Volgens wetenschapper Stephanie Seneff kan de onkruidverdelger glyfosaat een verwoestende uitwerking hebben op het microbioom van ons lichaam. Lees hier wat je kunt doen om jezelf te beschermen tegen dit alomtegenwoordige landbouwgif.
Glyfosaat (ook bekend onder de merknaam Roundup) wordt zo veilig geacht dat geen enkele overheidsinstantie nagaat of het in ons voedsel zit. Het zit in ons oppervlaktewater, onze drinkwatervoorziening, in katoenen kleding, vaatdoekjes, tampons en babyluiers. De aërosolen verspreiden zich door de lucht, wat betekent dat we de stof inademen. En het zit in veel voedsel. Zelfs als je biologisch eet, is de kans groot dat je toch wordt blootgesteld aan glyfosaat.
De machtige bedrijven die glyfosaat produceren en verkopen, hebben overheden ervan weten te overtuigen dat glyfosaat heel veilig is. Ondanks de dramatische afname van de hoeveelheid natuurlijke bestuivers (insecten, bijen, hommels en (nacht)vlinders), besloot de EU in 2017 het middel toch nog tot 2022 toe te staan en dan verder te kijken. Het was toen al bekend dat glyfosaat de darmflora van bijen aantast, waardoor ze vatbaar worden voor ziekten en sneller sterven, soms op grote schaal. En we weten allemaal dat dit schadelijk is voor de planten en dieren waarvan wij mensen afhankelijk zijn.
Wetenschappers hebben schokkende correlaties gevonden tussen het toegenomen gebruik van glyfosaat en het vaker voorkomen van alzheimer, autisme, diabetes, ontstekingsziekten van de darm, nier- en leverziekten, obesitas, alvleesklier- en schildklierkanker. Onderzoeker Nancy Swanson zegt dat de cijfers erop wijzen dat glyfosaat de boosdoener is.1
Het metabolisme verstoord
Het effect van glyfosaat op planten is dat het de stofwisselingsroute van shikiminezuur blokkeert. Dat is een metabole route die planten gebruiken om de aminozuren tryptofaan, tyrosine en fenylalanine te produceren. Als deze stofwisselingsroute geblokkeerd is, gaat de plant dood. Daardoor is glyfosaat een uitermate doeltreffende onkruidverdelger.
Onderzoekers van Bayer en andere door de industrie gefinancierde wetenschappers beweren dat glyfosaat voor mensen geen kwaad kan, omdat de stofwisselingsroute van shikiminezuur niet in menselijke cellen voorkomt. Maar veel microben in ons lichaam hebben die stofwisselingsroute wel. Het gaat om een groot deel van ons microbioom: de micro-organismen die we nodig hebben voor het leveren van voedingsstoffen, die onze spijsvertering helpen, die zorgen voor een gezonde darmbarrière en een gezond immuunsysteem.
Onze darmmicrobiota werken bijvoorbeeld samen om in ons lichaam B-vitamines te produceren en deze vormen een aanzienlijke aanvulling op de B-vitamines die we via onze voeding binnenkrijgen. Onze meeliftende micro-organismen hebben gezamenlijk een groot aantal enzymen die gespecialiseerd zijn in verschillende stappen in de synthese van deze essentiële voedingsstoffen. En veel van die micro-organismen zijn afhankelijk van een goedwerkende shikiminezuurrroute.2
Krioelende micro-organismen
Het microbioom van de darm is een krioelende verzameling van triljoenen bacteriën, virussen en schimmels die van de menselijke darm hun thuis hebben gemaakt. Hun relatie met ons is grotendeels symbiotisch: ze vervullen veel functies voor ons en produceren allerlei biologisch nuttige moleculen die de gastheercellen zelf niet kunnen fabriceren.
Wetenschappers weten inmiddels dat onze darmen en hersenen nauw met elkaar in verbinding staan. De signalering die plaatsvindt tussen het maagdarmkanaal en het centrale zenuwstelsel wordt de hersen-darm-as genoemd. De communicatie verloopt via het lymfesysteem, de bloedsomloop en de nervus vagus (10e hersenzenuw).3
Bij veel van deze communicatie zijn signalen betrokken die worden afgegeven door de micro-organismen in de darm.4 We denken daarom ook dat een aantal hedendaagse ziekten hun oorsprong hebben in de darm. Bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer, amyotrofische laterale sclerose (ALS), autisme, depressie, de ziekte van Parkinson en reumatoïde artritis.
