04-01-2022

Wat heb jij op je lever?

De lever is ons belangrijkste ontgiftings- of detoxorgaan. Dagelijks staan we bloot aan allerlei schadelijke stoffen. Niet alleen via onze voeding, bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen, of via de omgeving, zoals luchtvervuiling. Ook emotioneel gezien moeten we nogal wat ‘gif’ verwerken. Vanuit de traditionele geneeswijzen speelt de lever daar ook een belangrijke rol bij. Door de lever in zijn psychische en fysiologische detoxfunctie te ondersteunen, kunnen we leverproblemen mogelijk voorkomen en ons gelukkiger gaan voelen.

De lever is van oudsher een orgaan dat geassocieerd wordt met het leven. In de Griekse mythologie wordt Prometheus gestraft door Zeus, omdat hij aan de mensen vuur had gegeven. Zijn straf was een dagelijks bezoek van een adelaar die een deel van zijn lever opat. Omdat de lever ’s nachts teruggroeide, moest Prometheus deze straf ondergaan totdat Hercules hem bevrijdde door de adelaar te doden.1 De lever had voor de Grieken een duidelijke regenererende functie. Inderdaad is het het enige orgaan dat (onbeperkt) kan teruggroeien als er een deel wordt weggenomen.

De lever, die zich in de rechterbovenbuik bevindt, heeft tal van functies in het lichaam. Met zijn 1,5 kilo is hij verantwoordelijk voor de productie van gal, de stofwisseling van eiwitten, koolhydraten en vetten en de opslag van voedingstoffen waaronder glucose, vitaminen en mineralen. Bovendien heeft de lever een cruciale rol in het elimineren van toxinen.2 Omdat de lever een groot aantal belangrijke functies heeft, worden we al snel (ernstig) ziek als het orgaan niet goed meer functioneert (zie het kader ‘De lever uit balans’).

Detoxfunctie

De lever beschermt het lichaam op twee manieren tegen toxinen. Allereerst probeert hij gifstoffen te elimineren door ze om te zetten in minder schadelijke stoffen die uitgescheiden kunnen worden via de nieren (plassen), de darmen (gal in de ontlasting) of de huid (zweet). Als dat niet of onvoldoende lukt, dan worden de stoffen door de lever opgeslagen in vetcellen om zo de rest van het lichaam te beschermen.2

De lever filtert het bloed en haalt de giftige stoffen eruit waarna deze onschadelijk moeten worden gemaakt. Dit proces, de leverdetoxificatie, verloopt in twee fasen. Tijdens de eerste fase worden gifstoffen zo veel mogelijk geneutraliseerd. Als dit niet lukt, dan wordt een tussenproduct gemaakt dat verwerkt wordt tijdens de tweede fase. In de tweede fase worden stoffen vervolgens verder bewerkt waarna we ze veilig kunnen uitscheiden. Tijdens de eerste fase worden bijvoorbeeld cafeïne en paracetamol onschadelijk gemaakt. Stoffen die een tweede bewerkingsfase nodig hebben zijn verschillende medicijnen, bacteriële toxinen, zware metalen, histamine, oestrogeen en alcohol.3

 

De lever uit balans

Voor de algehele gezondheid is een goed functionerende lever essentieel. Leverproblemen kunnen zowel (relatief) mild als ernstig zijn. Ziekte van de lever kan worden veroorzaakt door een infectie met een virus of parasiet, een auto-immuunziekte, een genetische aandoening of een slechte leefstijl. Met name leververvetting door overmatig alcoholgebruik of een verkeerd voedingspatroon, rijk aan geraffineerde koolhydraten en fructose, komt veel voor.1

Factoren die een leveraandoening in de hand werken, zijn onder andere langdurig overmatig alcoholgebruik, slechte voeding, overgewicht, diabetes, blootstelling aan gifstoffen en drugsgebruik. Zodra de lever beperkt wordt in zijn functies, ontstaan er verschillende gezondheidsklachten. Tekenen dat de lever niet goed werkt, zijn buikpijn in de rechterbovenbuik, kleine adertjes op de huid (spider naevus), moeheid, enkeloedeem, jeuk, donkere urine, ontkleurde ontlasting, een gele verkleuring van de huid en het oogwit, een vergrote lever, misselijkheid en verlies van eetlust. Verder kun je ook aan de ontlasting tot op zekere hoogte zien of de galproductie van de lever goed functioneert. Bij onvoldoende gal kan vet niet genoeg verteerd worden en ontstaat er vettige en plakkerige ontlasting.1 Raadpleeg bij het ontstaan van bovengenoemde symptomen altijd een arts.

