Objectieve deskundigen: wiens brood men eetâ?¦

We leven in het tijdperk van de deskundigen en als we een ingewikkeld onderwerp beter willen begrijpen, doen we met z’n allen een beroep op hen. Maar een wijze luisteraar neemt de uitleg van een deskundige met een korrel zout, en terecht. Dat komt doordat er zelden sprake is van een echt onafhankelijke deskundige, of hij nu komt uit de wetenschappelijke, politieke of medische hoek. Maar al te vaak zijn deze berooide academici bereid hun naam overal onder te zetten, zolang er een mooie som tegenover staat.
Van deze bijzondere ‘wetenschappelijke’ praktijk van de dubbelblinde smeergeldaannemer is vooral goed gebruikgemaakt door de tabaksindustrie, zo blijkt uit recente meldingen. In 1991 bedroeg het budget aan steekpenningen voor deskundigen in totaal 3,3 miljoen dollar, en voor dat bedrag moesten de wetenschappers bepleiten dat er geen gezondheidsrisico voortvloeide uit meeroken.
De advocaten van de tabaksindustrie moesten ‘deskundigen’ vinden die bereid waren onderzoek te publiceren waaruit ‘bleek’ dat uitgeademde rook niet gevaarlijk was, en dat alle problemen die ervan konden komen, te verhelpen waren door goed ventileren. Het behoeft geen betoog dat er genoeg ‘deskundigen’ te vinden waren die dat maar al te graag wilden verkondigen, ook al is het overduidelijk onzin. Nadat de publicaties eenmaal het licht hadden gezien, kon de tabaksindustrie vrijelijk verwijzen naar die ‘onafhankelijke’ bevindingen bij besprekingen met regeringen en gezondheidsautoriteiten, die er genoeg van onder de indruk zouden zijn om geen regels in te voeren tegen meeroken.
De operatie smeergeld begon in 1987 en was twee jaar later in volle gang. Tegen die tijd waren er adviseurs gerekruteerd uit Engeland, België, Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Finland en Zweden. Zelfs drong de operatie door tot in Azië, waar ieder lid van een organiserende commissie van een conferentie over de kwaliteit van de lucht in gebouwen tevens ‘adviseur’ was van de tabaksindustrie.
De onderzoekers kunnen geen aanwijzingen vinden dat de operatie teneinde is, dus de eerstvolgende keer dat u een ‘deskundige’ hoort oreren, weet u ongeveer hoe groot de korrel zout moet zijn. U weet niet door wie hij betaald wordt5.
5Eur J Pub Health, 2006; 16: 69-77