Glyfosaat en baby’s
Glyfosaat kwam in 1975 in de voedselketen terecht, en vanaf halverwege de jaren 90 kwamen er genetisch gemanipuleerde (GM) Roundup Ready-gewassen op de markt: gewassen die bestand zijn tegen glyfosaat. In Nederland zijn GM-gewassen nog steeds niet toegestaan. De darmbacterie Bifido behoort tot de meest glyfosaat-gevoelige micro-organsiamen die zijn bestudeerd.5 Wetenschappers ontdekten een verband tussen blootstelling van de moeder aan glyfosaat en minder Bifidobacteriën in de melk, en ook een verhoogd risico op vroeggeboorte en een moeilijke bevalling.6
Een studie bij zwangere vrouwen in de VS ontdekte een verband tussen vroeggeboorte en het glyfosaatgehalte in de urine.7 Verlies van Bifidobacterium infantis bij zuigelingen die borstvoeding krijgen, leidt tot chronische darmontsteking tijdens een belangrijke periode in de ontwikkeling van de afweer.8 Ook de stijging van het aantal keizersneden, het groeiende gebruik van antibiotica en de toegenomen praktijk van flesvoeding dragen bij aan het verlies van Bifidobacteriën.9
De meeste zuigelingenvoeding is verontreinigd met glyfosaat. Braziliaanse sojamelk bleek glyfosaatgehaltes tot 1,08 mg per kg te bevatten.10 Blootstelling aan glyfosaat uit soja vermindert de hoeveelheid Bifidobacteriën en verstoort het proces waarmee deze bacteriën een gezonde zuurgraad in de darm in stand houden en een gezonde recycling van mucinen: de beschermende eiwitten waarmee het darmslijmvlies is bekleed. Ook de gestage aanvoer van acetaat als brandstof voor de mitochondriale productie van energie (in de vorm van adenosinetrifosfaat) raakt verstoord.
Sojavoeding aan een zuigeling geven is om drie redenen riskant: de soja zelf is een hormoonverstoorder, de flesvoeding bevat niet de rijke glycoproteïnen van moedermelk, die zorgen voor gezonde mucinen en de groei van B. infantis ondersteunen, en het glyfosaat in de soja verstoort het microbioom, waardoor de beschermende darmbarrière nog zwakker wordt.
Sterke ziekteverwekkers
In de afgelopen decennia zijn sterke ziekteverwekkende bacteriën, die resistent zijn tegen antibiotica, een bedreiging gaan vormen. Glyfosaat is een antbioticum. Het werd in 2010 door Monsanto gepatenteerd voor gebruik als antibioticum om microbiële infecties te bestrijden.
Als we chronisch worden blootgesteld aan glyfosaat in ons voedsel en water, is het alsof we langdurig een lage dosering antibiotica innemen. Hoewel glyfosaat de werkzaamheid van sommige antibiotica verbetert, heeft het bij andere antibiotica het tegenovergestelde effect. Glyfosaat vermindert met name de reactie van zowel Escherichia coli als Salmonella typhimurium op ciprofloxacine (een veelgebruikt antibioticum) en kanamycine (een antibioticum dat in Nederland voor honden en katten wordt gebruikt).11
De effecten van gelijktijdige blootstelling aan lage hoeveelheden glyfosaat op verschillende antibiotica kunnen catastrofaal zijn. In 2019 ontdekte een internationaal team van wetenschappers dat antibiotica invloed hebben op een signaleringsmechanisme in de longen dat zorgt voor de eerste immuunrespons op een griepinfectie.12
Chronische blootstelling aan glyfosaat, een antibioticum maakt mensen dus vatbaarder voor griep en andere luchtweginfecties.
Darmen in brand
Micro-organismen in de dikke darm breken meervoudige koolhydraten af die in het jejunum (of nuchtere darm: het middelste deel van de dunne darm) aan de vertering ontsnappen. Deze koolhydraten staan bekend als prebiotica en bacteriën zetten ze om in korteketenvetzuren, voornamelijk acetaat, propionaat en butyraat. De balans tussen deze drie vetzuren is van belang voor de darmgezondheid en wordt sterk beïnvloed door de zuurgraad (pH) van de darm.13
Vooral butyraat is belangrijk voor een gezonde darmbarrière. Het is namelijk een belangrijke voedingsstof voor de epitheelcellen die de binnenkant van de dikke darm bekleden. Onderzoekers zijn erin geslaagd autisme-achtig gedrag uit te lokken bij muizen door ze bloot te stellen aan een teveel aan propionaat. Maar dat hoeft bij mensen natuurlijk niet zo te zijn.14
Een studie naar darmbacteriën onder gecontroleerde pH-omstandigheden liet een opmerkelijk patroon zien.15 Een lage pH van 5,5 bevordert de productie van butyraat, maar glyfosaat vermindert butyraat, doordat het de pH van de darm verhoogt.