Bronnen
1 Merck Manual: Overview of Liver Disease, via msdmanuals.com

 

Problemen in de detoxificatie kunnen ontstaan als er een overmaat aan toxinen is die de lever niet snel genoeg kan verwerken. Meestal komt dit doordat de fase 1-detoxificatie sneller werkt dan de fase 2-ontgifting. De tussenproducten die gemaakt worden tijdens fase 1 zijn namelijk vaak toxischer dan het beginproduct.3 Dit betekent dat de fase 2-enzymen deze tussenproducten zo snel mogelijk onschadelijk moeten maken om weefselschade te voorkomen. Onze westerse leefstijl bevat helaas tal van stoffen die de fase 1-ontgifting versnellen, waardoor de fase 2-ontgifting het niet meer kan bijbenen. Voorbeelden van stoffen die de fase 1-detoxicifatie versnellen zijn verkoolde voeding (het donkerbruine korstje op gebakken groente of vlees), tabak en alcohol.3 Later zullen we zien hoe we deze balans kunnen herstellen met voeding en leefstijl.

Je groen en geel ergeren

Naast de fysiologische aspecten van de ontgifting door de lever, spelen ook emoties een rol in de leverwerking. De lever slaat niet alleen toxinen op, maar ook onverwerkte emoties. Zeker in de traditionele natuurgeneeswijzen wordt deze rol erkend. In onze Nederlandse taal hebben we tal van spreekwoorden en verwijzingen waaruit de relatie tussen de psyche en de lever blijkt. Je kunt je groen en geel ergeren, waarbij de kleuren verwijzen naar de kleur van gal. Je kunt je gal niet spugen, bent een binnenvetter, hebt iets op je lever of een gebeurtenis is moeilijk te verteren. Levergerelateerde emoties zijn dan ook boosheid, frustratie en depressie. Ook in de traditionele Chinese geneeskunde wordt de lever in verband gebracht met deze gevoelens.4

Volgens de natuurgeneeskundige visie kan ongeuite boosheid naar binnen slaan waar ze je figuurlijk kan opvreten. De ‘binnenvetter’ komt hier tevens vandaan. Emoties gaan van binnen interen waardoor gal kan indikken en er galstenen ontstaan. Je kunt dan letterlijk ‘je gal niet meer spugen’. Door emoties weer in beweging te brengen, of te laten ‘stromen’, kan de lever geholpen worden emoties te verteren. Overigens speelt dit onbewuste verteren van emoties zich gedeeltelijk af in de nacht. Tijdens de nacht verwerken we via onze dromen de indrukken die we gedurende de dag hebben opgedaan. De lever maakt ’s nachts dan ook overuren. Volgens de Chinese geneeswijzen is de levertijd tussen 1 en 3 uur ’s nachts.4 Word je om deze tijd vaak wakker of is je slaap dan onrustig en droom je veel en levendig? Dan vraagt je lever om aandacht en heb je mogelijk opgekropte boosheid. Dat is in onze maatschappij overigens niet gek. We worden constant blootgesteld aan ‘emotioneel gif’ in de vorm van onrechtvaardigheid, na te streven ideaalbeelden en door media opgewekte schuldgevoelens waardoor we boosheid en frustratie voelen.

