zwarte bessen, frambozen, aardbeien, bramen, kruisbessen. Ook appels, peren, pruimen, vijgen, abrikozen, perziken, watermeloen, kersen en sinaasappelen. Het uitpersen van zoet fruit is niet gunstig door de snelle stijging van de bloedsuikerspiegel. Eet u daarentegen de hele vrucht, dan zorgen de vruchtvezels voor een vertraagde opname van de suiker in vruchten. Beperk tropisch fruit vanwege het hoge suikergehalte.

Koudgeperste lijnzaadolie of zelfgemalen lijnzaad. Koop geen gebroken lijnzaad, dit is vaak al geoxideerd. Lijnzaadolie: koud bewaren en niet verhitten. Meng het door een smoothie.

Vis Ook vette vis bevat veel omega-3: wilde zalm, sardines, ansjovis, forel, makreel en haring.

Walnoten en chiazaad zijn goede plantaardige bronnen van omega-3. Meng ze door uw muesli.

Curcuma is de kampioen. Door de rijst of roerbak. Neem curcuma ook als supplement evenals vitamine C.

Te vermijden ontstekingsbevorderende voeding

Transvetten Deze vormen een fors gezondheidsrisico.

Ze zijn ontstekingsbevorderend, carcinogeen en een serieuze bedreiging voor hart en vaten. Ondanks hard bewijs dat ze ons ziek maken, zitten ze nog in voeding en zijn ze nog steeds niet verboden!

Denk aan junkfood, frituurvet, bakvet, margarines, koekjes, gebakjes. Als op een etiket staat dat het vet gehard is of gehydrogeneerd, gebruik het dan niet!

Suiker Witte suiker, poedersuiker, rietsuiker, basterdsuiker, suikerstroop, honing enz. Zoet uw toetje met stevia, rauwe (raat)honing of maple siroop.

Veel verpakte voeding bevat toegevoegde suikers. Lees de etiketten! Alles wat eindigt op -ose is verdacht. Glucose, sucrose, fructose, maltose, dextrose.

Drink water of thee in plaats van frisdrank of sportdrankjes.

High fructose corn syrup (HFCS) oftewel maisstroop is berucht om zijn bijdrage aan de diabetes-golf onder de jeugd. Het is verslavend en zit vaak in frisdrank.

Geraffineerde koolhydraten Vermijd ook geraffineerde koolhydraten. Ze werken net zoals suiker: wit brood, witte rijst, pasta. Neem in plaats daarvan het volkoren product. Bruine rijst, volkoren pasta, enz.

Omega-6 vetzuren hebben een ontstekingsbevorderende werking. Omega-6 vetzuren zitten in zonnebloemolie, maisolie, sojaolie, katoenzaadolie, pindaolie en saffloerolie. Omega-6 vetzuren zitten in mayonaise, kant-en-klaarsauzen, salade-dressings, bakoliën, frituurproducten, kant-en-klaarmaaltijden, koekjes, gebakjes en junkfood zoals chips en de meeste borrelzoutjes. Eet geen verpakte voeding, u kunt zo de meeste omega-6 vetzuren vermijden.

Vlees Vooral rood vlees en varkensvlees. Vlees bevat arachidonzuur. Met name rood vlees verhoogt de kans op darmkanker. Vlees is ontstekingsbevorderend. Vlees en vleeswaren worden bewerkt met kleurstoffen, smaakversterkers en toevoegingen zoals suiker.

Maarten Klatte studeerde geneeskunde en was daarna werkzaam als arts-onderzoeker aan de afdeling Algemene Ziekteleer van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Op die afdeling werd onderzoek gedaan naar de invloed van de wil op genezingsprocessen. Sinds 1983 werkt Klatte in een zelfstandige praktijk leefstijlgeneeskunde waarin de rol van bewustzijn voor het bevorderen van gezondheid en welzijn centraal staat.
Klatte is voorzitter en medeoprichter van het Nederlands Genootschap voor Orthomoleculaire Oncologie (NGOO). In deze vakgroep delen artsen en apothekers hun ervaringen op het gebied van de niet-toxische behandeling van kanker.