Uit de studie bleek dat bepaalde ziekteverwekkende Bacteroides-stammen toenamen bij een hogere pH en maar liefst 78 procent uitmaakten van de aanwezige bacteriën.
De ziekte van Crohn, een pijnlijke ontstekingsziekte van de darm die vaak wordt gediagnosticeerd bij mensen onder de 35, hangt samen met een toename van Bacteroides en een afname van butyraat in de dikke darm.16 Symptomen van Crohn zijn onder meer buikpijn, ernstige diarree, vermoeidheid, gewichtsverlies en ondervoeding.
Verstopte darmen
Naast maagklachten en spijsverterings-problemen melden artsen dat pijn bij de ontlasting en het onvermogen om ontlasting te hebben, toenemen, zowel bij kinderen als volwassenen. In 1989 had
2 procent van de Amerikaanse bevolking last van obstipatie.17 Tegenwoordig lopen de schattingen uiteen van 9 tot 20 procent.18 Het aantal bezoeken aan de Spoedeisende Hulp vanwege obstipatie in de VS is in vijf jaar tijd met 42 procent gestegen.19
Meestal krijgt het Amerikaanse voedingspatroon de schuld: Amerikanen eten niet genoeg vezels, waardoor de darmen traag worden. En veel mensen bewegen te weinig. Wie kent niet de slogan: ‘Zitten is het nieuwe roken.’
In Nederland liggen de cijfers lager: in 2010 kwam 2 procent van de Nederlanders bij de huisarts met obstipatie. Maar ook hier gaan we steeds minder bewegen, en inactiviteit kan obstipatie verergeren. Iedereen die last heeft van verstopping krijgt te horen dat hij meer moet bewegen en meer moet drinken, omdat ook uitdroging een rol kan spelen.
Maar ook de residuen van onkruidver-delgers in bewerkt en niet-biologisch voedsel zijn hier schuldig aan. Darmverlamming is een van de ernstige reacties op acute blootstelling aan glyfosaat.20 Chronische blootstelling aan glyfosaat veroorzaakt een soortgelijk probleem in het spijsverteringskanaal, alleen dan minder acuut en minder ernstig.
Normaal gesproken bevinden de meeste darmbacteriën zich in de dikke darm. Maar bij een trage verplaatsing van de darminhoud zijn er vaak grote hoeveelheden voedingsstoffen in de dunne darm aanwezig. Daardoor kunnen micro-organismen gedijen op een plek waar ze niet thuishoren. Dat kan leiden tot bacteriële overgroei in de dunne darm (SIBO) en een verstoorde darmperistaltiek leidt tot obstipatie.
Om te begrijpen hoe schadelijk glyfosaat is, moeten we kijken naar de afzonderlijke cellen in het menselijk lichaam, vervolgens naar de organellen in die cellen en ten slotte naar de moleculen die tussen de cellen passeren.
Als we de biochemie onderzoeken, worden de beelden minder fraai. Glyfosaat is schadelijk voor onze darmen en doodt bij voorkeur de bacteriesoorten die we het hardst nodig hebben. Dat zijn de micro-
organismen die ons helpen bij van alles: van het verteren van voedsel tot het produceren van stofjes die het leren, het geheugen en onze stemming beïnvloeden. En als glyfosaat deze goede bacteriën vernietigt, gedijen ziekteverwekkende bacteriën en schimmels beter.
Hieronder staan de belangrijkste adviezen van Stephanie Seneff om de effecten van glyfosaat op je darmen ongedaan te maken. Wanneer een dosering wordt genoemd, is deze toegevoegd door What doctors don’t tell you (het Britse moederblad van Medisch Dossier).