(Emotioneel) ontgiften

De emotionele ontgifting kun je ondersteunen door eens een tijdje offline te gaan of eens kritisch te kijken naar de tijd die je online doorbrengt. Mediteer, ontspan, verblijf geregeld in de natuur en onderhoud een rijk sociaal leven. Probeer eventuele boosheid en frustratie te achterhalen en kijk of je hier samen met een gezondheidsprofessional aan kunt werken. Ook de Chinezen hebben een oplossing om de leverenergie weer te laten stromen tijdens emotionele stagnatie of frustratie. Stimulatie van het acupunctuurpunt ‘Lever 3’, ook wel de ‘machtige golf’ genoemd, helpt emoties los te maken en geeft helderheid en moed.5 Het punt zit op de bovenkant van je voet. Door met je duim de lijn tussen je grote teen en tweede teen te volgen, kom je het tegen net voordat je bot voelt. Door stevig op dit punt te drukken, stimuleer je het. Als je last hebt van stagnatie of boosheid is dit punt vaak gevoelig bij aanraking.

De lever ontgift niet alleen toxinen, maar ook emoties zoals boosheid en frustratie

Naast emotioneel ontgiften kan de lever ook ondersteund worden in de detoxificatie van toxinen. In de meeste situaties is het bij de ontgifting belangrijk om de fase 2-detoxificatie te stimuleren en de fase 1-ontgifting te ontlasten.3 De ontgiftingscapaciteit van de lever is niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid toxinen waaraan je wordt blootgesteld. Het is ook belangrijk dat de lever over voldoende voedingsstoffen beschikt om alle detox-enzymen goed te laten functioneren. Bovendien moeten er genoeg antioxidanten aanwezig zijn om de schadelijke tussenproducten en vrije radicalen die gevormd worden tijdens de ontgifting, op te ruimen. Voorbeelden van voedingsstoffen die de leverontgifting ondersteunen zijn glutathion, selenium, N-acetyl-cysteïne, zink, B-vitaminen en carotenoïden. Daarnaast kunnen chlorella en co-enzym Q10 de detoxicifatie ondersteunen. Een aantal plantenstoffen kan specifiek de fase 2-ontgifting stimuleren. Dit zijn curcumine uit kurkuma, resveratrol en silymarine uit mariadistel.3,6

 

Een gezonde lever met voeding en leefstijl

Ter preventie van leverproblemen zijn een gezonde voeding en leefstijl essentieel. Hieronder vind je een aantal tips om je lever gezond te houden:

  • Vermijd stress en probeer tijd te maken voor ontspanning.
  • Wees matig met alcohol.
  • Let op medicijngebruik. (Onnodig) langdurig gebruik van medicijnen, bijvoorbeeld paracetamol, is belastend voor de lever. Daarnaast hebben sommige medicijnen als bijwerking dat ze leverproblemen kunnen veroorzaken.
  • Eet biologische voeding, onbespoten en vrij van antibiotica. Beperk daarnaast de inname van (toegevoegde) suiker. Met name fructose is een belangrijke oorzaak van leververvetting.
  • Zorg voor een gezond gewicht.
  • Beweeg regelmatig, minimaal vijf dagen per week een half uur matig intensief. Dit betekent een half uur fietsen of flink doorwandelen.
  • Bescherm jezelf voldoende als je werkt met giftige stoffen. Denk bij het gebruik van verf, insecticiden of herbiciden aan het dragen van beschermende kleding en een mond-neusmasker. Hiermee voorkom je zo veel mogelijk het binnendringen van schadelijke stoffen via de huid en longen.
  • Neem je verzorgingsproducten eens goed onder de loep en kijk of je voor natuurlijke varianten kunt kiezen, zonder parabenen, siliconen, microplastics en andere ongunstige stoffen. Doe hetzelfde voor de schoonmaakmiddelen die je in en om het huis gebruikt.
  • Rook niet.
  • Bezoek een gezondheidsprofessional om eventuele chronische infecties en laaggradige ontsteking op te sporen en te behandelen.
  • Vermijd contact met bloed en lichaamsvloeistoffen van andere mensen om infecties, zoals met het hepatitis A- of B-virus, te voorkomen.