Wat is glyfosaat?Glyfosaat is in 2017 door de EU voor 5 jaar goedgekeurd voor gebruik in de landbouw. (Dat is korter dan de gewoonlijke 10 jaar.) Hoveniers en waterschappen mogen het middel niet gebruiken, maar boeren wel. Ook particulieren mogen het gebruiken in hun tuin.1 Onkruidverdelgers op basis van glyfosaat worden gebruikt om een grote verscheidenheid aan onkruid te bestrijden: onkruid dat groeit tussen voedselgewassen, in gazons, tuinen, openbare parken, bermen, zelfs natuurgebieden, weilanden, bossen en andere plekken.2 Deze onkruidverdelgers zijn verkrijgbaar onder verschillende namen, waaronder Roundup, Roundup Star, Roundup Pro, Pokon Stop, Bayer Cleanup, Basta, Agrichem, Finale SL, Etna Next, Kyleo, Clinic, Glyphogan Allround, Catamaran, Taifun 360, Policlean, Klaverblad, Glyfall om er maar een paar te noemen. Deze producten bevatten allerlei chemicaliën. Maar glyfosaat is het hoofdbestanddeel, dat 36-48 procent van het product uitmaakt. Omdat eind 2022 de goedkeuring afloopt, zijn 8 producenten (die samenwerken in de Glyphosate Renewal Group) in 2019 een aanvraagprocedure gestart voor verlenging van de goedkeuring. In juni 2021 stuurde de Europese Beoordelingsgroep voor glyfosaat (ASS) een conceptrapport voor vernieuwde goedkeuring naar de Europese autoriteiten EFSA en ECHA. De algehele conclusie van het rapport luidt: ‘Op basis van de huidige beoordeling voldoet glyfosaat aan de goedkeuringscriteria.’3 Bronnen |
Wat we van Karelië kunnen lerenDe Noord-Europese regio Karelië was tot 1939 een provincie van Finland. In dat jaar werd het oostelijke deel ervan aan Rusland afgestaan. Dit bitterkoude land van dichte taiga’s, grote meren en oude vulkanen biedt wetenschappers een uitgelezen kans om leefstijlfactoren te bestuderen die van invloed zijn op chronische ziekten. In het Finse deel van Karelië komen allergieën 2 tot 6 keer zo vaak voor en diabetes type 1 en andere auto-immuunziekten 5 tot 6 keer zo vaak als in Russisch Karelië.1 Onderzoekers hebben lang gezocht hoe dat kan. Waterzuivering, pasteurisatie, sterilisatie en bestraling van voedsel, antibiotica, vaccins en verminderde blootstelling aan de bodem: al die dingen horen bij een ‘ontwikkelde’ samenleving en kunnen verklaren waarom Finse kinderen minder gezond zijn dan Russische. Maar er is nog iets. Finse kinderen die diabetes krijgen, hebben een overgroei van Bacteroides dorei in hun darmen.2 Tegelijk heeft slechts 10 procent van de Finse baby’s de heilzame bacterie Bifidobacteria longum infantis. Ter vergelijking: Russische baby’s behouden tijdens hun hele kindertijd hoge concentraties van deze belangrijke heilzame bacteriestam.1 Een gebrek aan Bifidobacteriën en de verhoogde pH van de ontlasting die daarmee gepaard gaat, stimuleert ontstekingsbevorderende bacteriën en verstoort een gezonde balans van goede bacteriën.3 Bifidobacteriën zijn kwetsbaar voor blootstelling aan glyfosaat, en glyfosaat houdt verband met een verhoogde pH van de darmen. Finse kinderen worden meer blootgesteld aan glyfosaat dan hun Russische leeftijdsgenoten aan de andere kant van de grens, en dat is al jaren zo. Het gebruik van glyfosaat in de landbouw, vooral bij graangewassen, is in Finland sinds 1999 sterk gestegen. Sinds 2001 subsidieert de Finse regering landbouwers voor ‘no-till’- landbouw om het wegvloeien van fosfaten in het zeewater te minimaliseren.4 No-till betekent dat boeren hun land niet ploegen, voordat ze het inzaaien. Biologische boeren kunnen no-till prima gebruiken en dat is prima voor het ecosysteem, maar chemische no-till, waarbij de boer glyfosaat gebruikt, is dat natuurlijk niet. Terwijl Finse kinderen met glyfosaat verontreinigd voedsel eten, is president Poetin enthousiast bezig om Rusland de belangrijkste producent van biologisch voedsel ter wereld te maken.5 Met een rijke bodem die niet is aangetast door industriële chemicaliën verzet Rusland zich tegen een ‘agrochemische’ aanpak van de voedselproductie. Als het Russische voedsel en water inderdaad minder glyfosaat bevatten, dan is het niet zo vreemd dat de kinderen in Russisch Karelië gezonder zijn dan in Finland. Bronnen |
Maak de schade ongedaanVeel schade veroorzaakt door glyfosaat en andere chemicaliën is omkeerbaar. Je moet in elk geval geen glyfosaat of andere bestrijdingsmiddelen in en om je huis (meer) gebruiken. Maar er zijn nog meer dingen die je kunt doen die een wereld van verschil maken. Eet echt voedselDe belangrijkste stap om gezond oud te worden, is gezonde, voedzame en ‘echte’ voedingsmiddelen eten. Zijn er in je buurt landwinkels, door de gemeenschap ondersteunde netwerken of voedselcoöperaties, of heb je zelf een (moes)tuin? Daar heb je de meeste kans om te weten wat je eet, hoe je voedsel is geteeld en of er gif is gebruikt. Als je geen toegang hebt tot dit soort echt voedsel, let dan in de supermarkt op het EU-logo voor biologische producten of het EKO-keurmerk. Het Europese keurmerk mag pas op een product staan als dat voor minimaal 95 procent uit biologische ingrediënten bestaat. Er mogen geen chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest zijn gebruikt en het let op dierenwelzijn. Voor het EKO-keurmerk gelden nog een aantal extra criteria over bijvoorbeeld kringloop, bodem, biodiversiteit, energiegebruik en transparantie. Ook mag de boer geen genetisch gemodificeerd zaad gebruiken. Gebruik voldoende zwavelEen tekort aan zwavel in de voeding, en vooral aan sulfaat (zwavel in combinatie met zuurstof) speelt een rol bij veel hedendaagse ziekten. Daarom is het belangrijk om veel zwavelhoudende voedingsmiddelen te gebruiken. Dierlijke eiwitten hebben een hoger gehalte aan zwavelhoudende aminozuren – taurine, methionine en cysteïne – dan plantaardige eiwitten. Zeevruchten, grasgevoerd rundvlees, vis, eieren en kaas zijn ook goede bronnen van zwavel. Van de planten zijn uien, prei, knoflook en kruisbloemige groenten, zoals kool, spruitjes, broccoli en bloemkool, de beste bronnen van zwavelhoudende moleculen. Knoflook bevat allicine: een organische zwavelverbinding die knoflook zijn unieke geur geeft en om allerlei redenen heel gezond is. Dus eet veel knoflook. Ook bepaalde supplementen stimuleren je zwavelvoorraad, zoals N-acetylcysteïne (NAC), een zwavelhoudend aminozuur. Een studie bij ratten die werden blootgesteld aan onkruidverdelgers op basis van glyfosaat en die ook NAC kregen toegediend, toonde aan dat NAC een preventieve werking heeft. Glyfosaat veroorzaakt gewoonlijk een daling van het glutathiongehalte in het bloed, de lever, de nieren en de hersenen. Toen dieren die aan glyfosaat werden blootgesteld NAC kregen, beschermde hen dat tegen deze glutathiondaling.1 Andere zwavelhoudende supplementen zijn alfa-liponzuur, chondroïtinesulfaat, glucosaminesulfaat, epsomzout, methylsulfonylmethaan (MSM), S-Adenosyl-L-Methionine (SAMe), liposomaal glutathion en taurine. Als je in een bad met epsomzout (magnesium-sulfaat) zit, neemt je lichaam sulfaat op via je huid. Genees je darmenPrebiotica zijn niet-verteerbare plantvezels. Deze samengestelde koolhydraten, die ons maagdarmkanaal niet kan verteren, worden gefermen-teerd door de goede bacteriën die in onze darmen wonen (vaak onterecht darmflora genoemd: alsof het planten zijn). Prebiotica kunnen de pH van de dikke darm verlagen en het gehalte aan butyraat en calbindine verhogen. Dat zorgt voor een hogere opname van mineralen en sporenelementen.2 Voordelen van prebiotica zijn onder andere een toename van Bifidobacteriën en Lactobacillen, een daling van ziekteverwekkende bacteriën in je darmen, de productie van nuttige stoffen, een betere calciumabsorptie, minder eiwitfermentatie en ammoniakproductie, een betere barrièrefunctie van de darm en een sterkere afweer.3 Eet bij elke maaltijd voedingsmiddelen die rijk zijn aan prebiotica. Bijvoorbeeld asperges, artisjokken, bananen, paardenbloemblad, knoflook, prei en ui. Zorg ook ervoor dat je veel gefermenteerde