 

Gezonde mensen kunnen er baat bij hebben om bijvoorbeeld één of twee keer per jaar de leverontgifting extra te ondersteunen.7 Mensen met gezondheidsklachten doen er over het algemeen goed aan om de ontgifting uitsluitend te manipuleren onder begeleiding van een gezondheidsprofessional. Door het stimuleren van de detoxicificatie kunnen er schadelijke stoffen vrijkomen of zich ophopen waardoor gezondheidsklachten kunnen verergeren.8

Voeding en planten voor de lever

Gelukkig kunnen we in het dagelijkse leven tal van dingen doen (en laten) om de lever te ondersteunen (zie het kader ‘Een gezonde lever met voeding en leefstijl’). Een levervriendelijk voedingspatroon bevat zo min mogelijk chemische toevoegingen en toegevoegde suikers in de vorm van fructose. Ook bestaan er een heel aantal voedingsmiddelen die goed zijn voor ons detoxorgaan. Zwavel is essentieel voor de fase 2-ontgifting.3,6 Voedingsmiddelen rijk aan zwavel zijn knoflook, rode biet, avocado, kurkuma, groene bladgroenten en groente uit de Brassica-familie zoals broccoli. Verder zijn deze groenten rijk aan antioxidanten, zoals vitamine C, vitamine E en polyfenolen, die schadelijke stoffen neutraliseren.3,6 Om te drinken kan gedacht worden aan groene thee, water met citroensap en een kopje koffie per dag.

Onze westerse leefstijl bevat helaas tal van stoffen die de leverdetoxicifatie ontregelen

Eet geen ongezonde vetten of te vet, zodat de lever voldoende gal kan maken om de maaltijd te verteren. Goed bestuurde planten(stoffen) die de levergezondheid ondersteunen zijn curcumine in kurkuma, silymarine in mariadistel, quercetine in bijvoorbeeld ui en appel, resveratrol in rode druiven, naringinine en hesperidine in citrusfruit en L-theanine en EGCG in groene thee.9

Als je deze stoffen via de voeding binnenkrijgt, dan kun je ze ongelimiteerd eten. Wil je echter een voedingssupplement met de geïsoleerde stoffen gebruiken, dan is het verstandig om een gezondheidsprofessional te raadplegen. Samen met jou kan hij of zij bepalen welke stoffen voor jou het beste werken en of deze stoffen geen interacties hebben met andere supplementen of medicijnen die je gebruikt. Vanwege de werking op de lever komen interacties met medicijnen namelijk makkelijker voor.

Conclusie

Het wordt voor onze gezondheid steeds belangrijker om een leefstijl te ontwikkelen die de detoxfunctie van de lever ondersteunt. Door de toenemende blootstelling aan toxinen in de voeding en de omgeving, maar ook door emotioneel gif, wordt de lever erg belast. Je helpt de leverontgifting met voeding en eventuele aanvullende suppletie met nutriënten en kruiden. De invloed van de psyche mag echter niet worden onderschat. Word geen binnenvetter, maar spuug af en toe gecontroleerd je gal. Weet jij al wat je op je lever hebt?

 

Bronnen
1 Prometheus, via worldhistory.org
2 Marieb, E., & Hoehn, K. (2012). Human Anatomy & Physiology. Boston : Pearson.
3 Altern Ther Health Med. May-Jun 2015;21(3):54-62.
4 Integr Med Int 2017;4:39-45.
5 Atlas of Chinese Acupuncture: Meridians and Collaterals (1998)
6 Clinical Nutr Insights 1997;5(2):1-4.
7 Altern Ther Health Med. 2000 Jul;6(4):70-6.
8 Rauch E, Classens A. Bloed- en lichaamsvochtreiniging: mild zuiveringsdieet. De Driehoek; 2003.
9 Ramos-Tovar E & Muriel P. Dietary Interventions in Liver Disease. 2019 p.101-121.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere archief artikelen

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cindy de Waard avatar

Over de auteur

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en richt zich op dit moment op het behandelen van mensen met darm gerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij gezondheidsvoorlichting met als doel het belang van een gezonde darm onder de aandacht te brengen.