rauwe voeding met levende bacteriën eet, zoals kimchi, zuurkool, yoghurt en kombucha. Er zijn ook supplementen met prebiotica en probiotica, maar welke merken en soorten nuttige bacteriën bevatten, is voortdurend onderwerp van discussie. Een studie naar de werking van een product met vijf sporenvormende Bacillus-stammen en een prebiotisch vezelmengsel leverde opvallende resultaten op, die overeenkomen met de theorie dat deze micro-organismen glyfosaat uit de darmen verwijderen.4 Aanbevolen dagelijkse dosering: kies een probioticum met levende, actieve bacterieculturen en minimaal 1 miljard kolonievormende eenheden. Eet antioxidantenGlutathion en vitamine C zijn belangrijke antioxidanten in zowel de lever als het bloed, maar ook in andere delen van het lichaam. Glyfosaat verstoort de aanvoer van glutathion naar de lever. Glutathion zit van nature in bepaalde voedingsmiddelen. Asperges, avocado’s, okra’s en spinazie zijn een paar groenten die rijk zijn aan glutathion. Maar je kunt je glutathionwaarde ook verhogen door voedsel te eten dat rijk is aan de zwavelhoudende aminozuren taurine, cysteïne en methionine. Goede opties zijn noten en zaden, maar ook rundvlees, kaas, kip, eend, eieren, vis, varkensvlees, soja en kalkoen. Ook glycinerijk voedsel zoals biologische runderbouillon helpt. Als je voedsel eet dat rijk is aan vitamine C heb je minder glutathion nodig, omdat vitamine C ook een goede antioxidant is. Goede bronnen zijn grapefruit, citroen, limoen, sinaasappel, broccoli, spruitjes en boerenkool, maar ook kruiden zoals peterselie en tijm. Zorg ervoor dat het fruit en de groenten die je eet ofwel het certificaat biologisch hebben, of in elk geval geteeld worden zonder bestrijdingsmiddelen. Bronnen |
Speel in de modder!Van spelen met zand en grond krijg je een goed gevoel. Dat geldt zowel voor kinderen als volwassenen. In culturen waar mensen tot op hoge leeftijd een taai en gezond leven leiden, heeft bijna iedereen een tuin. Je eigen voedsel verbouwen, bloemen in bloei zien komen en met je handen in de grond wroeten, zijn allemaal gezonde activiteiten. Zowel het bodemmicrobioom als het darmmicrobioom zijn de laatste tijd achteruitgegaan door de industriële landbouw en doordat wij mensen minder contact hebben met een gezonde bodem.1 Op sommige plaatsen is het niet meer veilig voor kinderen om in het zand te spelen, omdat je niet weet welke zware metalen of giftige chemicaliën daar op de loer liggen. Wetenschappers denken dat vies worden nodig was voor de evolutie van het menselijke darmmicrobioom, en dat dit nog steeds belangrijk is voor de mens om te gedijen. De bodem is een ‘inentingsmiddel’, dat voor nieuwe nuttige microben zorgt. Maar we brengen te veel tijd binnenshuis en achter beeldschermen door. En we worden niet vaak meer aan zand en grond blootgesteld. Dat vermindert de diversiteit van ons microbioom, wat schadelijk is voor onze gezondheid. En natuurlijk heeft het bodemmicrobioom ook te lijden onder de blootstelling aan pesticiden. Minder diversiteit in de bodem leidt ertoe dat planten minder voedingsstoffen opnemen. Hetzelfde gebeurt in onze darmen: minder diversiteit in ons microbioom verstoort de opname van voedingsstoffen door de darmbarrière. |
Bronnen
1 J Org Syst, 2014; 9: 6–37
2 Front Genet, 2015; 6: 148
3 Front Physiol, 2018; 9: 184
4 Cell Mol Gastroenterol Hepatol, 2018; 6: 133–48
5 Curr Microbiol, 2013; 66: 350–8
6 Arch Toxicol, 2018; 92: 2629–43; Sci Rep, 2019; 9: 6372
7 Environ Health, 2018; 17: 23
8 Pediatr Res, 2019; 86: 749–57
9 mSphere, 2018; 3: e00041–18
10 Food Addit Contam Part A, 2018; 35: 724–31
11 mBio, 2015; 6: e00009–15
12 Cell Rep, 2019; 28: 245–56
13 Front Microbiol, 2016; 7: 185
14 PLoS One, 2018; 13: e0192925
15 Appl Environ Microbiol, 2005; 71: 3692–700
16 FEMS Microbiol Ecol, 2004; 50: 25–36
17 Dis Colon Rectum, 1989; 32: 1–8
18 Am J Gastroenterol, 2020; 115: 895–905
19 Am J Gastroenterol, 2015; 110: 572–79
20 Acute Med Surg, 2015; 2: 214–18
